මාතර

මාතර (සිංහල: මාතර, romanized: Māthara, දෙමළ: Mattara, romanized: Māttaṟai) යනු දකුණු පළාතේ දකුණු වෙරළ තීරයේ පිහිටි ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රධාන නගරයකි. එය දකුණු පළාතේ දෙවන විශාලතම නගරයයි. එය කොළඹ සිට කිලෝමීටර් 160 (සැතපුම් 99) කි. එය ප්‍රධාන වාණිජ මධ්‍යස්ථානයක් වන අතර එය මාතර දිස්ත්‍රික්කයේ පරිපාලන අගනුවර සහ විශාලතම නගරය වේ.

මාතර Matara
නගරය
රට	ශ්‍රී ලංකාව
පළාත	දකුණු පළාත
ආණ්ඩුව / පරිපාලනය
• අධිකරණ වර්ගය
සරිය
• නාගරික	13 කිමී^2 (5 සතරැස් සැත)
උන්නතාංශය	2 මී (7 අඩි)
ජනගහණය(2011)
• නගරය	68,244
• ඝණත්වය	5,841/කිමී^2 (15,130/වර්ග සැත)
	Matarians
වේලා කලාප	ශ්‍රී ලංකා සම්මත වේලාව ()
Postal code	81xxx

ඉතිහාසය

මාතර ඓතිහාසික වශයෙන් ශ්‍රී ලංකාවේ (තුන් සිංහලය තුන් සිංහලය) රාජධානි තුනෙන් එකක් වූ රුහුණු රාජධානිය ලෙස හැඳින්වූ ප්‍රදේශයට අයත් වේ. තොටගමුවේ ශ්‍රී රාහුල හිමියන්ගේ පරවි සංදේශයට අනුව වීරබාමපානම් රජතුමා මාතර අගනුවර කර ගෙන එය "මාපටුන" ලෙස නම් කළේය. නගර මධ්‍යයේ ඇති විහාරයද පැරණි රජවරුන් විසින් ඉදිකරන ලද අතර වර්තමානයේ එය ප්‍රදේශයේ බෞද්ධයන් අතර ඉතා ජනප්‍රිය පුදබිමකි.

16 වැනි සහ 18 වැනි සියවස්වල මාතර පාලනය කළේ පෘතුගීසීන් සහ ලන්දේසීන් විසිනි.

1756 දී ලන්දේසීන් සමුද්‍රීය පළාත අල්ලාගෙන සබරගමුව, සත්කෝරලේ, සතර කෝරලේ සහ මාතර යන පරිපාලන ප්‍රදේශ හතරකට බෙදා ඇත. මෙයින් මාතර දිස්ත්‍රික්කයේ විශාලතම ප්‍රදේශය (අත්‍යවශ්‍යයෙන්ම කළුගඟ ගඟ දක්වා මුළු දකුණු පළාතම) ආවරණය විය. ධර්මපාල රජු විසින් ලන්දේසීන්ට ලබා දුන් ඔප්පුවේ මාතර දිස්ත්‍රික්කයේ ප්‍රදේශය කෝට්ටේ සිට වලවේ ගංගා නදිය දක්වා විහිදුණු බව සඳහන් වේ.

1760 දී උඩරට රාජධානියේ හමුදා විසින් බලකොටුවට සාර්ථකව පහර දෙන ලදී. අවුරුද්දකට ආසන්න කාලයක් මාතර සිංහලයන් අතට පත් විය. 1762 දී ලන්දේසීන් කිසිදු සැලකිය යුතු ප්‍රතිරෝධයකින් තොරව මාතර කොටුව යළි අත්පත් කර ගත්හ. මාතර ලන්දේසීන්ගේ දකුණු මුහුදු ප්‍රදේශ සඳහා ගාලු කොටුවට පිටුපසින් දෙවන වැදගත්ම බලකොටුව වූ අතර සමහර අභ්‍යන්තර බලකොටු සඳහා අණ දෙන කඳවුරකි.

