හොන්ඩුරාස්

හොන්ඩුරාස්, නිල වශයෙන් හොන්ඩුරාස් ජනරජය, මධ්‍යම ඇමරිකාවේ රටකි. එය බටහිරින් ග්වාතමාලාව, නිරිත දෙසින් එල් සැල්වදෝරය, ගිනිකොන දෙසින් , දකුණින් ෆොන්සෙකා බොක්කෙහි පැසිෆික් සාගරය සහ උතුරින් කැරිබියන් මුහුදේ විශාල ඇතුල්වීමක් වන හොන්ඩුරාස් බොක්කෙන් මායිම් වේ. එහි අගනුවර සහ විශාලතම නගරය ටෙගුසිගල්පා ය.

හොන්ඩුරාස් ජනරජය República de Honduras  (ස්පාඤ්ඤ)
ජාතික ධජය රාජ්‍ය ලාංඡනය
උද්යෝග පාඨය: Libre, Soberana e Independiente "නිදහස්, ස්වෛරී සහ ස්වාධීන"
ජාතික ගීය: Himno Nacional de Honduras ""
අගනුවර සහ විශාලතම නගරය	ටෙගුසිගල්පා 14°6′N 87°13′W / 14.100°N 87.217°W / 14.100; -87.217
නිල භාෂා(ව)	ස්පාඤ්ඤ භාෂාව
ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් (2016)	90% මෙස්ටිසෝ (ආදිවාසී සහ සුදු මිශ්‍ර) 7% ආදිවාසී 2% අප්‍රිකානු-හොන්ඩුරාන් (කළු) 1% සුදු ලතින් ඇමරිකානුවන් (සුදු)
	හොන්ඩුරාන් කැට්‍රචෝ
රජය	ඒකීය ජනාධිපති ජනරජය
• ජනාධිපති	ෂියෝමාරා කැස්ත්‍රෝ
• උප ජනාධිපති	ඩොරිස් ගුටෙරෙස් රෙනාටෝ ෆ්ලොරෙන්ටිනෝ
• ජාතික කොංග්‍රසයේ සභාපති	ලුයිස් රෙඩොන්ඩෝ
ව්‍යවස්ථාදායකය	ජාතික කොංග්‍රසය
ස්වාධීනත්වය
• ස්පාඤ්ඤයෙන් ප්‍රකාශ කරන ලද්දේ	1821 සැප්තැම්බර් 15
• පළමු මෙක්සිකානු අධිරාජ්‍යයෙන් ප්‍රකාශ කරන ලද්දේ	1823 ජූලි 1
•  හොන්ඩුරාස් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී.	1838 නොවැම්බර් 5
වර්ග ප්‍රමාණය
• සම්පූර්ණ	112,492 km^2 (43,433 sq mi) (101 වෙනි)
ජනගහණය
• 2023 ඇස්තමේන්තුව	9,571,352 ()
• ජන ඝණත්වය	85/km^2 (220.1/sq mi) ()
දදේනි (ක්‍රශසා)	2023 ඇස්තමේන්තුව
• සම්පූර්ණ	ඇ.ඩො. බිලියන 75.030 (108 වෙනි)
• ඒක පුද්ගල	ඇ.ඩො. 7,162 ()
දදේනි (නාමික)	2023 ඇස්තමේන්තුව
• සම්පූර්ණ	ඇ.ඩො. බිලියන 33.992 (106 වෙනි)
• ඒක පුද්ගල	ඇ.ඩො. 3,245 ()
ගිනි (2018)	52.1 ඉහළ
මාසද (2021)	▼ 0.624 මධ්‍යම · 138 වෙනි
ව්‍යවහාර මුදල	හොන්ඩුරාන් ලෙම්පිරා ()
වේලා කලාපය	UTC−6 (මධ්‍යම වේලා කලාපය)
	දකුණ
ඇමතුම් කේතය
ඇමරිකානු මහාද්වීපවල යුරෝපීය සහ ආදිවාසී ජනයාගේ මිශ්‍රණය. මධ්‍යම ඇමරිකානු ෆෙඩරල් ජනරජයේ කොටසක් ලෙස.
ජනගහන ඇස්තමේන්තු මඟින් ඒඩ්ස් නිසා ඇතිවන අධික මරණ අනුපාතයේ බලපෑම් පැහැදිලිවම සැලකිල්ලට ගනී; මෙය 2007 ජූලි වන විට අපේක්ෂා කළ ප්‍රමාණයට වඩා අඩු ආයු අපේක්ෂාව, ළදරු මරණ සහ මරණ අනුපාත වැඩි වීම, ජනගහනය සහ වර්ධන අනුපාත අඩු වීම සහ වයස සහ ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය අනුව ජනගහනයේ ව්‍යාප්තියේ වෙනස්කම් ඇති කළ හැකිය.

දහසයවන සියවසේ ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණයට පෙර හොන්ඩුරාස් වැදගත් මෙසෝඇමරිකානු සංස්කෘතීන් කිහිපයකට, විශේෂයෙන් මායාවරුන්ට නිවහන විය. ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් කතෝලික ධර්මය සහ දැන් ප්‍රමුඛ ස්පාඤ්ඤ භාෂාව හඳුන්වා දුන් අතර, ස්වදේශික සංස්කෘතිය සමඟ මිශ්‍ර වූ බොහෝ සිරිත් විරිත් සමඟ. හොන්ඩුරාස් 1821 දී ස්වාධීන වූ අතර එතැන් සිට ජනරජයක් වී ඇත, නමුත් එය නිරන්තරයෙන් බොහෝ සමාජ ආරවුල් සහ දේශපාලන අස්ථාවරත්වය විඳදරාගෙන ඇති අතර බටහිර අර්ධගෝලයේ දුප්පත්ම රටවලින් එකක් ලෙස පවතී. 1960 දී, මදුරු වෙරළ තීරයේ උතුරු කොටස නිකරගුවාවේ සිට හොන්ඩුරාස් වෙත ජාත්‍යන්තර අධිකරණය විසින් මාරු කරන ලදී.

ජාතියේ ආර්ථිකය ප්‍රධාන වශයෙන් කෘෂිකාර්මික වන අතර, එය 1998 මිච් සුළි කුණාටුව වැනි ස්වාභාවික විපත් වලට විශේෂයෙන් ගොදුරු වේ. හොන්ඩුරාස් හි මානව සංවර්ධන දර්ශකය 0.624 ක් වන අතර එය ලෝකයේ 138 වන ස්ථානයේ සිටී. 2022 දී, හොන්ඩුරාස් ජාතික සංඛ්‍යාලේඛන ආයතනයට (INE) අනුව, රටේ ජනගහනයෙන් 73% ක් දරිද්‍රතාවයෙන් පෙළෙන අතර 53% ක් අන්ත දරිද්‍රතාවයෙන් ජීවත් වූහ. පහළ පන්තිය ප්‍රධාන වශයෙන් කෘෂිකාර්මිකව පදනම් වූ අතර ධනය රටේ නාගරික මධ්‍යස්ථානවල සංකේන්ද්‍රණය වී ඇත. රට ලතින් ඇමරිකාවේ ආර්ථික වශයෙන් වඩාත්ම අසමාන රටකි.

හොන්ඩුරාන් සමාජය ප්‍රධාන වශයෙන් මෙස්ටිසෝ ය; කෙසේ වෙතත්, හොන්ඩුරාස් හි සැලකිය යුතු ආදිවාසී, කළු සහ සුදු ප්‍රජාවන් ද සිටිති. 2009 හමුදා කුමන්ත්‍රණයක් සහ 2017 ජනාධිපතිවරණ මැතිවරණ වංචා පිළිබඳ ප්‍රකාශයන්ගෙන් පැන නගින මතභේදයක් තෙක් ජාතියට සාපේක්ෂව ඉහළ දේශපාලන ස්ථාවරත්වයක් තිබුණි. හොන්ඩුරාස් රාජ්‍යය කිලෝමීටර් 112,492 (වර්ග සැතපුම් 43,433) පමණ භූමි ප්‍රමාණයකින් යුක්ත වන අතර එහි ජනගහනය මිලියන 10 ඉක්මවයි. එහි උතුරු කොටස් බටහිර කැරිබියානු කලාපයේ කොටසක් වන අතර එය ප්‍රදේශයේ ජන විකාශනය සහ සංස්කෘතියෙන් පිළිබිඹු වේ. හොන්ඩුරාස් රාජ්‍යය ඛනිජ ලවණ, කෝපි, නිවර්තන පලතුරු සහ උක් ඇතුළු පොහොසත් ස්වාභාවික සම්පත් සඳහා මෙන්ම ජාත්‍යන්තර වෙළඳපොළට සේවය කරන වර්ධනය වන රෙදිපිළි කර්මාන්තය සඳහා ද ප්‍රසිද්ධය.

නිරුක්තිය

"හොන්ඩුරාස්" යන වචනයේ වචනාර්ථය ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් "ගැඹුරු" යන්නයි. මෙම නම ස්පාඤ්ඤයේ ලියොනීස් උපභාෂාවෙන් ෆොන්ඩුරා ලෙස හැඳින්වෙන ටෘජිලෝ බොක්ක නැංගුරම් පොළක් ලෙස හෝ කොලොම්බස්ගේ "ග්‍රේසියස් ඒ ඩියෝස් ක්වේ හේමොස් සලිඩෝ ද එසාස් හොන්ඩුරාස්" ("අපි ඒ ගැඹුරින් ඉවත් වුණා") යන උපුටා දැක්වීමට යොමු විය හැකිය.

16 වන සියවසේ අවසානය දක්වා හොන්ඩුරාස් මුළු පළාත සඳහාම භාවිතා කරන ලදී. 1580 ට පෙර, හොන්ඩුරාස් පළාතේ නැගෙනහිර කොටස පමණක් සඳහන් කළ අතර, හිගුරාස් බටහිර කොටස සඳහන් කළේය. තවත් මුල් නමක් වන්නේ ගුවේමුරාස් වන අතර, එය 2009 දී කොස්ටාරිකාවට ප්‍රතිවිරුද්ධව හොන්ඩුරාස් හි සිදු වූ දේශපාලන සංවාදය සඳහා වූ නම ලෙස නැවත පණ ගැන්වීය.

හොන්ඩුරාන්වරුන් බොහෝ විට ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් පුරුෂ ලිංග කැට්‍රාචෝ හෝ ස්ත්‍රී ලිංග කැට්‍රාචා ලෙස හැඳින්වේ.

ඉතිහාසය

කෝපාන් හි හොන්ඩුරාස් මායා ශිෂ්ටාචාරයේ සංකේතාත්මක සංකේතයක් වන මායා ශිලාවක්

යටත් විජිතකරණයට පෙර යුගය

පූර්ව-කොලොම්බියානු යුගයේදී, නූතන හොන්ඩුරාස් සර්ව-සංස්කෘතික කලාප දෙකක් අතර බෙදී ගියේය: බටහිරින් මෙසෝඇමරිකාව සහ නැගෙනහිරින් ඉස්ත්මෝ-කොලොම්බියානු ප්‍රදේශය. සෑම සංකීර්ණයකටම හොන්ඩුරාස් තුළ "මූලික ප්‍රදේශයක්" තිබුණි (මෙසෝඇමරිකාව සඳහා සුලා නිම්නය සහ ඉස්ත්මෝ-කොලොම්බියානු ප්‍රදේශය සඳහා ලා මොස්කිටියා), සහ අතරමැදි ප්‍රදේශය ක්‍රමයෙන් සංක්‍රාන්ති එකක් විය. කෙසේ වෙතත්, පූර්ව-කොලොම්බියානු යුගයේදීම මෙම සංකල්පවලට කිසිදු අර්ථයක් නොතිබූ අතර අතිශයින් විවිධ ප්‍රදේශ නියෝජනය කරයි. අභ්‍යන්තර කඳුකරයේ ලෙන්කා ජනතාව ද සාමාන්‍යයෙන් සංස්කෘතික වශයෙන් මෙසෝඇමරිකානුවන් ලෙස සැලකේ, නමුත් අනෙකුත් ප්‍රදේශ සමඟ සම්බන්ධතාවයේ ප්‍රමාණය කාලයත් සමඟ වෙනස් විය (නිදසුනක් ලෙස, ටොල්ටෙක් අධිරාජ්‍යයේ උච්චතම අවස්ථාව තුළ පුළුල් විය).

අන්ත බටහිර ප්‍රදේශයේ, මායා ශිෂ්ටාචාරය වසර සිය ගණනක් තිස්සේ සමෘද්ධිමත් විය. හොන්ඩුරාස් දේශසීමා තුළ ප්‍රමුඛ, වඩාත් ප්‍රසිද්ධ සහ හොඳින් අධ්‍යයනය කරන ලද රාජ්‍යය වූයේ ප්‍රධාන වශයෙන් මායා නොවන ප්‍රදේශයක හෝ මායා සහ මායා නොවන ප්‍රදේශ අතර මායිමේ පිහිටා තිබූ කොපන් හි ය. 9 වන සියවසේ ටර්මිනල් ක්ලැසික් හි ඇති වූ ගිනිදැල් අතරතුර අනෙකුත් පහත්බිම් මධ්‍යස්ථාන සමඟ කෝපන් පරිහානියට පත් විය. මෙම ශිෂ්ටාචාරයේ මායාවරු බටහිර හොන්ඩුරාස් හි චෝර්ටි ලෙස ජීවත් වෙති, බටහිරට ඔවුන්ගේ චොල්ටියානු භාෂාමය සම වයසේ මිතුරන්ගෙන් හුදකලා වී සිටිති.

කෙසේ වෙතත්, කෝපන් නියෝජනය කරන්නේ හොන්ඩුරාන් පූර්ව-කොලොම්බියානු ඉතිහාසයේ කොටසක් පමණි. අනෙකුත් ශිෂ්ටාචාරවල නටබුන් රට පුරා දක්නට ලැබේ. පුරාවිද්‍යාඥයින් නාකෝ නිම්නයේ නාකෝ සහ ලා සියෙරා, යොජෝවා විලෙහි ලොස් නාරන්ජෝස්, කොමායාගුවා නිම්නයේ යාරුමෙලා, ලා සීබා සහ සැලිට්‍රොන් වීජෝ (දෙකම දැන් කැජොන් වේල්ල ජලාශය යටතේ), අගුවාන් නිම්නයේ සෙලින් ෆාම් සහ කුයාමෙල්, සෙරෝ පැලෙන්ක්, ට්‍රැවේෂියා, කරස්ටේ, ටිකමායා, ඩෙස්පොලොන්කල් සහ පහළ උලුවා ගංගා නිම්නයේ ප්ලායා ඩි ලොස් මුවර්ටෝස් සහ තවත් බොහෝ ස්ථාන අධ්‍යයනය කර ඇත.

2012 දී, LiDAR ස්කෑන් කිරීම මගින් අනාවරණය වූයේ "ලා සියුඩාඩ් බ්ලැන්කා" පුරාවෘත්තයට අනුරූපව, කලින් නොදන්නා ඉහළ ඝනත්ව ජනාවාස කිහිපයක් ලා මොස්කිටියා හි පවතින බවයි. කැණීම් සහ අධ්‍යයනයන් කලාපයේ ඉතිහාසය පිළිබඳ දැනුම වැඩිදියුණු කර ඇත. මෙම ජනාවාස ක්‍රි.ව. 500 සිට 1000 දක්වා එහි උච්චතම ස්ථානයට පැමිණි බව ඇස්තමේන්තු කර ඇත.

ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණය (1524–1539)

හර්නාන් කෝර්ටෙස්, හොන්ඩුරාස් ජයග්‍රාහකයන්ගෙන් කෙනෙකි

1502 දී නව ලෝකයට ඔහුගේ සිව්වන සහ අවසාන ගමනේදී, ක්‍රිස්ටෝපර් කොලොම්බස් ගුයිමොරෙටෝ කලපුව අසල නවීන නගරයක් වන ටෘජිලෝ අසලට ගොඩ බැස්සේ, හොන්ඩුරාස් වෙරළ තීරයේ බේ දූපත් නැරඹීමට ගිය පළමු යුරෝපීයයා බවට පත් වෙමිනි. 1502 ජූලි 30 වන දින, කොලොම්බස් තම සහෝදරයා වන බර්තොලමෙව් දූපත් ගවේෂණය කිරීමට යැවූ අතර, බර්තොලමෙව් යුකැටන් සිට මායා වෙළඳ නෞකාවකට මුහුණ දුන්නේය, එහි හොඳින් ඇඳ පැළඳ සිටි මායාවරුන් සහ පොහොසත් භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය කරන ලදී. ස්පාඤ්ඤ සහ මායාවරුන් අතර පළමු වාර්තාගත ගැටුමේදී බර්තොලමෙව්ගේ මිනිසුන් ඔවුන්ට අවශ්‍ය භාණ්ඩ සොරකම් කර, පරිවර්තකයෙකු ලෙස සේවය කිරීම සඳහා නැවේ වයෝවෘද්ධ කපිතාන්වරයා පැහැරගෙන ගියහ.

1524 මාර්තු මාසයේදී, ගිල් ගොන්සාලෙස් ඩාවිලා, ජයග්‍රාහකයෙකු ලෙස හොන්ඩුරාස් වෙත ඇතුළු වූ පළමු ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයා බවට පත්විය. ඉන්පසු මෙක්සිකෝවෙන් හමුදා ගෙන ආ හර්නන් කෝර්ටෙස් අනුගමනය කළේය. ඊළඟ දශක දෙක තුළ බොහෝ ආක්‍රමණ සිදු වූ අතර, පළමුව ක්‍රිස්ටෝබල් ඩි ඔලිඩ්ට පක්ෂපාතී කණ්ඩායම් විසින්, පසුව ෆ්‍රැන්සිස්කෝ ඩි මොන්ටෙජෝට පක්ෂපාතී කණ්ඩායම් විසින්, නමුත් විශේෂයෙන් අල්වරාඩෝ අනුගමනය කළ අය විසින්. ස්පාඤ්ඤ සම්පත් වලට අමතරව, ජයග්‍රාහකයින් මෙක්සිකෝවේ සන්නද්ධ හමුදා මත දැඩි ලෙස විශ්වාසය තැබූහ - කලාපයේ හමුදා කඳවුරු බැඳගෙන සිටි දහස් ගණනක ටලැක්ස්කලන්ස් සහ මෙක්සිකා හමුදාවන්.

ආක්‍රමණයට ප්‍රතිරෝධය විශේෂයෙන් ලෙම්පිරා විසින් මෙහෙයවන ලදී. හොන්ඩුරාස් හි උතුරේ බොහෝ ප්‍රදේශ කිසි විටෙකත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ට, විශේෂයෙන් මිස්කිටෝ රාජධානියට යටත් නොවීය. ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණයෙන් පසු, හොන්ඩුරාස් ගෝතමාලාවේ රාජධානිය තුළ නව ලෝකයේ ස්පාඤ්ඤයේ විශාල අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත්විය. ටෘජිලෝ සහ ග්‍රේසියස් පළමු නගර අගනුවර විය. ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් ආසන්න වශයෙන් සියවස් තුනක් කලාපය පාලනය කළහ.

ස්පාඤ්ඤ හොන්ඩුරාස් (1524–1821)

සැන් මැනුවෙල් ඩි කොලොහෙටේ පල්ලිය

හොන්ඩුරාස් ගෝතමාලාවේ රාජධානියේ පළාතක් ලෙස සංවිධානය කරන ලද අතර අගනුවර ස්ථාපිත කරන ලදී, පළමුව අත්ලාන්තික් වෙරළ තීරයේ ටෘජිලෝ හි, පසුව කොමයගුවා හි සහ අවසානයේ රටේ මධ්‍යම කොටසේ ටෙගුසිගල්පා හි.

රිදී කැණීම ස්පාඤ්ඤ යටත් කර ගැනීම සහ හොන්ඩුරාස් ජනාවාස කිරීම සඳහා ප්‍රධාන සාධකයක් විය. මුලදී, එන්කොමියෙන්ඩා ක්‍රමය හරහා දේශීය ජනතාව විසින් පතල් වැඩ කරන ලදී, නමුත් රෝග සහ ප්‍රතිරෝධය මෙම විකල්පය අඩු කළ බැවින්, මධ්‍යම ඇමරිකාවේ අනෙකුත් ප්‍රදේශවලින් වහලුන් ගෙන එන ලදී. දහසයවන සියවස අවසානයේ දේශීය වහල් වෙළඳාම නතර වූ විට, බොහෝ දුරට ඇන්ගෝලාවෙන් පැමිණි අප්‍රිකානු වහලුන් ආනයනය කරන ලදී. 1650 පමණ පසු, ඉතා සුළු වහලුන් හෝ වෙනත් බාහිර සේවකයින් හොන්ඩුරාස් වෙත පැමිණියහ.

ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් හොන්ඩුරාස් හි දකුණු හෝ පැසිෆික් කොටස තරමක් ඉක්මනින් යටත් කර ගත්තද, උතුරු හෝ අත්ලාන්තික් පැත්තේ ඔවුන් එතරම් සාර්ථක නොවීය. වෙරළ තීරයේ නගර කිහිපයක්, විශේෂයෙන් පුවර්ටෝ කැබල්ලෝස් සහ ටෘජිලෝ හි සොයා ගැනීමට ඔවුන්ට හැකි වූ නමුත් කලාපයේ නැගෙනහිර කොටස සහ ස්වාධීන ආදිවාසී ජනතාවගේ බොහෝ සාක්කු ද යටත් කර ගැනීමට ඔවුන් අසමත් විය. ඊසානදිග මිස්කිටෝ රාජධානිය ආක්‍රමණයට එරෙහි වීමේදී විශේෂයෙන් ඵලදායී විය. මිස්කිටෝ රාජධානියට උතුරු යුරෝපීය පෞද්ගලිකයින්, මුහුදු කොල්ලකරුවන් සහ විශේෂයෙන් බ්‍රිතාන්‍ය කලින් ඉංග්‍රීසි යටත් විජිතයක් වූ ජැමෙයිකාවේ සහාය ලැබුණි, ඔවුන් 1740 න් පසු එම ප්‍රදේශයෙන් වැඩි කොටසක් තම ආරක්ෂාව යටතේ තැබීය.

ෆෝටලීසා ද සැන් ෆර්නැන්ඩෝ ද ඔමෝවා වරාය ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් විසින් ඉදිකරන ලද්දේ ඉංග්‍රීසි මුහුදු කොල්ලකරුවන්ගෙන් හොන්ඩුරාස් වෙරළ තීරය ආරක්ෂා කිරීම සඳහා ය.

නිදහස (1821)

හොන්ඩුරාස් 1821 දී ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් අතර 1823 දී මධ්‍යම ඇමරිකාවේ එක්සත් පළාත්වල කොටසක් බවට පත් වන තෙක් පළමු මෙක්සිකානු අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් විය. එය ස්වාධීන ජනරජයක් වූ අතර 1838 සිට නිතිපතා මැතිවරණ පවත්වා ඇත. 1840 සහ 1850 ගණන් වලදී හොන්ඩුරාස් මධ්‍යම ඇමරිකානු එක්සත්කම සඳහා අසාර්ථක උත්සාහයන් කිහිපයකට සහභාගී විය, එනම් මධ්‍යම ඇමරිකානු සම්මේලනය (1842–1845), ග්වාතමාලාවේ ගිවිසුම (1842), සොන්සොනේට් ආහාර වේල (1846), නකෝම් ආහාර වේල (1847) සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ ජාතික නියෝජනය (1849–1852). හොන්ඩුරාස් අවසානයේ හොන්ඩුරාස් ජනරජය යන නම භාවිතා කළද, වෘත්තීය සමිතිවාදී පරමාදර්ශය කිසිදා අඩු නොවූ අතර, හොන්ඩුරාස් යනු කලාපීය එක්සත් ප්‍රතිපත්තියක් සඳහා දැඩි ලෙස තල්ලු කළ මධ්‍යම ඇමරිකානු රටවලින් එකකි.

ජාත්‍යන්තර වෙළඳාම සහ ආයෝජන සඳහා හිතකර ප්‍රතිපත්ති 1870 ගණන්වල ආරම්භ විය. වැඩි කල් නොගොස්, විදේශ අවශ්‍යතා සම්බන්ධ විය, පළමුව උතුරු වෙරළ තීරයෙන් නැව්ගත කිරීමේදී, විශේෂයෙන් නිවර්තන පලතුරු සහ විශේෂයෙන් කෙසෙල්, සහ පසුව දුම්රිය මාර්ග ඉදිකිරීමේදී. 1888 දී, කැරිබියානු වෙරළ තීරයේ සිට අගනුවර වන ටෙගුසිගල්පා දක්වා ප්‍රක්ෂේපිත දුම්රිය මාර්ගයක් සැන් පේද්‍රෝ සුලා වෙත ළඟා වූ විට මුදල් හිඟ විය. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, සැන් පේද්‍රෝ ජාතියේ ප්‍රාථමික කාර්මික මධ්‍යස්ථානය සහ දෙවන විශාලතම නගරය බවට වර්ධනය විය. 1880 දී අගනුවර ටෙගුසිගල්පා වෙත ගෙන යන තෙක් කොමයගුවා හොන්ඩුරාස් හි අගනුවර විය.

නිදහස ලැබීමෙන් පසු, රෙජිමේ වෙනස්කම් කිහිපයක් ඇතුළුව රට තුළ කුඩා අභ්‍යන්තර කැරලි සහ සිවිල් යුද්ධ 300 කට ආසන්න සංඛ්‍යාවක් සිදුවී ඇත.

20 වන සියවස සහ ඇමරිකානු සමාගම්වල භූමිකාව

දහනව වන සියවසේ අගභාගයේදී, හොන්ඩුරාස් රටේ උතුරු ප්‍රදේශ සංවර්ධනය කිරීම සඳහා එක්සත් ජනපදය පදනම් කරගත් පලතුරු සහ යටිතල පහසුකම් සමාගම් කිහිපයකට ඉඩම් සහ සැලකිය යුතු නිදහස් කිරීම් ලබා දුන්නේය. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස අපනයන කර්මාන්තය වටා හැදී වැඩුණු කෙසෙල් වගාවන් සහ අනෙකුත් ව්‍යාපාරවල වැඩ කිරීමට දහස් ගණනක් කම්කරුවන් උතුරු වෙරළට පැමිණියහ. 1930 වන තෙක් කුයාමෙල් පලතුරු සමාගම මෙන්ම එක්සත් පලතුරු සමාගම සහ ස්ටෑන්ඩර්ඩ් පලතුරු සමාගම විසින් ආධිපත්‍යය දැරූ කෙසෙල් අපනයන සමාගම්, උතුරු හොන්ඩුරාස් හි එන්ක්ලේව් ආර්ථිකයක් ගොඩනඟා, යටිතල පහසුකම් පාලනය කරමින් සහ ආර්ථික වර්ධනයට සාපේක්ෂව සුළු දායකත්වයක් ලබා දුන් ස්වයංපෝෂිත, බදු-නිදහස් අංශ නිර්මාණය කළහ. ඇමරිකානු හමුදා 1903, 1907, 1911, 1912, 1919, 1924 සහ 1925 දී හොන්ඩුරාස් වෙත ගොඩ බැස්සේය.

1904 දී, ලේඛක ඕ. හෙන්රි හොන්ඩුරාස් විස්තර කිරීම සඳහා "කෙසෙල් ජනරජය" යන යෙදුම නිර්මාණය කළේය, ඔහු මාස ​​හයක් ජීවත් වූ හොන්ඩුරාස් හි ඔහුගේ අත්දැකීම් වලින් ආභාෂය ලැබූ ඇන්චූරියාව නම් ප්‍රබන්ධ රටක් පිළිබඳ ගෝවා සහ රජවරුන් නමින් පොතක් ප්‍රකාශයට පත් කළේය. ද ඇඩ්මිරාල් හි, ඕ. හෙන්රි ජාතිය "කුඩා සමුද්‍රීය කෙසෙල් ජනරජයක්" ලෙස හඳුන්වයි; ස්වාභාවිකවම, පලතුරු එහි ආර්ථිකයේ සමස්ත පදනම විය. ද ඉකොනොමිස්ට් පුවත්පතට ලියන සාහිත්‍ය විශ්ලේෂකයෙකුට අනුව, "ඔහුගේ වාක්‍ය ඛණ්ඩය නිවර්තන, කෘෂිකාර්මික රටක ප්‍රතිරූපය මනාව මතු කරයි. නමුත් එහි සැබෑ අර්ථය වඩාත් තියුණු ය: එය හොන්ඩුරාස් සහ එහි අසල්වැසියන්ගේ දේශපාලනය කෙරෙහි අසාමාන්‍ය බලපෑමක් ඇති කිරීමට පැමිණි එක්සත් ජනපදයේ පලතුරු සමාගම් ගැන සඳහන් කරයි." මධ්‍යම ඇමරිකානු කම්කරුවන් උතුරට ඇද ගැනීමට අමතරව, පලතුරු සමාගම් ඉංග්‍රීසි කතා කරන කැරිබියන්, විශේෂයෙන් ජැමෙයිකාව සහ බෙලීස් යන රටවලින් කම්කරුවන් සංක්‍රමණය කිරීම දිරිමත් කළ අතර එමඟින් අප්‍රිකානු සම්භවයක් ඇති, ඉංග්‍රීසි කතා කරන සහ බොහෝ දුරට රෙපරමාදු ජනගහනයක් රට තුළට හඳුන්වා දෙන ලදී, නමුත් මෙම සේවකයින්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් 1939 දී ආගමන නීතියේ වෙනස්කම් වලට පසුව පිටව ගියහ.

1941 දෙසැම්බර් 8 වන දින පර්ල් වරායෙන් පසු හොන්ඩුරාස් මිත්‍ර ජාතීන්ට එක් වූ අතර 1942 ජනවාරි 1 වන දින එක්සත් ජාතීන්ගේ ප්‍රකාශනයට තවත් ආණ්ඩු විසිපහක් සමඟ අත්සන් කළේය.

1940 ගණන්වල ව්‍යවස්ථාමය අර්බුද 1950 ගණන්වල ප්‍රතිසංස්කරණවලට හේතු විය. එක් ප්‍රතිසංස්කරණයක් කම්කරුවන්ට සංවිධානය වීමට අවසර දුන් අතර 1954 මහා වැඩ වර්ජනයක් මඟින් රටේ උතුරු කොටස මාස දෙකකට වැඩි කාලයක් අඩාල වූ නමුත් ප්‍රතිසංස්කරණවලට හේතු විය. 1963 දී හමුදා කුමන්ත්‍රණයකින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ ජනාධිපති රාමන් විලේඩා මොරාලෙස් බලයෙන් පහ කරන ලදී. 1960 දී, මදුරු වෙරළ තීරයේ උතුරු කොටස ජාත්‍යන්තර අධිකරණය විසින් නිකරගුවාවේ සිට හොන්ඩුරාස් වෙත මාරු කරන ලදී.

යුද්ධය සහ නැගිටීම් (1969–1999)

1969 දී, හොන්ඩුරාස් සහ එල් සැල්වදෝරය පාපන්දු යුද්ධය ලෙස හැඳින්වූ දෙයට සටන් කළහ. හොන්ඩුරාස් ජනාධිපති ඔස්වල්ඩෝ ලෝපෙස් අරෙලානෝ, පිරිහෙන හොන්ඩුරාන් ආර්ථිකයට එල් සැල්වදෝරයෙන් පැමිණි සංක්‍රමණිකයන්ට දොස් පැවරීමෙන් පසු දේශසීමා ආතතීන් දෙරට අතර දැඩි මතභේදයකට තුඩු දුන්නේය. ලෝක කුසලානයට පෙර වට තුනක පාපන්දු ඉවත් කිරීමේ තරඟයක් සඳහා එල් සැල්වදෝරය හොන්ඩුරාස් සමඟ මුණගැසුණු විට සම්බන්ධතාවය පහත වැටුණි.

ආතතීන් උත්සන්න වූ අතර 1969 ජූලි 14 වන දින, සැල්වදෝර හමුදාව හොන්ඩුරාස් ආක්‍රමණය කළේය. ඇමරිකානු රාජ්‍ය සංවිධානය (OAS) සටන් විරාමයක් සාකච්ඡා කළ අතර එය ජූලි 20 වන දින ක්‍රියාත්මක වූ අතර අගෝස්තු මස මුලදී සැල්වදෝර හමුදා ඉවත් කර ගැනීමට හේතු විය. ගැටුමට දායක වූ සාධක වූයේ දේශසීමා ආරවුලක් සහ හොන්ඩුරාස් හි නීතිවිරෝධී ලෙස ජීවත් වන සැල්වදෝරියානුවන් දහස් ගණනක් සිටීමයි. සතියක් පුරා පැවති යුද්ධයෙන් පසු, සැල්වදෝර සංක්‍රමණිකයන් 130,000 ක් පමණ නෙරපා හරින ලදී.

1974 සැප්තැම්බර් 18 සහ 19 යන දිනවල හොන්ඩුරාස් හි උතුරු වෙරළ තීරයට කඩා වැදුණු ෆීෆි සුළි කුණාටුව දැඩි හානියක් සිදු කළේය. මෙල්ගාර් කැස්ත්‍රෝ (1975–78) සහ පාස් ගාර්ෂියා (1978–82) බොහෝ දුරට හොන්ඩුරාස් හි වත්මන් භෞතික යටිතල පහසුකම් සහ විදුලි සංදේශ පද්ධතිය ගොඩනඟා ගත්හ.

1998 දී ටෙගුසිගල්පා හි මිච් සුළි කුණාටුවෙන් සිදු වූ දැවැන්ත හානියේ කොටසක්.

1979 දී, රට නැවත සිවිල් පාලනයට පැමිණියේය. නව ව්‍යවස්ථාවක් ලිවීම සඳහා 1980 අප්‍රේල් මාසයේදී ව්‍යවස්ථාදායක සභාවක් ජනප්‍රිය ලෙස තේරී පත් වූ අතර, 1981 නොවැම්බර් මාසයේදී මහ මැතිවරණයක් පැවැත්විණි. 1982 දී ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව අනුමත කරන ලද අතර රොබර්ටෝ සුවසෝගේ PLH රජය මැතිවරණය ජයග්‍රහණය කළේ හොන්ඩුරාස් මුහුණ දුන් අවපාතයට මුහුණ දීම සඳහා ආර්ථික හා සමාජ සංවර්ධනයේ අභිලාෂකාමී වැඩසටහනක් ක්‍රියාත්මක කිරීමේ පොරොන්දුවෙනි. ඔහු ඇමරිකානු සංවර්ධන ආධාර මගින් අනුග්‍රහය දක්වන ලද අභිලාෂකාමී සමාජ හා ආර්ථික සංවර්ධන ව්‍යාපෘති දියත් කළේය. හොන්ඩුරාස් රාජ්‍යය ලොව විශාලතම සාම බලකා මෙහෙයුමට සත්කාරකත්වය සැපයූ අතර, රාජ්‍ය නොවන සහ ජාත්‍යන්තර ස්වේච්ඡා ආයතන ව්‍යාප්ත විය. ආරක්ෂක ගැටළු උපුටා දක්වමින් 2012 දී සාම බලකා සිය ස්වේච්ඡා සේවකයින් ඉවත් කර ගත්තේය.