1796 දී බලකොටුව චාරිත්‍රානුකූලව බ්‍රිතාන්‍යයන්ට පවරා දෙන ලදී. ලන්දේසි සහ ඉංග්‍රීසි සංස්කෘතිය සහ ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය තවමත් ප්‍රදේශය පුරා දක්නට ලැබේ. දෙවුන්දර තුඩුවේ ඇති ප්‍රදීපාගාරය ලන්දේසීන් විසින් ඉදිකරන ලද අතර එය ශ්‍රී ලංකාවේ පැරණිතම ප්‍රදීපාගාරවලින් එකක් ලෙස සැලකේ. ලන්දේසීන් විසින් ඉදිකරන ලද මාතර බලකොටුව සහ තරු කොටුව යන බලකොටු දෙක නගරයේ දක්නට ලැබේ. අනෙකුත් වැදගත් යටත් විජිත කෘති වන්නේ ශාන්ත මරියා දේවස්ථානය සහ නූපේ හන්දියේ වෙළඳපොළයි.

ප්‍රදේශයේ විසූ ප්‍රකට චින්තකයන් වන්නේ කුමාරතුංග මුනිදාස සහ ගජමන් නෝනා ය. මාතර ජනවාර්ගික බහුතරය සිංහල; 16 වන සහ 17 වන සියවස් වලදී මුවර්වරු අරාබියේ සිට වෙළඳුන් ලෙස ප්‍රදේශයට පැමිණියහ. අද ඔවුන්ගෙන් පැවත එන්නන් වාර්ගික සුළුතරයක් ලෙස සාමකාමීව සිංහලයන් සමඟ සහජීවනයෙන් සිටිනවා.

සංචාරක ආකර්ෂණ

වෙහෙරහේන විහාරය

මාතර නගරය පහත සඳහන් ප්‍රධාන සංචාරක ආකර්ෂණ වලින් යුක්ත වේ.

මාතර යනු කාර්යබහුල, දියුණු සහ පුළුල් වාණිජ නගරයකි. මාතර ප්‍රධාන ආකර්ෂණයන් වන්නේ එහි බලකොටු, ලන්දේසි ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය, හොඳින් සංරක්‍ෂිත බලකොටුවක් සහ එහි වීදි ජීවිතයයි.

• වෙහෙරහේන රජමහා විහාරය - වෙහෙරහේන පූර්වාරාම රජමහා විහාරස්ථානය මාතර පිහිටි උමං විහාරයක් සහිත .
• මාතර බෝධිය - මාතර බෝධිය එහි පිහිටි පූජනීය බෝ වෘක්ෂයකි.
• පරවි දූව - මාතර වෙරළ ආශ්‍රිතව පිහිටි බෞද්ධ පුදබිමක් සහිත කුඩා දිවයිනකි. පරවි දූපත විහාරය නවීන බෞද්ධ විහාරයකි. එය 2008 දී ඉදිකරන ලද (2004 සුනාමියෙන් ගසාගෙන ගිය පෙර පාලමක් වෙනුවට) අලංකාර කේබල් රැඳවුම් පාලමකින් ළඟා වේ. මෙම විහාරස්ථානය ආකර්ශනීය උද්‍යානවල පිහිටුවා ඇති අතර බුද්ධ ප්‍රතිමා රාශියක් සහ ආදම්ගේ කඳු මුදුනේ ඇති යැයි කියනු ලබන පා සටහනේ අනුරුවක් ඇත.
• - මාතර පිහිටි පැරණි බෞද්ධ පුදබිමක් වේ.
• ලන්දේසි විසින් ප්‍රතිසංස්කරණ ලද මාතර දේවස්ථානය - 1706 දී ලන්දේසීන් විසින් මාතර බලකොටුව තුළ ඉදිකරන ලදී. 1762 දී බලකොටුව නැවත අත්පත් කර ගැනීමෙන් පසුව එය 1767 දී පුළුල් ලෙස ප්‍රතිසංස්කරණය කරන ලදී.
• ශාන්ත මරියා දේවස්ථානය වෙරළ පාරේ පිහිටා ඇත. දොරකඩ (1769) දිනය 1762 මාතර කැරැල්ලෙන් පසුව සිදු වූ ප්‍රතිසංස්කරණය ගැන සඳහන් කරයි.