1980 දශකයේ මුල් භාගයේදී, එක්සත් ජනපදය එල් සැල්වදෝරයට සහ නිකරගුවා රජයට එරෙහිව සටන් කරන කොන්ට්‍රා ගරිල්ලන්ට සහය දැක්වීම සඳහා හොන්ඩුරාස් හි ගුවන් පථයක් සහ නවීන වරායක් සංවර්ධනය කිරීම සඳහා හොන්ඩුරාස් හි අඛණ්ඩ හමුදා පැවැත්මක් ස්ථාපිත කළේය. තම අසල්වැසියන් පීඩාවට පත් කළ ලේ වැකි සිවිල් යුද්ධවලින් බේරුණද, හොන්ඩුරාන් හමුදාව පැහැරගැනීම් සහ බෝම්බ ප්‍රහාර සඳහා කුප්‍රකට සින්චොනෙරොස් ජනප්‍රිය විමුක්ති ව්‍යාපාරය වැනි මාක්ස්වාදී-ලෙනින්වාදී මිලීෂියාවන්ට එරෙහිව නිහඬව ව්‍යාපාර දියත් කළේය, සහ සටන්කාමී නොවන බොහෝ දෙනෙකුට එරෙහිව ද. මෙම මෙහෙයුමට රජයේ ඒකක, විශේෂයෙන් CIA-පුහුණු 316 බලඇණිය විසින් නීති විරෝධී ඝාතන ව්‍යාපාරයක් ඇතුළත් විය. මෙම කාලය තුළ බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීම් මාලාවක් සඳහා හොන්ඩුරාස් ජාත්‍යන්තරව වගකිව යුතු බව සොයා ගන්නා ලද අතර එය වෙලස්කේස්-රොඩ්‍රිගස් එදිරිව හොන්ඩුරාස් හි අවසන් විය.

1998 දී, මිච් සුළි කුණාටුව දැවැන්ත හා පුළුල් විනාශයක් ඇති කළේය. හොන්ඩුරාස් ජනාධිපති කාලෝස් රොබර්ටෝ ෆ්ලෝරස් පැවසුවේ රටේ වසර පනහක ප්‍රගතිය ආපසු හැරවූ බවයි. මිච් රටේ භෝග වලින් 70% ක් පමණ විනාශ කළ අතර, සියලුම පාලම් සහ ද්විතියික මාර්ග ඇතුළුව ප්‍රවාහන යටිතල පහසුකම් වලින් 70-80% ක් පමණ විනාශ කළේය. හොන්ඩුරාස් පුරා නිවාස 33,000 ක් විනාශ වූ අතර, තවත් 50,000 කට හානි සිදුවිය. 5,000 ක් පමණ මිය ගිය අතර, තවත් 12,000 ක් තුවාල ලැබූහ. මුළු පාඩු ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 3 ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත.

21 වන සියවස

2003 අගෝස්තු මාසයේදී එක්සත් ජනපද ආරක්ෂක ලේකම් ඩොනල්ඩ් රම්ස්ෆෙල්ඩ් සමඟ ජනාධිපති රිකාඩෝ මදුරෝ.

2007 දී, හොන්ඩුරාස් ජනාධිපති මැනුවෙල් සෙලායා සහ එක්සත් ජනපද ජනාධිපති ජෝර්ජ් ඩබ්ලිව්. බුෂ්, එක්සත් ජනපද විශේෂ බලකායන් භාවිතා කරමින් නැගෙනහිර හොන්ඩුරාස් හි මදුරුවන් හි වර්ධනය වන මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම්කරුවන්ට එරෙහිව හොන්ඩුරාස් වෙත එක්සත් ජනපද සහාය ලබා දීම පිළිබඳ සාකච්ඡා ආරම්භ කළහ. මෙය මධ්‍යම ඇමරිකාවේ එක්සත් ජනපද හමුදාවේ අඛණ්ඩ පැවැත්ම සඳහා නව අඩිතාලමක ආරම්භය සනිටුහන් කළේය.

2009 හොන්ඩුරාන් කුමන්ත්‍රණය

සෙලායා යටතේ, හොන්ඩුරාස් 2008 දී ඇල්බා සමඟ සම්බන්ධ වූ නමුත් 2009 හොන්ඩුරාන් කුමන්ත්‍රණයෙන් පසු 2010 දී ඉවත් විය. 2009 දී, ජනාධිපතිවරයාගෙන් කොංග්‍රස් ප්‍රධානියාට කුමන්ත්‍රණයකින් බලය මාරු කිරීමත් සමඟ ව්‍යවස්ථාමය අර්බුදයක් ඇති විය. OAS විසින් හොන්ඩුරාස් අත්හිටුවන ලද්දේ එය තම රජය නීත්‍යානුකූල යැයි නොසැලකූ බැවිනි.

ලොව පුරා රටවල්, OAS සහ එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය නිල වශයෙන් සහ ඒකමතිකව මෙම ක්‍රියාව කුමන්ත්‍රණයක් ලෙස හෙළා දුටු අතර, තථ්‍ය රජය පිළිගැනීම ප්‍රතික්ෂේප කළහ, කොංග්‍රස් පුස්තකාලය විසින් උපදෙස් ලබා ගත් නීතිඥයින් කුමන්ත්‍රණය නීත්‍යානුකූල බව ප්‍රකාශ කළ මතයක් එක්සත් ජනපද කොංග්‍රසයට ඉදිරිපත් කළද. හොන්ඩුරාන් ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය ද ක්‍රියාදාමය නීත්‍යානුකූල බව තීන්දු කළේය. තථ්‍ය රජය අනුගමනය කළ රජය සත්‍ය සහ සංහිඳියා කොමිසමක් වන කොමිසියන් ඩි ලා වර්ඩාඩ් වයි රෙකොන්සිලියාසියන් පිහිටුවන ලද අතර, වසරකට වැඩි කාලයක් පර්යේෂණ සහ විවාදයකින් පසුව, නෙරපා හැරීම කුමන්ත්‍රණයක් බවත් කොමිසමේ මතය අනුව නීති විරෝධී බවත් නිගමනය කළේය.

2021 නොවැම්බර් 28 වන දින, විපක්ෂ ලිබර්ටි ඇන්ඩ් රිෆවුන්ඩේෂන් පක්ෂයේ වාමාංශික ජනාධිපති අපේක්ෂක, හිටපු ජනාධිපති ආර්යා ෂියෝමාරා කැස්ත්‍රෝ, ජනාධිපතිවරණයේදී ඡන්දවලින් 53% ක් ලබා ගනිමින් හොන්ඩුරාස් හි පළමු කාන්තා ජනාධිපතිනිය බවට පත් වූ අතර, දක්ෂිණාංශික ජාතික පක්ෂයේ වසර 12 ක පාලනය අවසන් විය. ඇය 2022 ජනවාරි 27 වන දින දිවුරුම් දුන්නාය. ඇගේ සැමියා වන මැනුවෙල් සෙලායා 2006 සිට 2009 දක්වා එම ධුරයම දැරීය.

2022 අප්‍රේල් මාසයේදී, 2014 සහ 2022 ජනවාරි අතර වාර දෙකක් සේවය කළ හොන්ඩුරාස් හි හිටපු ජනාධිපති ජුවාන් ඔර්ලන්ඩෝ හර්නැන්ඩස්, මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම සහ මුදල් විශුද්ධිකරණය පිළිබඳ චෝදනාවලට මුහුණ දීම සඳහා එක්සත් ජනපදයට පිටුවහල් කරන ලදී. හර්නැන්ඩස් චෝදනා ප්‍රතික්ෂේප කළාය.

භූගෝලය

හොන්ඩුරාස්හි භූ විෂමතාව.

හොන්ඩුරාස් හි උතුරු වෙරළ තීරය කැරිබියන් මුහුදට සහ ෆොන්සෙකා බොක්ක හරහා දකුණින් පැසිෆික් සාගරයට මායිම් වේ. හොන්ඩුරාස් ප්‍රධාන වශයෙන් කඳු වලින් සමන්විත වන අතර වෙරළ තීරයේ පටු තැනිතලා ඇත. විශාල නොදියුණු පහත් බිම් වනාන්තරයක් වන ලා මොස්කිටියා ඊසාන දෙසින් පිහිටා ඇති අතර වයඹ දෙසින් අධික ලෙස ජනාකීර්ණ පහත් බිම් සුලා නිම්නය පිහිටා ඇත. ලා මොස්කිටියා හි යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියක් වන රියෝ ප්ලැටානෝ ජෛවගෝල රක්ෂිතය පිහිටා ඇති අතර හොන්ඩුරාස් සහ නිකරගුවාව වෙන් කරන කොකෝ ගඟ ඇත.

ඉස්ලාස් ඩි ලා බහියා සහ ස්වෑන් දූපත් උතුරු වෙරළට ඔබ්බෙන් පිහිටා ඇත. මිස්ටෙරියෝසා බැංකුව සහ රොසාරියෝ බැංකුව, කිලෝමීටර 130 සිට 150 දක්වා (සැතපුම් 81 සිට 93 දක්වා) ස්වෑන් දූපත් වලට උතුරින්, හොන්ඩුරාස් හි සුවිශේෂී ආර්ථික කලාපය (EEZ) තුළට වැටේ.

ස්වාභාවික සම්පත් අතර දැව, රන්, රිදී, තඹ, ඊයම්, සින්ක්, යකඩ ලෝපස්, ඇන්ටිමනි, ගල් අඟුරු, මාළු, ඉස්සන් සහ ජල විදුලිය ඇතුළත් වේ.

දේශගුණය

හොන්ඩුරාස් හි කොප්පෙන් දේශගුණික වර්ග

පහත් බිම්වල නිවර්තන කලාපයේ සිට කඳුකරයේ සෞම්‍ය දේශගුණය දක්වා දේශගුණය වෙනස් වේ. පැසිෆික් වෙරළ තීරය සාමාන්‍යයෙන් කැරිබියන් වලට වඩා වියළි ය.

ජෛව විවිධත්වය

මෙම කලාපය ජෛව විවිධත්ව උණුසුම් ස්ථානයක් ලෙස සලකනු ලබන්නේ එහි දක්නට ලැබෙන බොහෝ ශාක හා සත්ව විශේෂ නිසාය. කලාපයේ අනෙකුත් රටවල් මෙන්, එහි විශාල ජීව විද්‍යාත්මක සම්පත් අඩංගු වේ. හොන්ඩුරාස්හි සනාල ශාක විශේෂ 6,000 කට වඩා ඇති අතර, ඉන් 630 ක් (මෙතෙක් විස්තර කර ඇති) ඕකිඩ් වේ; උරගයින් සහ උභයජීවීන් 250 ක් පමණ, පක්ෂි විශේෂ 700 කට වැඩි ප්‍රමාණයක් සහ ක්ෂීරපායී විශේෂ 110 ක් ඇති අතර ඉන් අඩක් වවුලන් වේ.

ලා මොස්කිටියා හි ඊසානදිග කලාපයේ රියෝ ප්ලාටානෝ ජෛවගෝල රක්ෂිතය පිහිටා ඇති අතර එය පහත් බිම් වැසි වනාන්තරයක් වන අතර එය විශාල විවිධත්වයකට නිවහන වේ. රක්ෂිතය 1982 දී යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවි ලැයිස්තුවට එකතු කරන ලදී.

හොන්ඩුරාස් හි වැසි වනාන්තර, වලාකුළු වනාන්තර (මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 3,000 ක් හෝ අඩි 9,800 ක් පමණ ඉහළ යා හැක), කඩොලාන, සැවානා සහ පයින් සහ ඕක් ගස් සහිත කඳු වැටි සහ මෙසෝඇමරිකානු බාධක පරය පද්ධතිය ඇත. බොක්ක දූපත් වල බෝතල්නෝස් ඩොල්ෆින්, මැන්ටා කිරණ, ගිරවුන් මාළු, නිල් ටැන්ග් සහ තල්මසුන් මෝරුන්ගේ පාසල් ඇත.

ඔලන්චෝ දෙපාර්තමේන්තුවේ දැව කැපීමෙන් ඇතිවන වන විනාශය බහුලව දක්නට ලැබේ. කෘෂිකර්මාන්තය සඳහා ඉඩම් එළිපෙහෙළි කිරීම බොහෝ දුරට නොදියුණු ලා මොස්කිටියා කලාපයේ බහුලව දක්නට ලැබෙන අතර එමඟින් ඉඩම් හායනය හා පාංශු ඛාදනය ඇති වේ. හොන්ඩුරාස් හි 2019 වනාන්තර භූ දර්ශන අඛණ්ඩතා දර්ශකයේ සාමාන්‍ය ලකුණු 4.48/10 ක් වූ අතර, එය රටවල් 172 න් ගෝලීය වශයෙන් 126 වන ස්ථානයට පත්විය.

හොන්ඩුරාස් හි විශාලතම මිරිදිය ප්‍රභවය වන යොජෝවා විල, පතල් කැණීම් කටයුතුවලින් නිපදවන බැර ලෝහ වලින් දූෂණය වේ. සමහර ගංගා සහ ඇළ දොළ ද පතල් කැණීම් මගින් දූෂණය වේ.

රජය සහ දේශපාලනය

හොන්ඩුරාස් පාලනය වන්නේ ජනාධිපති නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයක රාමුවක් තුළ ය. හොන්ඩුරාස් ජනාධිපතිවරයා රාජ්‍ය නායකයා සහ රජයේ ප්‍රධානියා යන දෙකම වේ. විධායක බලය ක්‍රියාත්මක කරනු ලබන්නේ හොන්ඩුරාස් රජය විසිනි. ව්‍යවස්ථාදායක බලය හොන්ඩුරාස් ජාතික සම්මේලනයට පවරා ඇත. අධිකරණය විධායක ශාඛාවෙන් සහ ව්‍යවස්ථාදායකයෙන් ස්වාධීන වේ.

හොන්ඩුරාස් ජාතික සම්මේලනය (කොන්ග්‍රෙසෝ නැෂනල්) සමානුපාතික නියෝජනය මගින් වසර හතරක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ සාමාජිකයින් 128 දෙනෙකු (ඩිපුටඩෝස්) ඇත. එක් එක් පක්ෂයට ලැබෙන ඡන්ද සංඛ්‍යාවට සමානුපාතිකව දෙපාර්තමේන්තු පදනමක් මත පක්ෂවල අපේක්ෂකයින්ට කොංග්‍රස් ආසන පවරනු ලැබේ.

දේශපාලන සංස්කෘතිය

වත්මන් ජනාධිපති ෂියෝමාරා කැස්ත්‍රෝ

1963 දී, හමුදා කුමන්ත්‍රණයකින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ ජනාධිපති රාමොන් විලේඩා මොරාලෙස් ඉවත් කරන ලදී. 1981 දී රොබර්ටෝ සුවසෝ කෝර්ඩෝවා ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් වූ තෙක් ඒකාධිපති හමුදා ආණ්ඩු මාලාවක් අඛණ්ඩව බලය පැවැත්වීය.

2009 හොන්ඩුරාන් කුමන්ත්‍රණය මැනුවෙල් සෙලායා ධුරයෙන් ඉවත් කර රොබර්ටෝ මිචෙලෙට්ටි ඔහුගේ ස්ථානයට පත් කරන තෙක් පක්ෂ ක්‍රමය හොන්ඩුරාස් හි කොන්සර්වේටිව් ජාතික පක්ෂය (පාර්ටිඩෝ නැෂනල් ඩි හොන්ඩුරාස්: PNH) සහ ලිබරල් ලිබරල් හොන්ඩුරාස් පක්ෂය (පාර්ටිඩෝ ලිබරල් ඩි හොන්ඩුරාස්: PLH) විසින් ආධිපත්‍යය දැරීය.

ඇසෝසියේටඩ් ප්‍රෙස් විසින් වාර්තා කරන ලද පරිදි, 2012 අගභාගයේදී, ජේසුයිට් විශ්ව විද්‍යාලය සමඟ සහයෝගයෙන් ERIC විසින් පුද්ගලයින් 1540 දෙනෙකු සම්මුඛ සාකච්ඡා කරන ලදී. මෙම සමීක්ෂණයෙන් හෙළි වූයේ පොලිසිය අපරාධවලට සම්බන්ධ බව 60% ක් විශ්වාස කරන බවත්, 45% ක් ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය කෙරෙහි "විශ්වාසයක්" නොමැති බවත්, 2012 නොවැම්බර් මාසයේ ප්‍රාථමික මැතිවරණවලදී මැතිවරණ වංචාවක් සිදුවී ඇති බව 72% ක් සිතූ බවත්ය. එසේම, 2013 ජනාධිපති, ව්‍යවස්ථාදායක සහ නාගරික මැතිවරණ වංචනික වනු ඇතැයි 56% ක් අපේක්ෂා කළහ.

එවකට ජනාධිපති ජුවාන් ඔර්ලන්ඩෝ හර්නැන්ඩෙස් 2014 ජනවාරි 27 වන දින බලයට පත්විය. දෙවන වාරයක් සඳහා ඉදිරිපත් වීමට සමත් වීමෙන් පසුව, 2017 දී ඉතා සමීප මැතිවරණයක් එවකට ජනාධිපති හර්නැන්ඩෙස් හෝ ඔහුගේ ප්‍රධාන අභියෝගකරු වූ රූපවාහිනී පෞරුෂය වන සැල්වදෝර් නස්රල්ලා ජය ගත්තේද යන්න පිළිබඳව අවිනිශ්චිතතාවයක් ඇති කළේය. මතභේදාත්මක මැතිවරණය විරෝධතා සහ ප්‍රචණ්ඩත්වයට හේතු විය. 2017 දෙසැම්බර් මාසයේදී, අර්ධ වශයෙන් නැවත ගණන් කිරීමකින් පසු හර්නැන්ඩෙස් මැතිවරණයේ ජයග්‍රාහකයා ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. 2018 ජනවාරි මාසයේදී, හර්නැන්ඩෙස් දෙවන ජනාධිපති ධුර කාලයක් සඳහා දිවුරුම් දෙන ලදී. 2022 ජනවාරි 27 වන දින වාමාංශික ලිබ්‍රේ පක්ෂයේ නායිකා සහ මැනුවෙල් සෙලායාගේ බිරිඳ වන ෂියෝමාරා කැස්ත්‍රෝ ඔහුගෙන් පසු ජනාධිපති ධුරයට පත් වූ පළමු කාන්තාව බවට පත්විය.

විදේශ සබඳතා

හොන්ඩුරාන් රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික දූත මණ්ඩල සිතියම

හොන්ඩුරාස්හි රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික දූත මණ්ඩල සිතියම

අත්ලාන්තික් වෙරළට ඔබ්බෙන් වූ මායිම් ආරවුලක් හේතුවෙන් හොන්ඩුරාස් සහ නිකරගුවාව 2000 සහ 2001 මුල් භාගයේදී නොසන්සුන් සබඳතා පැවැත්වූහ. ආරවුල හේතුවෙන් නිකරගුවාව හොන්ඩුරාන් භාණ්ඩ සඳහා 35% ක තීරුබදු පැනවීය.

2009 ජුනි මාසයේදී කුමන්ත්‍රණයක් මගින් ජනාධිපති මැනුවෙල් සෙලායා බලයෙන් පහ කරන ලදී; ඔහුව හමුදා ගුවන් යානයකින් කොස්ටාරිකාවට ගෙන යන ලදී. එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා මණ්ඩලය කුමන්ත්‍රණය හෙළා දැකීමට ඡන්දය දුන් අතර සෙලායා ප්‍රතිසංස්කරණය කරන ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. මෙක්සිකෝව ඇතුළු ලතින් ඇමරිකානු ජාතීන් කිහිපයක් හොන්ඩුරාස් සමඟ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා තාවකාලිකව අත්හැර දැමූහ. 2010 ජූලි මාසයේදී මෙක්සිකෝව සමඟ පූර්ණ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා නැවත ස්ථාපිත කරන ලදී. කුමන්ත්‍රණයෙන් පසු එක්සත් ජනපදය මිශ්‍ර පණිවිඩ යැවීය; එක්සත් ජනපද ජනාධිපති ඔබාමා බලයෙන් පහ කිරීම කුමන්ත්‍රණයක් ලෙස හැඳින්වූ අතර සෙලායා නැවත බලයට පත්වීමට සහාය පළ කළේය. ඉරාන-කොන්ට්‍රා සම්බන්ධතාවයට සම්බන්ධ වූ හොන්ඩුරාස් හි හිටපු රේගන් යුගයේ තානාපති ජෝන් නෙග්‍රොපොන්ටේගේ උපදෙස් පරිදි එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය ලේකම් හිලරි ක්ලින්ටන් සහාය ප්‍රකාශ කිරීමෙන් වැළකී සිටියේය. එතැන් සිට ඇය පැහැදිලි කර ඇත්තේ එක්සත් ජනපදය සෙලායා බලයෙන් පහ කිරීම හමුදා කුමන්ත්‍රණයක් ලෙස හැඳින්වුවහොත් ආධාර කපා හැරීමට සිදුවනු ඇති බවයි, නමුත් එක්සත් ජනපදයට අවශ්‍ය විටෙක මෙම සිදුවීම් නොසලකා හැරීමේ වාර්තාවක් ඇත. සෙලායා හියුගෝ චාවේස්ගේ බොලිවේරියානු සන්ධානය (ALBA) කෙරෙහි උනන්දුවක් දැක්වූ අතර ඇත්ත වශයෙන්ම එයට සම්බන්ධ වූයේ 2008 දී ය. 2009 කුමන්ත්‍රණයෙන් පසු, හොන්ඩුරාස් එහි සාමාජිකත්වය ඉල්ලා අස්කර ගත්තේය.

කලාපීය ගිවිසුම් කෙරෙහි ඇති මෙම උනන්දුව සංස්ථාපිත දේශපාලනඥයන්ගේ අනතුරු ඇඟවීම වැඩි කිරීමට හේතු වන්නට ඇත. හොන්ඩුරාස් වැසියන් විශේෂ ව්‍යවස්ථා සම්මේලනයක් කැඳවීමට කැමති දැයි තීරණය කිරීම සඳහා සෙලායා "සිව්වන ඡන්ද පෙට්ටියක්" ඉල්ලා සිටීමට පටන් ගත් විට, හියුගෝ චාවේස් සහ ඊවෝ මොරාලෙස් යන දෙදෙනාගේම කාල සීමාවන් දීර්ඝ කළ ව්‍යවස්ථා සංශෝධන මෙන් සමහරුන්ට මෙය බොහෝ සෙයින් ඇසුණි. "චාවේස් තම බලය තහවුරු කර ගැනීමට අදහස් කරන සමාන අදහස් ඇති නායකයින් සඳහා ආදර්ශයක් ලෙස සේවය කර ඇත. මෙම ජනාධිපතිවරුන් සාමාන්‍යයෙන් තම නැවත තේරී පත්වීම සහතික කිරීම සඳහා ව්‍යවස්ථා සම්මුතියක් කැඳවන විට යන්තම් ධුරයේ සිටී," 2009 ස්පීගල් ජාත්‍යන්තර විශ්ලේෂණයක් පැවසුවේ, ඇල්බා හා සම්බන්ධ වීමට එක් හේතුවක් වූයේ වෙනිසියුලානු තෙල් වට්ටම් කිරීම බව සඳහන් කළේය. චාවේස් සහ මොරාලෙස්ට අමතරව, ආර්ජන්ටිනාවේ කාලෝස් මෙනම්, බ්‍රසීලයේ ෆර්නැන්ඩෝ හෙන්රික් කාර්ඩෝසෝ සහ කොලොම්බියානු ජනාධිපති අල්වාරෝ උරිබේ යන සියල්ලෝම මෙම පියවර ගෙන ඇති අතර, වොෂින්ටනය සහ යුරෝපා සංගමය යන දෙකම නිකරගුවාවේ සැන්ඩිනිස්ටා ජාතික විමුක්ති පෙරමුණ රජය මැතිවරණ ප්‍රතිඵල වෙනස් කිරීම සම්බන්ධයෙන් චෝදනා කරමින් සිටියහ. සෙලායාගේ ජනමත විචාරණ යෝජනාවට සියලු තරාතිරම්වල දේශපාලනඥයින් විරුද්ධත්වය පළ කළ අතර නීතිපතිවරයා ඔහු ව්‍යවස්ථාව උල්ලංඝනය කළ බවට චෝදනා කළේය. හොන්ඩුරාස් ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය එකඟ වූයේ, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මැතිවරණ සහ ජනමත විචාරණ භාරව කටයුතු කළේ සෙලායා විසින් ගණන් කිරීම සිදු කිරීමට යෝජනා කරන ලද ජාතික සංඛ්‍යාලේඛන ආයතනය නොව, උත්තරීතර මැතිවරණ විනිශ්චය සභාව බව පවසමිනි. සෙලායා බලයෙන් ඉවත් කිරීම ව්‍යවස්ථාපිත අංග තිබුණත් නැතත්, හොන්ඩුරාස් ව්‍යවස්ථාව සියලුම හොන්ඩුරාන්වරුන් හොන්ඩුරාස් වලින් බලහත්කාරයෙන් නෙරපා හැරීමෙන් පැහැදිලිවම ආරක්ෂා කරයි.

එක්සත් ජනපදය එක් හොන්ඩුරාන් කඳවුරක කුඩා හමුදා පැවැත්මක් පවත්වාගෙන යයි. දෙරට ඒකාබද්ධ සාම සාධක හමුදාව, මත්ද්‍රව්‍ය විරෝධී, මානුෂීය, ආපදා සහන, මානුෂීය, වෛද්‍ය සහ සිවිල් ක්‍රියාමාර්ග අභ්‍යාස පවත්වයි. එක්සත් ජනපද හමුදා විවිධ ද්විපාර්ශ්වික සහ බහුපාර්ශ්වික අභ්‍යාස සඳහා සැපයුම් සහාය ලබා දෙයි. එක්සත් ජනපදය හොන්ඩුරාස් හි ප්‍රධාන වෙළඳ හවුල්කරුවෙකි.

හොන්ඩුරාස් 1992 දී කණ්ඩායම ආරම්භ කළ දා සිට කුඩා රාජ්‍ය සංසදයේ (FOSS) සාමාජිකයෙකි.

හමුදා

හොන්ඩුරාස් සතුව හමුදාවක්, නාවික හමුදාවක් සහ ගුවන් හමුදාවක් ඇත.

2017 දී හොන්ඩුරාස් න්‍යෂ්ටික අවි තහනම් කිරීම පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය.

පරිපාලන අංශ

හොන්ඩුරාස්හි දෙපාර්තමේන්තු අංශ

හොන්ඩුරාස් දෙපාර්තමේන්තු 18 කට බෙදා ඇත. අගනුවර ෆ්‍රැන්සිස්කෝ මොරාසාන් දෙපාර්තමේන්තුවේ මධ්‍යම දිස්ත්‍රික්කයේ ටෙගුසිගල්පා වේ.

• ඇට්ලන්ටිඩා
• චොලුටෙකා
• කොලෝන්
• කොමයගුවා
• කොපාන්
• කොටේස්
• එල් පරයිසෝ
• ෆ්‍රැන්සිස්කෝ මොරාසාන්
• ග්‍රාසියස් අ ඩයොස්
• ඉන්ටිබුකා
• බේ අයිලන්ඩ්
• ලා පාස්
• ලෙම්පිරා
• ඔකොටෙපෙක්
• ඔලන්චෝ
• සැන්ටා බාබරා
• වැල්ලේ
• යෝරෝ

ZEDE නමින් නව පරිපාලන අංශයක් (Zonas de empleo y desarrollo económico) 2013 දී නිර්මාණය කරන ලදී. ZEDEs අධිකරණ, ආර්ථික සහ පරිපාලන මට්ටමින් තමන්ගේම දේශපාලන පද්ධතියක් සමඟ ඉහළ මට්ටමේ ස්වාධීනත්වයක් ඇති අතර ඒවා නිදහස් වෙළඳපල ධනවාදය මත පදනම් වේ.

ආර්ථිකය

එල් සැල්වදෝරය, ග්වාටමාලා සහ හොන්ඩුරාස්හි ඓතිහාසික දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ඒක පුද්ගල සංවර්ධනය

හොන්ඩුරාස්හි ආර්ථිකය බොහෝ දුරට කෘෂිකර්මාන්තය මත පදනම් වී ඇති අතර, එය 2013 දී එහි දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් (GDP) 14% ක් විය. රටේ ප්‍රමුඛ අපනයනය කෝපි (ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 340) වන අතර එය මුළු හොන්ඩුරාන් අපනයන ආදායමෙන් 22% ක් විය. 1998 දී මිච් සුළි කුණාටුවෙන් පාහේ විනාශ වන තෙක් කලින් රටේ දෙවන විශාලතම අපනයනය වූ කෙසෙල්, 2000 දී මිච් පූර්ව මට්ටම්වලින් 57% දක්වා යථා තත්ත්වයට පත් විය. වගා කරන ලද ඉස්සන් තවත් වැදගත් අපනයන අංශයකි. 1970 ගණන්වල අග භාගයේ සිට, උතුරේ නගර මැකිලඩෝරා හරහා කාර්මික නිෂ්පාදනය ආරම්භ කළේය, විශේෂයෙන් සැන් පේද්‍රෝ සුලා සහ පුවර්ටෝ කෝර්ටෙස් හි.

හොන්ඩුරාස්හි පුළුල් වනාන්තර, සමුද්‍ර සහ ඛනිජ සම්පත් ඇත, නමුත් පුළුල් ලෙස කපා පුළුස්සා දැමීමේ කෘෂිකාර්මික ක්‍රම මගින් හොන්ඩුරාන් වනාන්තර විනාශ කිරීම දිගටම කරගෙන යයි. 1999 මිච් නිසා ඇති වූ අවපාතයෙන් (−1.9%) යථා තත්ත්වයට පත්වෙමින් හොන්ඩුරාන් ආර්ථිකය 2000 දී 4.8% කින් වර්ධනය විය. ලෝකයේ තුන්වන විශාලතම හොන්ඩුරාන් මැකිලඩෝරා අංශය 2000 දී එහි ශක්තිමත් ක්‍රියාකාරිත්වය දිගටම කරගෙන ගිය අතර, 120,000 කට වැඩි පිරිසකට රැකියා සපයමින් සහ රටට ඩොලර් මිලියන 528 කට වඩා විදේශ විනිමය උත්පාදනය කළේය. පාරිභෝගික මිල දර්ශකය මගින් මනිනු ලබන උද්ධමනය 2000 දී 10.1% ක් වූ අතර එය 1999 දී වාර්තා වූ 10.9% ට වඩා සුළු වශයෙන් අඩු විය. 2000 දී රටේ ජාත්‍යන්තර සංචිත තත්ත්වය ශක්තිමත්ව පැවතුන අතර එය ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 1 කට වඩා තරමක් වැඩි විය. 2000 දී විදේශයන්හි (බොහෝ විට එක්සත් ජනපදයේ) ජීවත් වන හොන්ඩුරාන් ජාතිකයන්ගෙන් ලැබෙන ප්‍රේෂණ 28% කින් ඉහළ ගොස් ඩොලර් මිලියන 410 ක් විය. ලෙම්පිරා (මුදල්) වසර ගණනාවක් තිස්සේ අවප්‍රමාණය වෙමින් පැවතුන නමුත් 2005 දී එක්සත් ජනපද ඩොලරයට සාපේක්ෂව L19 හි ස්ථාවර විය. හොන්ඩුරාන් ජනතාව ලතින් ඇමරිකාවේ දුප්පත්ම අය අතර වේ; ඒක පුද්ගල දළ ජාතික ආදායම (2007) ඇමරිකානු ඩොලර් 1,649 කි; මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සාමාන්‍යය ඩොලර් 6,736 කි. හොන්ඩුරාස් යනු බටහිර අර්ධගෝලයේ සිව්වන දුප්පත්ම රටයි; හයිටි, නිකරගුවාව සහ ගයනාව පමණක් දුප්පත් ය. දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයට අමතරව විකල්ප සංඛ්‍යානමය මිනුම් භාවිතා කිරීමෙන් ජාතියේ දරිද්‍රතාවය සඳහා වැඩි සන්දර්භයක් සැපයිය හැකිය.

1999 මාර්තු මාසයේදී ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල සමඟ දරිද්‍රතාවය අඩු කිරීමේ සහ වර්ධන පහසුකම (PRGF) බවට පරිවර්තනය කරන ලද වැඩිදියුණු කළ ව්‍යුහාත්මක ගැලපුම් පහසුකම (ESAF) රට අත්සන් කළේය. හොන්ඩුරාස් (2000 වසර වන විට) ස්ථාවර සාර්ව ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති පවත්වාගෙන යයි. IMF සහ අනෙකුත් ජාත්‍යන්තර ණය දෙන්නන් විසින් අපේක්ෂා කරන - රාජ්‍ය අයිතිය ඇති දුරකථන සහ බලශක්ති බෙදාහැරීමේ සමාගම් පෞද්ගලීකරණය කිරීම වැනි ව්‍යුහාත්මක වෙනස්කම් ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී එය කඩිනම් වී නොමැත. මිච් සුළි කුණාටුවෙන් පසු හොන්ඩුරාස් සැලකිය යුතු ණය සහනයක් ලබා ගත් අතර, ද්විපාර්ශ්වික ණය සේවා ගෙවීම් අත්හිටුවීම සහ පැරිස් සමාජය විසින් ද්විපාර්ශ්වික ණය අඩු කිරීම - එක්සත් ජනපදය ඇතුළුව - ඇතුළුව - ඩොලර් මිලියන 400 කට වඩා වටිනා ඒවා විය. 2000 ජූලි මාසයේදී, හොන්ඩුරාස් දැඩි ලෙස ණයගැති දුප්පත් රටවල මුලපිරීම (HIPC) යටතේ එහි තීරණ ගැනීමේ ස්ථානයට ළඟා වූ අතර, අතුරු බහුපාර්ශ්වික ණය සහන සඳහා රට සුදුසුකම් ලැබීය.