  Paravi Dupatha Temple (Parevi Dupatha) in Matara

• මාතර බලකොටුව/පවුර - පෘතුගීසින් විසින් 1560 වර්ෂයේදී ඉදිකරනු ලැබූ බල කොටුවක් වේ. ගාල්ල යටත් කර ගැනීමත් සමග ලන්දේසීන් විසින් 1640 වසරේදී සැලකිය යුතු ලෙස නැවත ගොඩනගන ලදී. විශාල ගල් බැම්මකින් සමන්විත මෙම බලකොටුව, නිල්වලා ගඟ කලපුව සහ සාගරය වෙන් කරන ප්‍රධාන කොටස අල්ලාගෙන ඇත.
• මාතර ඔරලෝසු කණුව - මාතර බලකොටුවේ කොටු පවුර මධ්‍යයෙහි පිහිටුවා තිබෙන මාතර ඔරලෝසු කණුව, ලන්දේසීන් විසින් මෙරට ඉදිකරනු ලැබූ පැරණි ඔරලෝසු කණුවක් වේ.
• මාතර තාරකා කොටුව - නවාලි ගඟේ බටහිර හෝ ගොඩබිම් පැත්තේ පිහිටා ඇත. 1761 දී මාතර කැරැල්ලෙන් පසු ලන්දේසීන් විසින් මෙම බලකොටුව ඉදිකරන ලද්දේ ගංගාවෙන් ආරම්භ වන ප්‍රහාරවලින් ප්‍රධාන බලකොටුව ආරක්ෂා කර ගැනීම සඳහා ය. අද්විතීය තරු හැඩැති බලකොටුවේ ඉදිකිරීම් 1765 දී නිම කරන ලදී.
• පැරණි නූපේ වෙළඳපොල - මාතර කොටුවේ සිට කිලෝමීටර් 3.2 (සැතපුම් 2.0) පමණ දුරින් ලන්දේසීන් විසින් 1784 දී ඉදිකරන ලදී.

  Wewurukannala Viharaya, Sri Lanka

  Devinuwara Sri Vishnu Maha Devalaya

අධ්‍යාපනය

අධ්‍යාපනය අතින් මාතර නගරය ශ්‍රී ලංකාවේ ඉහළ ස්ථානයක පවතී. අධ්‍යාපනය සඳහා දුර බැහැර හෝ ආසන්නව පිහිටි වෙනත් ප්‍රදේශවලින් ද මාතර නගරයට විශාල පිරිසක් ඇඳී එයි. සැළකිය යුතු පිරිසක් කුලී පදනම මත නැවතී අධ්‍යාපන කටයුතු වල නියැලේ.

විශ්ව විද්‍යාල

රජයේ ප්‍රධාන විශ්වවිද්‍යාල අතරින් එකක් වන රුහුණු විශ්වවිද්‍යාලය මාතර නගරයේ පිහිටා ඇත.

එමෙන්ම ශ්‍රී ලංකා විවෘත විශ්ව විද්‍යාලයේ ප්‍රාදේශීය ශාඛා 8න් එකක් මාතර නූපේ පිහිටා ඇත.

රජයේ විශ්වවිද්‍යාල හැරුණු විට වෙනත් විශ්වවිද්‍යාල මට්ටමේ පුද්ගලික ආයතන රාශියක ශාඛා මාතර නගරය තුළ පිහිටා ඇත.

රාජ්‍ය විශ්ව විද්‍යාල

• රුහුණ විශ්වවිද්‍යාලය^[]

පුද්ගලික

• ICBT Southern Campus
• ESOFT Metro Campus
• NIBM Matara Centre
• University College of Matara
• SLIIT – Sri Lanka Institute of Information Technology (regional centre)

පාසල්

දිස්ත්‍රික්කයේ ජනප්‍රිය පාසල් රාශියක් මාතර නගරය තුළ පිහිටා ඇත. එම පාසල් වල ඇති වෙනත් පාසල් වල හිඟ පහසුකම් නිසා ඒවාට ඇතුළු වීමට විශාල තරඟයක් ද පවතී. එයින් කිහිපයක් පහත දක්වා ඇත.

පාසලේ නම	ආරම්භ වර්ෂය
ශාන්ත තෝමස් විද්‍යාලය	1844.
ශාන්ත සර්වේසස් විද්‍යාලය	1897.
ශාන්ත මරියා කන්‍යාරාමය	1908.
රාහුල විද්‍යාලය	1923.
සුජාතා විද්‍යාලය	1929.
	1932.
සාන්ත තෝමස් උසස් බාලිකා විද්‍යාලය	1898
	2013.
	1927.
මිරිස්ස	1864

උපකාරක පන්ති

ලංකාවේ බොහෝ ප්‍රධාන නගර වල මෙන් මාතර ද උපකාරක පන්ති විශාල ප්‍රමාණයක් ඇත. ඒවා ප්‍රාථමික ශ්‍රේණිවල සිට ඊට ඉහළ ශ්‍රේණි දක්වාම සිසුන් සඳහා ඇති අතර වඩාත් ප්‍රසිද්ධ හා බහුලතම වන්නේ අ.පො.ස. සාමාන්‍ය පෙළ හා අ.පො.ස. උසස් පෙළ සඳහා වන උපකාරක පන්ති වේ. එමෙන්ම 5 වසර ශිෂ්‍යත්ව විභාගය සඳහා වන උපකාරක පන්ති ද ඉතා බහුලව ඇත.