ඉඩම් බහුල සහ පහසුවෙන් සූරාකෑමට ලක්විය හැකි බව පෙනේ, නමුත් පෙනෙන පරිදි පුළුල් ඉඩම් තිබීම නොමඟ යවන සුළුය, මන්ද ජාතියේ රළු, කඳුකර භූමි ප්‍රදේශය වෙරළ තීරයේ පටු තීරු සහ සාරවත් නිම්න කිහිපයකට මහා පරිමාණ කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදනය සීමා කරයි. හොන්ඩුරාස් හි නිෂ්පාදන අංශය තවමත් සරල රෙදිපිළි සහ කෘෂිකාර්මික සැකසුම් කර්මාන්ත සහ එකලස් කිරීමේ මෙහෙයුම් වලින් ඔබ්බට වර්ධනය වී නොමැත. කලාපයේ වඩාත් කාර්මිකව දියුණු රටවලින් ලැබෙන කුඩා දේශීය වෙළඳපොළ සහ තරඟකාරිත්වය වඩාත් සංකීර්ණ කාර්මිකකරණයට බාධා කර ඇත.

2022 දී, හොන්ඩුරාස් ජාතික සංඛ්‍යාලේඛන ආයතනයට (INE) අනුව, රටේ ජනගහනයෙන් 73% ක් දුප්පත් වන අතර 53% ක් අන්ත දරිද්‍රතාවයෙන් ජීවත් වෙති. ලතින් ඇමරිකාවේ වඩාත්ම අසමාන රටවලින් එකකි.

දරිද්‍රතාවය

ලෝක බැංකුව හොන්ඩුරාස් අඩු මධ්‍යම ආදායම් ලබන රටක් ලෙස වර්ගීකරණය කරයි. ජාතියේ ඒක පුද්ගල ආදායම ඇමරිකානු ඩොලර් 600 ක් පමණ වන අතර එය උතුරු ඇමරිකාවේ අඩුම එකක් බවට පත් කරයි.

2016 දී, ජනගහනයෙන් 66% කට වඩා දරිද්‍රතා රේඛාවට පහළින් ජීවත් විය.

පසුගිය වසර කිහිපය තුළ ආර්ථික වර්ධනය සාමාන්‍යයෙන් වසරකට 7% ක් වූ අතර එය ලතින් ඇමරිකාවේ (2010) ඉහළම අනුපාතවලින් එකකි. එසේ තිබියදීත්, හොන්ඩුරාස් සියලුම මධ්‍යම ඇමරිකානු රටවල් අතර අඩුම සංවර්ධනයක් අත්විඳ ඇත. හොන්ඩුරාස් රාජ්‍යය රටවල් 188 න් 130 වන ස්ථානයේ පසුවන අතර, එම දර්ශකය .625 ක් වන අතර එමඟින් එම රට මධ්‍යම සංවර්ධනයක් ඇති රටක් ලෙස වර්ගීකරණය කර ඇත (2015). හොන්ඩුරාස් හි HDI (දිගු හා සෞඛ්‍ය සම්පන්න ජීවිතයක්, දැනුමේ ප්‍රවේශ්‍යතාව සහ ජීවන තත්ත්වය) සඳහා බලපාන සාධක තුනම 1990 සිට වැඩිදියුණු වී ඇත, නමුත් තවමත් සාපේක්ෂව අඩු මට්ටමක පවතී, උපතේදී ආයු අපේක්ෂාව 73.3 ක් වන අතර, පාසල් අධ්‍යාපනයේ අපේක්ෂිත වසර 11.2 (අවුරුදු 6.2 ක සාමාන්‍ය) සහ ඒක පුද්ගල GNI ඩොලර් 4,466 (2015) වේ. ලතින් ඇමරිකාව සහ කැරිබියන් දූපත් සඳහා සමස්ත HDI 0.751 ක් වන අතර, උපතේදී ආයු අපේක්ෂාව 68.6 ක් වන අතර, පාසල් අධ්‍යාපනයේ අපේක්ෂිත වසර 11.5 (අවුරුදු 6.6 ක සාමාන්‍ය) සහ ඒක පුද්ගල GNI ඩොලර් 6,281 (2015) වේ.

2009 හොන්ඩුරාන් කුමන්ත්‍රණය ජාතියේ විවිධ ආර්ථික ප්‍රවණතාවලට හේතු විය. සමස්ත වර්ධනය මන්දගාමී වී ඇති අතර, 2006 සිට 2008 දක්වා සාමාන්‍යයෙන් සියයට 5.7 ක් වූ නමුත් 2010 සහ 2013 අතර වාර්ෂිකව සියයට 3.5 දක්වා මන්දගාමී වී ඇත. දරිද්‍රතාවය සහ අන්ත දරිද්‍රතාවය අඩු කිරීමේ කුමන්ත්‍රණයෙන් පසුව ප්‍රවණතා ආපසු හැරවිය. වසර 3 ක් තුළ ජාතියේ දරිද්‍රතාවය සියයට 13.2 කින් සහ අන්ත දරිද්‍රතාවය සියයට 26.3 කින් ඉහළ ගොස් ඇත. තවද, 2008 සහ 2012 අතර විරැකියාව සියයට 6.8 සිට සියයට 14.1 දක්වා වර්ධනය විය.

හොන්ඩුරාන් ආර්ථිකයෙන් වැඩි කොටසක් අපනයන කිහිපයක් පමණක් වන කුඩා පරිමාණ කෘෂිකර්මාන්තය මත පදනම් වී ඇති බැවින්, ස්වාභාවික විපත් විශේෂයෙන් විනාශකාරී බලපෑමක් ඇති කරයි. 1998 මිච් සුළි කුණාටුව වැනි ස්වාභාවික විපත් මෙම අසමානතාවයට දායක වී ඇත්තේ ඒවා විශේෂයෙන් දුප්පත් ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවලට බලපාන බැවිනි. ඊට අමතරව, ගොවීන්ට තම පවුල් නඩත්තු කිරීමට නොහැකි වීම නිසා ඔවුන් රටේ ආහාර අනාරක්ෂිතභාවයට විශාල දායකත්වයක් සපයයි. හොන්ඩුරාස් රාජ්‍ය නොවන සංවිධානයක් වන වර්ල්ඩ් නෙයිබර්ස් විසින් කරන ලද අධ්‍යයනයකින්, "වැඩ බර වැඩිවීම, මූලික ධාන්‍ය අඩුවීම, මිල අධික ආහාර සහ බිය" යන යෙදුම් මිච් සුළි කුණාටුව සමඟ වඩාත් සම්බන්ධ වී ඇති බව තීරණය විය.

මිච් සුළි කුණාටුවෙන් වඩාත්ම පීඩාවට පත් වූයේ ග්‍රාමීය සහ නාගරික දුප්පතුන් ය. දකුණු සහ බටහිර ප්‍රදේශවල අය විශේෂයෙන් වඩාත් අවදානමට ලක්විය හැකි යැයි සැලකේ. මන්ද ඔවුන් දෙදෙනාම පාරිසරික විනාශයට ලක් වූ අතර බොහෝ යැපුම් ගොවීන්ගේ නිවහන වූ බැවිනි. මිච් සුළි කුණාටුව වැනි ව්‍යසන හේතුවෙන්, කෘෂිකාර්මික ආර්ථික අංශය පසුගිය වසර විස්ස තුළ තුනෙන් එකක් පහත වැටී ඇත. මෙය බොහෝ දුරට සිදුවන්නේ ස්වාභාවික විපත් වැනි සාධක මගින් බලපෑමට ලක් වූ කෙසෙල් සහ කෝපි වැනි අපනයන පහත වැටීම හේතුවෙනි. පටුකා ගඟ දිගේ ආදිවාසී ප්‍රජාවන්ට ද අතිශයින් දැඩි ලෙස පහර වැදී ඇත. මැද-පටකා කලාපය සම්පූර්ණයෙන්ම පාහේ විනාශ විය. සහල් අස්වැන්නෙන් 80% කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් සහ කෙසෙල්, කෙසෙල් සහ මඤ්ඤොක්කා අස්වැන්න සියල්ලම අහිමි විය. කුණාටුවෙන් පසු සහන සහ ප්‍රතිසංස්කරණ කටයුතු අර්ධ වශයෙන් සහ අසම්පූර්ණ වූ අතර, විශේෂයෙන් ආදිවාසී ප්‍රජාවන් සඳහා එම මට්ටම් ආපසු හැරවීමට වඩා පවතින දරිද්‍රතා මට්ටම් ශක්තිමත් කළේය. ආහාර පරිත්‍යාග අවසන් වීම සහ ඊළඟ අස්වැන්න නෙළීම අතර කාලය තුළ අධික කුසගින්නක් ඇති වූ අතර, එය තව්කා ජනගහනය අතර මරණයට හේතු විය. වඩාත්ම "ඉඩම්-පොහොසත්" ලෙස සැලකූ අයට සාමාන්‍යයෙන් ඔවුන්ගේ මුළු භූමියෙන් 36% ක් අහිමි විය. වඩාත්ම "ඉඩම්-දුප්පත්" වූ අයට ඔවුන්ගේ මුළු භූමියෙන් අඩුවෙන් අහිමි වූ නමුත් ඔවුන්ගේ සමස්ත භූමියෙන් වැඩි කොටසක් අහිමි විය. මෙයින් අදහස් කළේ මෙම ජනගහනයෙන් බහුතරය ඔවුන් වන බැවින් ඔවුන් වඩාත්ම පීඩාවට පත් වූවන් තනිකඩ කාන්තාවන් බවයි.

දරිද්‍රතාවය අඩු කිරීමේ උපාය මාර්ග

1970 ගණන්වල සිට හොන්ඩුරාස් එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය විසින් "ආහාර ප්‍රමුඛතා රටක්" ලෙස නම් කරන ලද විට, ලෝක ආහාර වැඩසටහන (WFP) වැනි සංවිධාන මන්දපෝෂණය සහ ආහාර අනාරක්ෂිතභාවය අඩු කිරීමට කටයුතු කර ඇත. හොන්ඩුරාන් ගොවීන්ගෙන් විශාල බහුතරයක් අන්ත දරිද්‍රතාවයේ හෝ ඒක පුද්ගල ඩොලර් 180 ට අඩුවෙන් ජීවත් වෙති. වර්තමානයේ ළමුන්ගෙන් හතරෙන් එකක් නිදන්ගත මන්දපෝෂණයෙන් පීඩා විඳිති. WFP දැනට හොන්ඩුරාන් රජය සමඟ පාසල් පෝෂණ වැඩසටහනක් සඳහා කටයුතු කරමින් සිටින අතර එය හොන්ඩුරාන් පාසල් 21,000 ක් සඳහා ආහාර සපයන අතර එමඟින් පාසල් දරුවන් මිලියන 1.4 ක් ළඟා වේ. ස්වාභාවික විපත් කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදනයට ඇති කරන බලපෑම් ඉක්මනින් යථා තත්ත්වයට පත් කිරීම සඳහා WFP වන්දි සහ හදිසි ප්‍රතිචාර හරහා ආපදා සහන සඳහා ද සහභාගී වේ.

හොන්ඩුරාස් හි දරිද්‍රතාවය අඩු කිරීමේ උපාය මාර්ගය 1999 දී ක්‍රියාත්මක කරන ලද අතර 2015 වන විට අන්ත දරිද්‍රතාවය අඩකින් අඩු කිරීම අරමුණු කර ගෙන ඇත. දරිද්‍රතාවය අඩු කිරීමේ ආධාර සඳහා වියදම් වැඩි වුවද, 1999 සහ 2002 අතර දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ 2.5% ක වැඩිවීමක් පමණක් සිදුවිය. මෙම දියුණුව, දරිද්‍රතාවය අඩු කිරීමේ උපාය මාර්ගය හරහා ආධාර නොලැබුණු රටවලට වඩා හොන්ඩුරාස් තවමත් පහළින් තබා ඇත. මෙම අකාර්යක්ෂමතාවය ඇති වන්නේ යටිතල පහසුකම් සහ ග්‍රාමීය සංවර්ධනය කෙරෙහි අවධානය යොමු නොකිරීම නිසා බව ලෝක බැංකුව විශ්වාස කරයි. උපාය මාර්ගය ක්‍රියාත්මක කිරීමෙන් වසර දෙකකට පසුව පමණක් අන්ත දරිද්‍රතාවය සියයට 36.2 ක අවම අගයක් පෙන්නුම් කළ නමුත් පසුව 2012 වන විට එය සියයට 66.5 දක්වා වැඩි විය.

අධ්‍යාපනය සහ සෞඛ්‍ය අංශවල ආයෝජන වැඩි කිරීම හරහා සමාජ ප්‍රතිපත්තියට බලපෑම් කිරීම ද දරිද්‍රතාවය අඩු කිරීමේ උපාය මාර්ගවල අරමුණ විය. මෙය දුගී ප්‍රජාවන් දරිද්‍රතාවයෙන් මුදවා ගැනීමටත්, හොන්ඩුරාන් ආර්ථිකය උත්තේජනය කිරීමේ මාධ්‍යයක් ලෙස ශ්‍රම බලකාය වැඩි කිරීමටත් අපේක්ෂා කරන ලදී. පවුල් ආධාර වැඩසටහන මගින් මෙය සිදු කිරීම සඳහා කොන්දේසි සහිත මුදල් මාරු කිරීම් භාවිතා කරන ලදී. මෙම වැඩසටහන 1998 දී ප්‍රතිව්‍යුහගත කරන ලද්දේ විශේෂයෙන් අන්ත දරිද්‍රතාවයෙන් පෙළෙන අය සඳහා සෞඛ්‍ය සහ අධ්‍යාපනය සඳහා මුදල් මාරු කිරීම්වල කාර්යක්ෂමතාව වැඩි කිරීමේ උත්සාහයක් වශයෙනි. දරිද්‍රතාවය අඩු කිරීමේ උපාය මාර්ග තුළ සමස්ත වියදම් අධ්‍යාපනය සහ සෞඛ්‍ය අංශ කෙරෙහි අවධානය යොමු කර ඇති අතර, 2000 දී හොන්ඩුරාස් හි දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 44% සිට 2004 දී 51% දක්වා සමාජ වියදම් වැඩි කරයි.

ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය ආයතනවලින් ලැබෙන ආධාර පිළිබඳ විවේචකයින් විශ්වාස කරන්නේ ලෝක බැංකුවේ දරිද්‍රතාවය අඩු කිරීමේ උපාය මාර්ගය හොන්ඩුරාන් ප්‍රතිපත්තියට සුළු සැලකිය යුතු වෙනසක් ඇති කරන බවයි. කේම්බ්‍රිජ් විශ්ව විද්‍යාලයේ ජෝස් කූස්ටාට අනුව දරිද්‍රතාවය අඩු කිරීමේ උපාය මාර්ග පැහැදිලි ප්‍රමුඛතා, නිශ්චිත මැදිහත්වීමේ උපාය මාර්ගය, උපාය මාර්ගයට දැඩි කැපවීම සහ වඩාත් ඵලදායී සාර්ව මට්ටමේ ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ ද බැහැර කළේය. මේ නිසා, හොන්ඩුරාස් දරිද්‍රතාවයෙන් මුදවා ගත හැකි ආර්ථික සංවර්ධනය සඳහා මාර්ගයක් උපාය මාර්ගය විසින් සපයා නොමැති බවත්, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස දරිද්‍රතාවය අඩු කිරීමේ කල් පවතින ආර්ථික වර්ධනයක් ඇති නොවන බවත් ඔහු විශ්වාස කරයි.

2009 කුමන්ත්‍රණයට පෙර හොන්ඩුරාස් සමාජ වියදම් පුළුල් ලෙස පුළුල් කළ අතර අවම වැටුපෙහි දැඩි වැඩිවීමක් සිදු විය. කුමන්ත්‍රණයෙන් පසුව අසමානතාවය අඩු කිරීමේ උත්සාහයන් වේගයෙන් ආපසු හැරවිය. 2009 දී දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් ප්‍රතිශතයක් සියයට 13.3 සිට 2012 දී මෑතකදී 10.9 දක්වා අඩු වූ විට සෙලායා කාර්යාලයෙන් ඉවත් කළ විට සමාජ වියදම් 2012 දී 10.9 දක්වා අඩු විය. සමාජ වියදම්වල මෙම අඩුවීම අවපාතයේ බලපෑම් තවත් උග්‍ර කළේය, එය ජාතිය කලින් සාපේක්ෂව හොඳින් කටයුතු කිරීමට සූදානම්ව සිටියේය.

ආර්ථික අසමානතාවය

ටෙගුසිගල්පා හි මුඩුක්කුව

හොන්ඩුරාස් හි ආදායම් අසමානතාවයේ මට්ටම් වෙනත් ඕනෑම ලතින් ඇමරිකානු රටකට වඩා ඉහළ ය. අනෙකුත් ලතින් ඇමරිකානු රටවල් මෙන් නොව, 1991 සහ 2005 අතර හොන්ඩුරාස් හි අසමානතාවය ක්‍රමයෙන් වැඩි විය. 2006 සහ 2010 අතර අසමානතාවය අඩුවීමක් දක්නට ලැබුණු නමුත් 2010 දී නැවත වැඩි විය.

හොන්ඩුරාස් හි මානව සංවර්ධන දර්ශකය (IHDI ලෙස හැඳින්වේ) අසමානතාවය සඳහා සකස් කළ විට හොන්ඩුරාස් හි සංවර්ධන දර්ශකය .443 දක්වා අඩු වේ. සංවර්ධනයේ සෑම අංශයකම අසමානතාවයේ මට්ටම් ද තක්සේරු කළ හැකිය. 2015 දී උපතේදී ආයු අපේක්ෂාවේ අසමානතාවය 19.6% ක් වූ අතර, අධ්‍යාපනයේ අසමානතාවය 24.4% ක් වූ අතර ආදායමේ අසමානතාවය 41.5% ක් විය. අසමානතාවය හේතුවෙන් මානව සංවර්ධනයේ සමස්ත අලාභය 29.2 කි.

ලතින් ඇමරිකාව සහ කැරිබියන් දූපත් සඳහා සමස්ත IHDI 0.575 ක් වන අතර සමස්ත අලාභය 23.4% කි. 2015 දී මුළු කලාපය සඳහාම, උපතේදී ආයු අපේක්ෂාවේ අසමානතාවය 22.9% ක් වූ අතර, අධ්‍යාපනයේ අසමානතාවය 14.0% ක් වූ අතර ආදායමේ අසමානතාවය 34.9% ක් විය. හොන්ඩුරාස් කලාපයේ අනෙකුත් රටවලට වඩා ඉහළ ආයු අපේක්ෂාවක් ඇති අතර (අසමානතා ගැලපීම් වලට පෙර සහ පසු), එහි අධ්‍යාපනයේ ගුණාත්මකභාවය සහ ආර්ථික ජීවන තත්ත්වය අඩුය. ආදායම් අසමානතාවය සහ අධ්‍යාපන අසමානතාවය ජාතියේ සමස්ත සංවර්ධනයට විශාල බලපෑමක් ඇති කරයි.

සම්පත් බෙදා හැරීමට අදාළව ග්‍රාමීය සහ නාගරික ප්‍රදේශ අතර අසමානතාවය ද පවතී. ග්‍රාමීය සහ ආදිවාසී ජනතාව ජීවත් වන දකුණු, නැගෙනහිර සහ බටහිර ප්‍රදේශවල දරිද්‍රතාවය සංකේන්ද්‍රණය වී ඇත. උතුරු සහ මධ්‍යම හොන්ඩුරාස් රටේ කර්මාන්ත සහ යටිතල පහසුකම් සඳහා නිවහන වන අතර එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස දරිද්‍රතාවය අඩු මට්ටමක පවතී. දරිද්‍රතාවය ග්‍රාමීය හොන්ඩුරාස් හි සංකේන්ද්‍රණය වී ඇති අතර එය ලතින් ඇමරිකාව පුරා පිළිබිඹු වන රටාවකි. ග්‍රාමීය ප්‍රජාවන්ට දරිද්‍රතාවයේ බලපෑම් අති විශාලය. දුප්පත් ප්‍රජාවන් සාමාන්‍යයෙන් ඇඩෝබ් නිවාසවල ජීවත් වෙති, ද්‍රව්‍යමය සම්පත් නොමැතිකම, වෛද්‍ය සම්පත් සඳහා සීමිත ප්‍රවේශයක් ඇති අතර සහල්, බඩ ඉරිඟු සහ බෝංචි වැනි මූලික කරුණු වලින් ජීවත් වෙති.

පහළ පන්තිය ප්‍රධාන වශයෙන් ග්‍රාමීය යැපුම් ගොවීන් සහ ඉඩම් නොමැති ගොවීන්ගෙන් සමන්විත වේ. 1965 සිට හොන්ඩුරාස් හි ඉඩම් නොමැති ගොවීන්ගේ සංඛ්‍යාවේ වැඩිවීමක් සිදුවී ඇති අතර එය නාගරික දුප්පත් පුද්ගලයින්ගේ වැඩිවන පන්තියකට හේතු වී ඇත. මෙම පුද්ගලයින් බොහෝ විට සේවා අංශයේ, නිෂ්පාදන හෝ ඉදිකිරීම් ක්ෂේත්‍රයේ රැකියා සොයමින් නාගරික මධ්‍යස්ථාන වෙත සංක්‍රමණය වේ. සමාජීය හා ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ නොමැතිව ග්‍රාමීය සිට නාගරික දක්වා සංක්‍රමණය වැඩි වන අතර එමඟින් නාගරික මධ්‍යස්ථාන පුළුල් වේ. පහළ පන්තිය තුළ, ඌන රැකියා නියුක්තිය ප්‍රධාන ගැටළුවකි. ඌන රැකියා නියුක්ත පුද්ගලයින් බොහෝ විට සෘතුමය ගොවිපලවල අර්ධකාලීන කම්කරුවන් ලෙස පමණක් සේවය කරයි, එනම් ඔවුන්ගේ වාර්ෂික ආදායම අඩු මට්ටමක පවතී. 1980 ගණන්වල හොන්ඩුරාන් ගොවීන්ගේ ජාතික සම්මේලනය, හොන්ඩුරාන් ගොවීන්ගේ ජාතික සංගමය සහ ජාතික ගොවීන්ගේ සංගමය වැනි ගොවි සංවිධාන සහ කම්කරු සංගම් පිහිටුවන ලදී.

හොන්ඩුරාස් හි කුඩා කඳුකර ගම්මානයක ආදිවාසී පවුලක්

ග්‍රාමීය පුද්ගලයින් ස්වේච්ඡාවෙන් හමුදාවට බැඳීම සාමාන්‍ය දෙයක් නොවේ, කෙසේ වෙතත් මෙය බොහෝ විට ස්ථාවර හෝ පොරොන්දු වූ වෘත්තීය අවස්ථා ලබා නොදේ. හොන්ඩුරාන් හමුදාවේ ඉහළ පෙළේ නිලධාරීන්ගෙන් බහුතරයක් බඳවා ගනු ලබන්නේ ප්‍රභූ හමුදා ඇකඩමිවලින්. ඊට අමතරව, හමුදාවට බඳවා ගැනීම් බහුතරයක් බලහත්කාරයෙන් සිදු කරනු ලැබේ. බලහත්කාර බඳවා ගැනීම් බොහෝ දුරට රඳා පවතින්නේ හොන්ඩුරාන් රජය, හමුදාව සහ ඉහළ පන්තියේ හොන්ඩුරාන් සමාජය අතර සන්ධානයක් මත ය. නාගරික ප්‍රදේශවල පිරිමින් බොහෝ විට ද්විතීයික පාසල්වලින් සොයනු ලබන අතර ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල මාර්ග බාධක නිසා බඳවා ගැනීම් අතින් තෝරා ගැනීමේදී හමුදාවට සහාය විය. ඉහළ සමාජ-ආර්ථික තත්ත්වය පුද්ගලයන්ට බඳවා ගැනීමෙන් පහසුවෙන් මග හැරීමට හැකියාව ලබා දෙයි.

මධ්‍යම පන්තික හොන්ඩුරාස් යනු සාපේක්ෂව අඩු සාමාජිකත්වය සහ ආදායම් මට්ටම් මගින් අර්ථ දක්වා ඇති කුඩා කණ්ඩායමකි. පහළ සිට මධ්‍යම පන්තියට සංක්‍රමණය සාමාන්‍යයෙන් උසස් අධ්‍යාපනය මගින් පහසුකම් සපයයි. වෘත්තිකයන්, සිසුන්, ගොවීන්, වෙළඳුන්, ව්‍යාපාරික සේවකයින් සහ සිවිල් සේවකයින් සියල්ලන්ම හොන්ඩුරාන් මධ්‍යම පන්තියේ කොටසක් ලෙස සැලකේ. රැකියා සහ කාර්මික සහ වාණිජ අංශ සඳහා අවස්ථා මන්දගාමීව වර්ධනය වන අතර, මධ්‍යම පන්තික සාමාජිකත්වය සීමා කරයි.

හොන්ඩුරාන් ඉහළ පන්තියට හොන්ඩුරාන් ජනගහනයේ අනෙකුත් කොටස්වලට වඩා බොහෝ ඉහළ ආදායම් මට්ටම් ඇත. දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු කපු සහ පශු සම්පත් අපනයන වර්ධනයට ඉහළ පන්තියේ බොහෝ දෙනෙක් තම සාර්ථකත්වය ලබා දෙති. ධනවතුන් දේශපාලනිකව එක්සත් නොවන අතර දේශපාලන හා ආර්ථික අදහස් වලින් වෙනස් වේ.

වෙළඳාම

සැන් පේද්‍රෝ සුලා යනු හොන්ඩුරාස් හි ප්‍රධාන ව්‍යාපාර සහ වාණිජ මධ්‍යස්ථානයක් වන අතර එය බොහෝ විශාල නිෂ්පාදකයින් සහ සමාගම් සඳහා නිවහන වේ. එය බොහෝ විට "ලා කැපිටල් ඉන්ඩස්ට්‍රියල්" ලෙස හැඳින්වේ.

මුදල් ඒකකය හොන්ඩුරාන් ලෙම්පිරා වේ.

රජය විසින් විදුලි ජාලය, එම්ප්‍රෙසා නැෂනල් ඩි එනර්ජියා ඉලෙක්ට්‍රිකා (ENEE) සහ ස්ථාවර දුරකථන සේවාව වන හොන්ඩුටෙල් යන දෙකම ක්‍රියාත්මක කරයි. එහි නිදන්ගත මූල්‍ය ගැටළු වලට මුහුණ දීම සඳහා ENEE විශාල සහනාධාර ලබා ගනී, නමුත් හොන්ඩුටෙල් තවදුරටත් ඒකාධිකාරයක් නොවේ. CAFTA යටතේ අවශ්‍ය පරිදි, 2005 දෙසැම්බර් 25 වන දින විදුලි සංදේශ අංශය පුද්ගලික ආයෝජන සඳහා විවෘත කරන ලදී. ඛනිජ තෙල් මිල නියාමනය කර ඇති අතර, කොන්ග්‍රසය බොහෝ විට මූලික භාණ්ඩ සඳහා තාවකාලික මිල නියාමනය අනුමත කරයි.

රන්, රිදී, ඊයම් සහ සින්ක් කැණීම් කරනු ලැබේ.

2005 දී හොන්ඩුරාස් එක්සත් ජනපදය සමඟ නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුමක් වන CAFTA අත්සන් කළේය. 2005 දෙසැම්බර් මාසයේදී, හොන්ඩුරාස් හි ප්‍රාථමික වරාය වන පුවර්ටෝ කෝර්ටෙස්, එක්සත් ජනපද බහාලුම් ආරක්ෂක මුලපිරීමට ඇතුළත් කරන ලදී.

2006 දී එක්සත් ජනපද ස්වදේශ ආරක්ෂක දෙපාර්තමේන්තුව සහ බලශක්ති දෙපාර්තමේන්තුව, පවතින වරාය ආරක්ෂක පියවරයන් මත ගොඩනගා ඇති ආරක්ෂිත භාණ්ඩ ප්‍රවාහන මුලපිරීමේ (SFI) පළමු අදියර නිවේදනය කළහ. SFI එක්සත් ජනපද රජයට වැඩි දියුණු කළ අධිකාරියක් ලබා දුන් අතර, එක්සත් ජනපදයට බැඳුනු තනි බහාලුම්වල අවදානම් තක්සේරුව වැඩිදියුණු කිරීම සඳහා න්‍යෂ්ටික සහ විකිරණශීලී ද්‍රව්‍ය සඳහා විදේශයන්ගෙන් බහාලුම් පරිලෝකනය කිරීමට ඉඩ සලසයි. ආරක්ෂිත භාණ්ඩ ප්‍රවාහනයේ ආරම්භක අදියරට විදේශීය වරායන් හයකට න්‍යෂ්ටික හඳුනාගැනීමේ සහ අනෙකුත් උපාංග යෙදවීම ඇතුළත් විය:

• පකිස්ථානයේ කාසිම් වරාය;

• හොන්ඩුරාස් හි පුවර්ටෝ කෝර්ටෙස්;
• එක්සත් රාජධානියේ සවුත්හැම්ප්ටන්;
• ඕමානයේ සලාලා වරාය;
• සිංගප්පූරු වරාය;
• කොරියාවේ බුසාන් වරායේ ගැමන් පර්යන්තය.

මෙම වරායන්හි බහාලුම් 2007 සිට විකිරණ සහ අනෙකුත් අවදානම් සාධක සඳහා එක්සත් ජනපදයට යාමට අවසර දීමට පෙර පරිලෝකනය කර ඇත.

ආර්ථික සංවර්ධනය සඳහා ජාත්‍යන්තර ආයෝජකයින් පිරිසක් සමඟ 2012 දී ඇති කරගත් අවබෝධතා ගිවිසුමක් මගින් තමන්ගේම නීති, බදු ක්‍රමය, අධිකරණය සහ පොලිසිය සහිත කලාපයක් (නගරයක්) ගොඩනැගීම සඳහා හොන්ඩුරාන් රජයේ අනුමැතිය ලබා ගත් නමුත් විරුද්ධවාදීන් එයට එරෙහිව ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ නඩුවක් ගොනු කළ අතර එය "රාජ්‍යයක් තුළ රාජ්‍යයක්" ලෙස හැඳින්වීය. 2013 දී, හොන්ඩුරාස්හි කොංග්‍රසය ZEDEs පිහිටුවීමට හේතු වූ ආඥාව 120 අනුමත කළේය. රජය 2015 ජුනි මාසයේදී පළමු කලාප ඉදිකිරීම ආරම්භ කළේය.

බලශක්තිය

හොන්ඩුරාස්හි විදුලිබල අංශයෙන් අඩක් පමණ පුද්ගලික අයිතිය යටතේ පවතී. ඉතිරි උත්පාදන ධාරිතාව ENEE (Empresa Nacional de Energía Electrica) විසින් පවත්වාගෙන යනු ලැබේ.

මෙම අංශයේ ප්‍රධාන අභියෝග වන්නේ:

• මූල්‍යමය වශයෙන් සෞඛ්‍ය සම්පන්න උපයෝගිතා ක්‍රමයක් හෝ බාහිර පරිත්‍යාගශීලීන්ගෙන් සහනදායී අරමුදල් නොමැතිව උත්පාදනය සහ සම්ප්‍රේෂණය සඳහා ආයෝජන සඳහා මූල්‍යකරණය කිරීම
• සමාජ නොසන්සුන්තාවයකින් තොරව, තීරුබදු නැවත සමතුලිත කිරීම, හිඟ මුදල් කපා හැරීම සහ විදුලි සොරකම් ඇතුළු පාඩු අඩු කිරීම
• රජයේ අරමුණු සමඟ පාරිසරික ගැටළු සමනය කිරීම - විශාල නව වේලි දෙකක් සහ ඒ ආශ්‍රිත ජල විදුලි බලාගාර.
• ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල විදුලිය සඳහා ප්‍රවේශය වැඩි දියුණු කිරීම.

ප්‍රවාහනය

හොන්ඩුරාස්හි අධිවේගී මාර්ගයක්

හොන්ඩුරාස් හි ප්‍රවාහනය සඳහා යටිතල පහසුකම් සමන්විත වන්නේ: දුම්රිය මාර්ග කිලෝමීටර 699 (සැතපුම් 434); මහා මාර්ග කිලෝමීටර 13,603 (සැතපුම් 8,453); වරායන් හයක්; සහ සමස්තයක් වශයෙන් ගුවන්තොටුපළ 112 (තාර කර ඇති 12 ක්, තාර නොදැමූ 100 ක්).ප්‍රවාහන අංශ ප්‍රතිපත්තිය සඳහා පොදු වැඩ, ප්‍රවාහන සහ නිවාස අමාත්‍යාංශය (ස්පාඤ්ඤ කෙටි යෙදුමෙන් SOPRTRAVI) වගකිව යුතුය.

ජන විකාශනය

2021 දී හොන්ඩුරාස් හි ජනගහනය 10,278,345 ක් විය. 2010 දී වයස අවුරුදු 15 ට අඩු ජනගහනයේ අනුපාතය 36.8% ක් වූ අතර, 58.9% ක් අවුරුදු 15 ත් 65 ත් අතර වූ අතර, 4.3% ක් අවුරුදු 65 හෝ ඊට වැඩි විය.

1975 සිට, ආර්ථික සංක්‍රමණිකයන් සහ දේශපාලන සරණාගතයින් වෙනත් තැනක වඩා හොඳ ජීවිතයක් සොයමින් සිටි බැවින් හොන්ඩුරාස් වෙතින් සංක්‍රමණය වේගවත් වී ඇත. විදේශගත හොන්ඩුරාන් ජාතිකයින්ගෙන් බහුතරයක් එක්සත් ජනපදයේ ජීවත් වෙති. 2012 එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තු ඇස්තමේන්තුවකට අනුව, ඒ වන විට හොන්ඩුරාන් ජාතිකයින් 800,000 ත් මිලියනයත් අතර සංඛ්‍යාවක් එක්සත් ජනපදයේ ජීවත් වූ අතර, එය හොන්ඩුරාන් ජනගහනයෙන් 15% ක් පමණ විය. සංඛ්‍යා පිළිබඳ විශාල අවිනිශ්චිතතාවයක් ඇති වන්නේ බොහෝ හොන්ඩුරාන් ජාතිකයින් වීසා බලපත්‍රයක් නොමැතිව එක්සත් ජනපදයේ ජීවත් වන බැවිනි. 2010 දී එක්සත් ජනපදයේ පැවති සංගණනයේදී, හොන්ඩුරාන්වරුන් ලෙස හඳුනාගෙන ඇති පදිංචිකරුවන් 617,392 ක් සිටින අතර, එය 2000 දී 217,569 ක් විය.