අ.පො.ස. සාමාන්‍ය පෙළ හා අ.පො.ස. උසස් පෙළ විභාග සඳහා වන ජනප්‍රිය උපකාරක පන්ති වලට සහභාගී වීමට වෙනත් දුර බැහැර හම්බන්තොට, රත්නපුර වැනි දිස්ත්‍රික්ක වල සිසුන් පවා පැමිණේ . ඇතැම් විට ඔවුන් මාතර නගරයේ තාවකාලිකව නතර වී එසේ උපකාරක පන්ති වලට සහභාගී වේ.

පුද්ගලික ඉඩකඩක පවත්වන උපකාරක පන්ති ද ඇති නමුත් වඩාත් ජනප්‍රිය එවැනි පන්ති පවත්වන අධ්‍යාපන ආයතන වේ. මේවා නගරය පුරා ව්‍යාප්තව ඇති නමුත් නූපේ, රාහුල හා සුජාතා පාසල් අවට ප්‍රදේශයේ වැඩි ඝනත්වයකින් යුක්ත ව පැතිර ඇත.

දෙයියන්දර මාතර නගරය ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රවාහනය අතින් වැදගත්ම සංසධිස්ථානයක් වේ.

එය රටෙහි දුම්රිය මාර්ග පද්ධතියේ එක් පර්යන්තයක් වේ.

එමෙන්ම එය දක්ෂිණ අධිවේගී මාර්ගයේ ද එක් පරියන්තයකි.

මාතර ප්‍රධාන බස්නැවතුම්පළ පරවි දූපතට ඉදිරිපිට මුහුදු වෙරළට ආසන්නව පිහිටා ඇත.

(අලුත් ගාලු පාර හෝ නිකම්ම ගාලු පාර ලෙස දැන් භාවිතා වන) මාතර-කොළඹ ප්‍රධාන මාර්ගය මාතර නව නගරය හරහා දිවෙන අතර එය ද දක්ෂිණ අධිවේගී මාර්ග පිවිසුම් මාවත ද මංතීරු සතරේ මංමාවත් වන අතර මංතීරු දෙකේ මංමාවත් (පරණ නගරය හා දිවෙන පරණ ගාලුපාර හෙවත් කුමාරතුංග මාවත ද ඇතුළුව) බහුලවම දැකිය හැක.

මාතර ප්‍රධාන මාවත්වල බස් රථ බහුල වන අතර බොහෝ දෙනා නගරය තුළ ප්‍රවාහනයට බස් රථ භාවිතා කරයි. නමුත් වඩාත් බහුලව ඇත්තේ වඩා පටු අතුරු පාරවල් වන නිසා බොහෝ අවස්ථාවල යමෙකුට ගමනාන්තයට ළඟා වීමට බස් රථයෙන් ගමන් කර පසුව වෙනත් ප්‍රවාහන මාධ්‍යයක් භාවිත කිරීමට සිදු වේ. බොහෝ විට බහුලව භාවිතා වන අමතර ප්‍රවාහන මාධ්‍ය ත්‍රී රෝද රථ වේ. නමුත් කුලී කැබ් රථ හා වෙනත් කුලියට ගතහැකි වාහන සේවා ද ඇත.

මාතර නගරයේ භාවිතා වන ත්‍රී රෝද රථ බහුතරයකම තවමත් මීටර් භාවිතා නොවේ. එම නිසා එකම දුරට වුවද විවිධ ගාස්තු අය වන අවස්ථා ඇත.

මේවාද බලන්න

මුලාශ්‍ර

බාහිර අඩවි

• Matara in Sri Lankan Village Directory 2012-04-25 at the Wayback Machine
• History of Matara City 2009-09-10 at the Wayback Machine
• District Secretariat - Matara 2010-09-21 at the Wayback Machine
• MSN Map 2011-06-06 at the Wayback Machine
• Matara in Viki.lk 2015-06-21 at the Wayback Machine