ජාතිය සහ ජනවාර්ගිකත්වය

හොන්ඩුරාස් හි ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් %

  මෙස්ටිසෝ (මිශ්‍ර ඇමරින්දියානු සහ යුරෝපීය) (90%)

  ඇමරින්ඩියන්වරු (7%)

  කළු ජාතිකයන් (2%)

  සුදු ජාතිකයන් (1%)

හොන්ඩුරාන් සමාජයේ වාර්ගික බිඳවැටීම 90% මෙස්ටිසෝ, 7% ඇමරිකානු ඉන්දියානු, 2% කළු සහ 1% සුදු (2017) විය. 1927 හොන්ඩුරාන් සංගණනය වාර්ගික දත්ත සපයන්නේ නැත, නමුත් 1930 දී වර්ගීකරණයන් පහක් නිර්මාණය කරන ලදී: සුදු, ඉන්දියානු, නීග්‍රෝ, කහ සහ මෙස්ටිසෝ. මෙම ක්‍රමය 1935 සහ 1940 සංගණනයේදී භාවිතා කරන ලදී. සුදු, ඇමරිකානු ඉන්දියානු, නීග්‍රෝ හෝ කහ යන කාණ්ඩවලට පිළිවෙලට නොගැලපෙන හෝ මිශ්‍ර සුදු-ඇමරිකානු ඉන්දියානු සම්භවයක් ඇති පුද්ගලයින් විස්තර කිරීමට මෙස්ටිසෝ භාවිතා කරන ලදී.

ජෝන් ගිලින් හොන්ඩුරාස් "මෙස්ටිසෝ රටවල්" දහතුනෙන් එකක් ලෙස සලකයි (මෙක්සිකෝව, ග්වාතමාලාව, එල් සැල්වදෝරය, නිකරගුවාව, පැනමාව, කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව, කියුබාව, ඉක්වදෝරය, පේරු, බොලිවියාව, පැරගුවේ). ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ බොහෝ ප්‍රදේශවල ජාතිය සහ වාර්ගික මිශ්‍රණය කෙරෙහි එතරම් අවධානයක් යොමු නොවන බවත්, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සමාජ තත්ත්වය කෙනෙකුගේ භෞතික ලක්ෂණ මත රඳා නොපවතින බවත් ඔහු කියා සිටී. කෙසේ වෙතත්, හොන්ඩුරාස් වැනි "මෙස්ටිසෝ රටවල" මෙය එසේ නොවේ. ස්පාඤ්ඤයෙන් සමාජ ස්ථරීකරණය මෙම රටවල යටත් විජිතකරණය හරහා වර්ධනය වීමට හැකි විය.

යටත් විජිතකරණය අතරතුර හොන්ඩුරාස්හි ආදිවාසී ජනගහනයෙන් බහුතරයක් වසූරිය සහ සරම්ප වැනි රෝගවලින් මිය ගිය අතර එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස අනෙකුත් යටත් විජිතවලට සාපේක්ෂව වඩාත් සමජාතීය ආදිවාසී ජනගහනයක් ඇති විය. හොන්ඩුරාස්හි රජය විසින් ආදිවාසී සහ අප්‍රිකානු කණ්ඩායම් නවයක් පිළිගනු ලැබේ. හොන්ඩුරාස්හි ඇමරින්ඩියන්වරුන්ගෙන් බහුතරය ලෙන්කා වන අතර, පසුව මිස්කිටෝ, චෝ'ර්ටි', ටොලුපන්, පෙච් සහ සුමෝ. ලෙන්කා පුද්ගලයින් 50,000 ක් පමණ හොන්ඩුරාස්හි බටහිර සහ බටහිර අභ්‍යන්තරයේ ජීවත් වන අතර අනෙකුත් කුඩා ස්වදේශික කණ්ඩායම් රට පුරා පිහිටා ඇත.

හොන්ඩුරාස්හි කළු ජාතිකයින්ගෙන් බහුතරය ලැඩිනෝ, එනම් ඔවුන් සංස්කෘතික වශයෙන් ලතින් ජාතිකයන් වේ. හොන්ඩුරාස් හි ලැඩිනෝ නොවන කණ්ඩායම් අතරට ගරිෆූනා, මිස්කිටෝ, බේ අයිලන්ඩ් ක්‍රෙයෝල්ස් සහ අරාබි සංක්‍රමණිකයන් ඇතුළත් වේ. ගරිෆූනාවරු ශාන්ත වින්සන්ට් සහ ග්‍රෙනඩින්ස් දූපතෙන් නිදහස් වූ වහලුන්ගෙන් පැවත එන්නෝය. බේ අයිලන්ඩ් ක්‍රෙයෝල්ස් යනු 17 වන සියවසේ මුල් භාගයේ සිට 1850 දක්වා බොක්ක දූපත් පරිපාලනය කළ බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යයෙන් නිදහස් වූ අප්‍රිකානු වහලුන්ගෙන් පැවත එන්නෝ වෙති. ක්‍රෙයෝල්ස්, ගරිනාගු සහ මිස්කිටෝස් අතිශයින් වාර්ගිකව විවිධ වේ. ගරිනාගු සහ මිස්කිටෝස් සමාන සම්භවයක් ඇති අතර, ගරිෆූනා කළු ජාතිකයන් ලෙස සලකනු ලබන අතර මිස්කිටෝස් ආදිවාසීන් ලෙස සලකනු ලැබේ. මෙය බොහෝ දුරට සංස්කෘතික වෙනස්කම් පිළිබිඹු කිරීමකි, මන්ද ගරිනාගු ඔවුන්ගේ මුල් අප්‍රිකානු සංස්කෘතියෙන් වැඩි කොටසක් රඳවා ගෙන ඇත. අරාබි හොන්ඩුරාන්වරුන්ගෙන් බහුතරයක් පලස්තීන සහ ලෙබනන් සම්භවයක් ඇති අයයි. ඔටෝමාන් අධිරාජ්‍යයේ පාලන සමයේදී සංක්‍රමණය වීම නිසා ඔවුන් හොන්ඩුරාස් හි "ටර්කෝස්" ලෙස හැඳින්වේ. ඔවුන් සංස්කෘතික සුවිශේෂීත්වය පවත්වා ගෙන ගොස් ආර්ථික වශයෙන් සමෘද්ධිමත් වී ඇත.

ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය

හොන්ඩුරාන් ජනගහනයේ පිරිමි සහ ගැහැණු අනුපාතය 1.01 කි. මෙම අනුපාතය උපතේදී 1.05 ක්, අවුරුදු 15 සිට 24 දක්වා 1.04 ක්, අවුරුදු 25 සිට 54 දක්වා 1.02 ක්, අවුරුදු 55 සිට 64 දක්වා .88 ක් සහ අවුරුදු 65 හෝ ඊට වැඩි අය සඳහා .77 ක් වේ.

ස්ත්‍රී පුරුෂ සංවර්ධන දර්ශකය (GDI) 2015 දී .942 ක් වූ අතර කාන්තාවන් සඳහා HDI .600 ක් සහ පිරිමින් සඳහා .637 ක් විය. පිරිමින් සඳහා උපතේදී ආයු අපේක්ෂාව කාන්තාවන් සඳහා 70.9 සහ 75.9 කි. හොන්ඩුරාස් හි පාසල් අධ්‍යාපනය ලැබීමේ අපේක්ෂිත වසර පිරිමින් සඳහා අවුරුදු 10.9 (සාමාන්‍යය 6.1) සහ කාන්තාවන් සඳහා 11.6 (සාමාන්‍යය 6.2) වේ. මෙම මිනුම් මගින් පිරිමි සහ ගැහැණු සංවර්ධන මට්ටම් අතර විශාල විෂමතාවයක් හෙළි නොවේ, කෙසේ වෙතත්, ඒක පුද්ගල GNI ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය අනුව බෙහෙවින් වෙනස් වේ. පිරිමින්ගේ ඒක පුද්ගල GNI ඩොලර් 6,254 ක් වන අතර කාන්තාවන්ගේ එය ඩොලර් 2,680 ක් පමණි. හොන්ඩුරාස් හි සමස්ත GDI අනෙකුත් මධ්‍යම HDI ජාතීන්ට වඩා (.871) ඉහළ නමුත් ලතින් ඇමරිකාව සහ කැරිබියන් සඳහා සමස්ත HDI (.981) ට වඩා අඩුය.

එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවර්ධන වැඩසටහන (UNDP) කාන්තා දේශපාලන බලය සහ සම්පත් සඳහා කාන්තා ප්‍රවේශය ඇතුළු මිනුම් සඳහා හොන්ඩුරාස් 116 වන ස්ථානයේ සිටී. ස්ත්‍රී පුරුෂ අසමානතා දර්ශකය (GII) ප්‍රජනක සෞඛ්‍යය, බලගැන්වීම සහ ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම් අනුව හොන්ඩුරාස් හි ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය මත පදනම් වූ අසමානතා නිරූපණය කරයි. හොන්ඩුරාස් හි .461 ක GII ඇති අතර 2015 දී රටවල් 159 න් 101 වන ස්ථානයේ සිටී. හොන්ඩුරාස් පාර්ලිමේන්තුවේ 25.8% ක් කාන්තාවන් වන අතර වැඩිහිටි කාන්තාවන්ගෙන් 33.4% ක් ද්විතීයික අධ්‍යාපනයක් හෝ ඊට වැඩි අධ්‍යාපනයක් ලබා ඇති අතර වැඩිහිටි පිරිමින්ගෙන් 31.1% ක් පමණක් අධ්‍යාපනය ලබයි. එසේ තිබියදීත්, ශ්‍රම වෙළඳපොලේ පිරිමි සහභාගීත්වය 84.4 ක් වුවද, කාන්තා සහභාගීත්වය 47.2% කි. හොන්ඩුරාස් හි මාතෘ මරණ අනුපාතය 129 ක් වන අතර වයස අවුරුදු 15-19 අතර කාන්තාවන් සඳහා නව යොවුන් වියේ උපත් අනුපාතය 65.0 කි.

හොන්ඩුරාස් සමාජය තුළ පවුල්වාදය සහ පුරුෂාධිපත්‍යය විශාල බරක් දරයි. පවුල්වාදය යන්නෙන් අදහස් කරන්නේ පවුලට දෙවැනි වන පුද්ගල අවශ්‍යතා පිළිබඳ අදහසයි, බොහෝ විට ආලය සහ විවාහය, වැළකී සිටීම සහ දෙමාපියන්ගේ අනුමැතිය සහ ආලය අධීක්ෂණය සම්බන්ධයෙන්. ශාරීරික ආධිපත්‍යය තුළින් පුරුෂාධිපත්‍යය පිළිබඳ ආක්‍රමණශීලීත්වය සහ සාක්ෂි පුරුෂාධිපත්‍යයේ ලක්ෂණයකි.

හොන්ඩුරාස් ඓතිහාසිකව අනෙකුත් බොහෝ ලතින් ඇමරිකානු රටවල් මෙන් පීතෘමූලික ක්‍රමයක් සමඟ ක්‍රියාත්මක වී ඇත. ප්‍රජනක සෞඛ්‍ය තීරණ ඇතුළු පවුල් තීරණ සඳහා හොන්ඩුරාස් පිරිමින් වගකීම භාර ගනී. මෑතකදී හොන්ඩුරාස් හි ස්ත්‍රීවාදී ව්‍යාපාර සහ ගෝලීය මාධ්‍ය වෙත ප්‍රවේශය වැඩි වන විට මෙම සංකල්පයට අභියෝග වැඩි වී තිබේ. හොන්ඩුරාන් කාන්තාවන් අතර අධ්‍යාපනික ජයග්‍රහණ, ශ්‍රම බලකායේ සහභාගීත්වය, නාගරික සංක්‍රමණය, ප්‍රමාද වූ වයස් විවාහ සහ උපත් පාලන භාවිතය වැඩි වී ඇත.

1971 සහ 2001 අතර හොන්ඩුරාන් මුළු සරු භාවය අනුපාතය උපත් 7.4 සිට උපත් 4.4 දක්වා අඩු විය. මෙය බොහෝ දුරට කාන්තාවන්ගේ අධ්‍යාපනික ජයග්‍රහණ සහ ශ්‍රම බලකායේ සහභාගීත්වය වැඩිවීම මෙන්ම උපත් පාලන ක්‍රම වඩාත් පුළුල් ලෙස භාවිතා කිරීම නිසා සිදු වේ. 1996 දී කාන්තාවන්ගෙන් 50% ක් අවම වශයෙන් එක් ආකාරයක උපත් පාලන ක්‍රමයක් භාවිතා කරමින් සිටියහ. 2001 වන විට 62% ක් බොහෝ දුරට කාන්තා වන්ධ්‍යාකරණය, පෙති ආකාරයෙන් උපත් පාලනය, එන්නත් කළ හැකි උපත් පාලන සහ IUD නිසා සිදු විය. 2001 දී හොන්ඩුරාන් පිරිමින් සහ කාන්තාවන් පිළිබඳ කරන ලද අධ්‍යයනයකින් හොන්ඩුරාන් හි ප්‍රජනක සෞඛ්‍යය සහ තීරණ ගැනීම පිළිබඳ සංකල්පීයකරණය පිළිබිඹු වේ. පවුලේ ප්‍රමාණය සහ පවුල් සැලසුම් භාවිතයන් පිළිබඳ තීරණ සඳහා පිරිමින් වගකිව යුතු බව සමීක්ෂණයට ලක් කළ පිරිමින්ගෙන් 28% ක් සහ කාන්තාවන්ගෙන් 25% ක් විශ්වාස කළහ. පිරිමින්ගෙන් 21% ක් විශ්වාස කළේ පිරිමින් දෙකටම වගකිව යුතු බවයි.

හොන්ඩුරාස් හි කාන්තාවන්ට එරෙහි ලිංගික හිංසනය විශාල ගැටළුවක් බව ඔප්පු වී ඇති අතර එය බොහෝ දෙනෙකු එක්සත් ජනපදයට සංක්‍රමණය වීමට හේතු වී ඇත. හොන්ඩුරාස් හි ළමා ලිංගික අපයෝජනයේ ව්‍යාප්තිය 7.8% ක් වූ අතර වාර්තාවලින් බහුතරයක් වයස අවුරුදු 11 ට අඩු දරුවන්ගෙන් වේ. ළමා ලිංගික අපයෝජනයට ලක් වූ කාන්තාවන් ප්‍රචණ්ඩකාරී සබඳතාවලට පත්වීමට දෙගුණයක් ඉඩ ඇති බව සොයා ගන්නා ලදී. හොන්ඩුරාස් හි කාන්තා ඝාතනය බහුලව දක්නට ලැබේ. 2014 දී, භාරකරුවන් නොමැති සරණාගත බාලවයස්කරුවන්ගෙන් 40% ක් කාන්තාවන් විය. කාන්තාවන්ට එරෙහි ලිංගික හිංසනයට කල්ලි බොහෝ දුරට වගකිව යුත්තේ ඔවුන් බොහෝ විට ලිංගික හිංසනය භාවිතා කරන බැවිනි. කාන්තාවන්ට එරෙහි හිංසනය පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ විශේෂ වාර්තාකරුට අනුව 2005 සහ 2013 අතර, ප්‍රචණ්ඩකාරී මරණ සියයට 263.4 කින් වැඩි විය. ලිංගික හිංසනය සහ කාන්තා ඝාතන අපරාධ සඳහා දඬුවම් නොලැබීම 2014 දී සියයට 95 ක් විය. ඊට අමතරව, බොහෝ ගැහැණු ළමයින් මිනිස් ජාවාරමට සහ ගණිකා වෘත්තියට බලහත්කාරයෙන් යොදවනු ලැබේ.

1995 සහ 1997 අතර හොන්ඩුරාස් විසින් පෑන් ඇමරිකානු සෞඛ්‍ය සංවිධානයේ (PAHO) උත්සාහයන් හේතුවෙන් ගෘහස්ථ හිංසනය මහජන සෞඛ්‍ය ගැටලුවක් සහ දඬුවම් ලැබිය හැකි වරදක් ලෙස පිළිගත්තේය. ගෘහස්ථ හිංසනය වැළැක්වීම සහ වින්දිත ආධාර වැඩසටහන් සඳහා සහාය වන වැඩසටහන් සංවර්ධනය කිරීම සඳහා මාර්ගෝපදේශයක් ලෙස PAHO හි කාන්තාවන්, සෞඛ්‍ය සහ සංවර්ධනය පිළිබඳ උප කමිටුව භාවිතා කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, 2009 දී කරන ලද අධ්‍යයනයකින් පෙන්නුම් කළේ ප්‍රතිපත්තියට අනුව සෞඛ්‍ය සේවා සපයන්නන් ලිංගික හිංසනය, හදිසි උපත් පාලන ක්‍රම සහ වින්දිතයින් නීති ආයතන සහ ආධාරක කණ්ඩායම් වෙත යොමු කිරීම අවශ්‍ය වුවද, ලියාපදිංචි කිරීම, විභාග කිරීම සහ පසු විපරම් ක්ෂේත්‍රය තුළ ඉතා සුළු රෙගුලාසි පවතින බවයි. එල් සැල්වදෝරය, ග්වාතමාලාව සහ නිකරගුවාව වැනි අනෙකුත් මධ්‍යම ඇමරිකානු රටවල් මෙන් නොව, හොන්ඩුරාස් හි සේවා සපයන්නන් පුළුල් ලෙස පුහුණු කළ යුතු සහ ලිංගික හිංසනයට ගොදුරු වූවන්ගේ අයිතිවාසිකම්වලට ගරු කළ යුතු සවිස්තරාත්මක මාර්ගෝපදේශ නොමැත. අධ්‍යයනය සිදු කළ දා සිට UNFPA සහ හොන්ඩුරාස් සෞඛ්‍ය ලේකම් කාර්යාලය ලිංගික හිංසනය පිළිබඳ සිද්ධීන් හැසිරවීම සඳහා වැඩිදියුණු කළ මාර්ගෝපදේශ සංවර්ධනය කිරීමට සහ ක්‍රියාත්මක කිරීමට කටයුතු කර ඇත.

හොන්ඩුරාස් හි අධ්‍යාපනික වැඩසටහනක් වන සිස්ටෙමා ඩි අපෙන්ඩිසාජේ නිබන්ධනය (SAT) එදිනෙදා අන්තර්ක්‍රියා වලදී ස්ත්‍රී පුරුෂ සමානාත්මතාවය කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීමෙන් "ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය අහෝසි කිරීමට" උත්සාහ කර ඇත. හොන්ඩුරාස් හි SAT වැඩසටහන ලෝකයේ විශාලතම එකක් වන අතර එය කොලොම්බියාවට පමණක් දෙවැනි වන අතර සිසුන් 6,000 ක් සිටී. එය දැනට හොන්ඩුරාස් රාජ්‍ය නොවන සංවිධානයක් වන ඇසෝසියේෂන් බයාන් සහ හොන්ඩුරාස් අධ්‍යාපන අමාත්‍යාංශය විසින් අනුග්‍රහය දක්වනු ලැබේ. එය ක්‍රියාත්මක වන්නේ විෂයමාලා මාතෘකා වලට ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය ඒකාබද්ධ කිරීම, යුක්තිය සහ සමානාත්මතාවය පිළිබඳ අදහස් සමඟ ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය සම්බන්ධ කිරීම, පරාවර්තනය, සංවාදය සහ විවාදය දිරිමත් කිරීම සහ පුද්ගල හා සමාජීය වෙනසක් සඳහා අවශ්‍යතාවය අවධාරණය කිරීමෙනි. මෙම වැඩසටහන හොන්ඩුරාස් ප්‍රජාවන්හි පවතින ස්ත්‍රී පුරුෂ අසමානතාවය වටා ඇති කතිකාව දිරිමත් කිරීම තුළින් හොන්ඩුරාස් කාන්තාවන් අතර ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය පිළිබඳ සවිඥානකත්වය සහ ස්ත්‍රී පුරුෂ සමානාත්මතාවය සඳහා ඇති ආශාව වැඩි කිරීමට සොයා ගන්නා ලදී.

භාෂා

ස්පාඤ්ඤ භාෂාව සියලුම හොන්ඩුරාන් ජාතිකයින් විසින් පාහේ කතා කරන නිල, ජාතික භාෂාවයි. ස්පාඤ්ඤ භාෂාවට අමතරව, සමහර කුඩා ප්‍රජාවන්හි ස්වදේශීය භාෂා ගණනාවක් කතා කෙරේ. සමහරුන් කතා කරන අනෙකුත් භාෂා අතර හොන්ඩුරාන් සංඥා භාෂාව සහ බේ අයිලන්ඩ්ස් ක්‍රියෝල් ඉංග්‍රීසි ඇතුළත් වේ.

ප්‍රධාන දේශීය භාෂා වන්නේ:

• ගරිෆූනා (අරවකාන්) (ඒකභාෂා ඇතුළුව හොන්ඩුරාස් හි කථිකයන් 100,000 ක් පමණ)
• මිස්කිටෝ (මිසුමල්පන්) (හොන්ඩුරාස් හි කථිකයන් 29,000 ක්)
• මායන්ග්නා (මිසුමල්පන්) (හොන්ඩුරාස් හි කථිකයන් 1000 කට අඩු, නිකරගුවාවේ වැඩි)
• පෙච්/පායා, (චිබ්චාන්) (කථිකයන් 1000 කට අඩු)
• ටොල් (ජිකාක්) (කථිකයන් 500 කට අඩු)
• චෝර්ටි' (මායන්) (කථිකයන් 50 කට අඩු)

ලෙන්කා හුදකලාව 20 වන සියවසේදී එහි චතුර ස්වදේශික කථිකයන් සියල්ල අහිමි වූ නමුත් දැනට 100,000 ක් පමණ වන ජනවාර්ගික ජනගහනයේ සාමාජිකයින් අතර පුනර්ජීවන උත්සාහයන් සිදුවෙමින් පවතී. විශාලතම සංක්‍රමණික භාෂා වන්නේ අරාබි (42,000), ආර්මේනියානු (1,300), තුර්කි (900), යූ චීන (1,000) ය.

විශාලතම නගර

e හොන්ඩුරාස් හි විශාලතම නගර 2013 සංගණනයට අනුව
	ස්ථානය		දෙපාර්තමේන්තුව	ජනගහණය
ටෙගුසිගල්පා	1	ටෙගුසිගල්පා	ෆ්‍රැන්සිස්කෝ මොරාසාන්	996,658
	2		කොටේස්	598,519
	3		ඇට්ලන්ටිඩා	176,212
	4		කොටේස්	163,818
	5		යෝරෝ	114,934
	6		කොමයගුවා	92,883
	7		චොලුටෙකා	86,179
	8		එල් පරයිසෝ	64,976
	9		කොටේස්	62,903
	10		කොටේස්	62,711

ආගම

ආගම්: හොන්ඩුරාස් හි %

  කතෝලික (46%)

  රෙපරමාදු (39%)

බොහෝ හොන්ඩුරාන්වරු නාමිකව කතෝලිකයන් වුවද (එය ප්‍රධාන ආගම ලෙස සලකනු ඇත), කතෝලික පල්ලියේ සාමාජිකත්වය අඩු වෙමින් පවතින අතර රෙපරමාදු පල්ලිවල සාමාජිකත්වය වැඩි වෙමින් පවතී. 2008 ජාත්‍යන්තර ආගමික නිදහස් වාර්තාවේ සඳහන් වන්නේ, CID ගැලප් මත විමසුමකින් වාර්තා වූයේ ජනගහනයෙන් 51.4% ක් තමන් කතෝලිකයන් ලෙසත්, 36.2% ක් එවැන්ජලිකල් රෙපරමාදු භක්තිකයන් ලෙසත්, 1.3% ක් මුස්ලිම්වරුන්, බෞද්ධයන්, යුදෙව්වන්, රස්තෆාරියන්වරුන් ඇතුළු වෙනත් ආගම්වලින් පැමිණි බව කියා සිටින බවත්, 11.1% ක් කිසිදු ආගමකට අයත් නොවන බවත් හෝ ප්‍රතිචාර නොදක්වන බවත්ය. 8% ක් අදේවවාදීන් හෝ අඥෙයවාදීන් ලෙස වාර්තා වේ. චාරිත්‍රානුකූල කතෝලික පල්ලියේ ගණනය කිරීම් සහ සාමාජිකත්වය ඇස්තමේන්තු කරන්නේ 81% කතෝලික වන අතර එහිදී පූජකයා (පල්ලි 185 කට වඩා වැඩි ගණනක) සෑම වසරකම පල්ලියේ දේවගැති ගිණුමක් පුරවා ගත යුතුය.

CIA ෆැක්ට්බුක් හි හොන්ඩුරාස් 97% කතෝලික සහ 3% රෙපරමාදු භක්තිකයන් ලෙස ලැයිස්තුගත කර ඇත. සෑම තැනකම සංඛ්‍යානමය වෙනස්කම් පිළිබඳව අදහස් දක්වමින්, පිව් සංසදයේ ආගම සහ පොදු ජීවිතය පිළිබඳ ජෝන් ග්‍රීන් මෙසේ සඳහන් කරයි: "එය ... සංඛ්‍යා [වෙනත් කෙනෙකුගේ] සංඛ්‍යාවලට වඩා නිවැරදි බව නොවේ ... නමුත් එක් අයෙකු කණ්ඩායම සංකල්පනය කරන්නේ කෙසේද යන්නයි." බොහෝ විට මිනිසුන් තම "නිවසේ" පල්ලිය අත් නොහරිමින් එක් පල්ලියකට සහභාගී වෙති. උදාහරණයක් ලෙස, එක්සත් ජනපදයේ එවැන්ජලිකල් මෙගාපල්වලට සහභාගී වන බොහෝ දෙනෙක් එක් පල්ලියකට වඩා සහභාගී වෙති. මෙම මාරුවීම සහ ද්‍රවශීලතාවය බ්‍රසීලයේ බහුලව දක්නට ලැබෙන අතර, එවැන්ජලිකල් ලෙස හැදී වැඩුණු අයගෙන් පහෙන් දෙකක් තවදුරටත් එවැන්ජලිකල් නොවන අතර කතෝලිකයන් විවිධ පල්ලිවලට සහ ඉන් පිටතට මාරු වන අතර බොහෝ විට තවමත් කතෝලිකයන් ලෙස රැඳී සිටින බව පෙනේ.

බොහෝ මත විමසුම්කරුවන් යෝජනා කරන්නේ වසර ගණනාවක් පුරා පවත්වන ලද වාර්ෂික මත විමසුමක් ඕනෑම තනි රටක ආගමික ජනවිකාස සහ වෙනස්කම් දැන ගැනීමේ හොඳම ක්‍රමය සපයන බවයි. තවමත්, හොන්ඩුරාස් හි ඇන්ග්ලිකන්, ප්‍රෙස්බිටේරියන්, මෙතෝදිස්ත, සෙවන්ත්-ඩේ ඇඩ්වෙන්ටිස්ට්, ලුතරන්, පසු-දින ශාන්ත (මෝමන්) සහ පෙන්තකොස්ත පල්ලි දියුණු වෙමින් පවතී. රෙපරමාදු සෙමනේරි ඇත. තවමත් පිළිගත් එකම "පල්ලිය" වන කතෝලික පල්ලිය, එය ක්‍රියාත්මක වන පාසල්, රෝහල් සහ දේවගැති ආයතන ගණන (තමන්ගේම වෛද්‍ය විද්‍යාලය ඇතුළුව) අතින් ද සමෘද්ධිමත් වෙමින් පවතී. එහි අගරදගුරු කාදිනල් ඔස්කාර් ඇන්ඩ්‍රෙස් රොඩ්‍රිගස් මරඩියාගා, රජය, අනෙකුත් පල්ලි සහ ඔහුගේම පල්ලිය තුළ ද ඉතා ජනප්‍රියය. බෞද්ධ, යුදෙව්, ඉස්ලාමීය, බහායි, රස්තෆාරි සහ ස්වදේශික නිකායන් සහ ආගම්වල වෘත්තිකයන් සිටිති.

සෞඛ්‍යය

2009 දී හොන්ඩුරාස් හි සරු භාවය අනුපාතය කාන්තාවකට ආසන්න වශයෙන් 3.7 ක් විය. වයස අවුරුදු පහට අඩු මරණ අනුපාතය සජීවී උපත් 1,000 කට 40 කි. 2004 දී සෞඛ්‍ය වියදම පුද්ගලයෙකුට ඇමරිකානු ඩොලර් 197 කි. පුද්ගලයින් 100,000 කට වෛද්‍යවරුන් 57 ක් පමණ සිටිති.

2016 දී උපතේදී ආයු අපේක්ෂාව කාන්තාවන් සඳහා 78 ක් සහ පිරිමින් සඳහා 73 ක් විය.

මානව හිමිකම් මිනුම් මුලපිරීම සොයා ගන්නේ හොන්ඩුරාස් එහි ආදායම් මට්ටම මත පදනම්ව සෞඛ්‍ය අයිතිය සඳහා සපුරාලිය යුතු ප්‍රමාණයෙන් 92.2% ක් ඉටු කරන බවයි. දරුවන් සම්බන්ධයෙන් සෞඛ්‍ය අයිතිය දෙස බලන විට, හොන්ඩුරාස් එහි වර්තමාන ආදායම මත පදනම්ව අපේක්ෂා කරන ප්‍රමාණයෙන් 98.6% ක් අත්කර ගනී. වැඩිහිටි ජනගහනය අතර සෞඛ්‍ය අයිතිය සම්බන්ධයෙන්, රට සාක්ෂාත් කරගන්නේ ජාතියේ ආදායම් මට්ටම මත පදනම්ව අපේක්ෂා කරන ප්‍රමාණයෙන් 91.3% ක් පමණි. ප්‍රජනක සෞඛ්‍ය අයිතිය තක්සේරු කිරීමේදී හොන්ඩුරාස් <<සාධාරණ> කාණ්ඩයට වැටෙන්නේ, ජාතිය සතුව ඇති සම්පත් (ආදායම) මත පදනම්ව ජාතිය අත්කර ගැනීමට අපේක්ෂා කරන දෙයින් 86.8% ක් සපුරාලන බැවිනි.

අධ්‍යාපනය

ජනගහනයෙන් 83.6% ක් පමණ සාක්ෂරතාවයෙන් යුක්ත වන අතර 2004 දී ශුද්ධ ප්‍රාථමික ඇතුළත් වීමේ අනුපාතය 94% ක් විය. 2014 දී, ප්‍රාථමික පාසල් සම්පූර්ණ කිරීමේ අනුපාතය 90.7% ක් විය. හොන්ඩුරාස් හි ද්විභාෂා (ස්පාඤ්ඤ සහ ඉංග්‍රීසි) සහ ත්‍රිභාෂා (ස්පාඤ්ඤ සමඟ ඉංග්‍රීසි, අරාබි හෝ ජර්මානු) පාසල් සහ බොහෝ විශ්ව විද්‍යාල ඇත.

උසස් අධ්‍යාපනය පාලනය කරනු ලබන්නේ හොන්ඩුරාස් හි වැදගත්ම නගරවල මධ්‍යස්ථාන ඇති හොන්ඩුරා ජාතික ස්වාධීන විශ්ව විද්‍යාලය විසිනි. 2024 දී ගෝලීය නවෝත්පාදන දර්ශකයේ හොන්ඩුරා 114 වන ස්ථානයට පත්විය.

අපරාධය

හොන්ඩුරාස් හි අපරාධ බහුලව සිදුවන අතර අපරාධකරුවන් ඉහළ දඬුවම් නොලැබීමෙන් ක්‍රියාත්මක වේ. හොන්ඩුරාස් ලෝකයේ ඉහළම ජාතික මිනීමැරුම් අනුපාතවලින් එකක් ඇත; සැන් පේද්‍රෝ සුලා සහ ටෙගුසිගල්පා වැනි නගරවල ද ලෝකයේ ඉහළම මිනීමැරුම් අනුපාත අතර ලියාපදිංචි වී ඇත. හොන්ඩුරාස් බොහෝ විට සංක්‍රමණික ස්ථානයක් වන අතර නාගරික කල්ලි ගණනාවක්, ප්‍රධාන වශයෙන් MS-13 සහ 18 වන වීදි කල්ලිය සමඟ ප්‍රචණ්ඩත්වය මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම සමඟ සම්බන්ධ වේ. 2012 දී මිනීමැරුම් ප්‍රචණ්ඩත්වය උපරිමයට පැමිණියේය, දිනකට සාමාන්‍යයෙන් මිනීමැරුම් 20 ක්. හොන්ඩුරාන් ජාතික ප්‍රචණ්ඩත්වය පිළිබඳ නිරීක්ෂණාගාරයේ නිල සංඛ්‍යාලේඛනවලින් පෙනී යන්නේ 2015 දී හොන්ඩුරාස් හි මිනීමැරුම් අනුපාතය 100,000 කට 60 ක් වූ අතර මිනීමැරුම් නඩු වලින් බහුතරයක් නඩු පවරා නොමැති බවයි. නමුත් 2017 තරම් මෑතක දී, InSight Crime වැනි සංවිධාන ජනගහනයෙන් 100,000 කට 42 ක් ලෙස සංඛ්‍යා පෙන්නුම් කරන අතර, 2016 සංඛ්‍යාලේඛනවලට වඩා 26% ක අඩුවීමකි.

පොලිස් නිල ඇඳුම් සහ උපකරණ සහිත අපරාධකරුවන් විසින් පිහිටුවන ලද මාර්ග බාධක හෝ මුරපොලවල්වල අධිවේගී මාර්ග ප්‍රහාර සහ මෝටර් රථ පැහැරගැනීම් නිතර සිදු වේ. විදේශිකයන් පැහැරගැනීම් පිළිබඳ වාර්තා සුලභ නොවූවත්, පැහැරගැනීම්වලට ගොදුරු වූවන්ගේ පවුල් බොහෝ විට පළිගැනීමේ බියෙන් පොලිසියට අපරාධය වාර්තා නොකර කප්පම් ගෙවන බැවින්, පැහැරගැනීම් සංඛ්‍යා වාර්තා කිරීම අඩු විය හැකිය.

කොලොම්බියාව සැලැස්ම ක්‍රියාත්මක කිරීමෙන් පසුව සහ මෙක්සිකානු ජනාධිපති ෆෙලිපේ කැල්ඩෙරොන් මෙක්සිකෝවේ මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරමට එරෙහි යුද්ධය ප්‍රකාශ කිරීමෙන් පසුව හොන්ඩුරාස් හි ප්‍රචණ්ඩත්වය වැඩි විය. අසල්වැසි එල් සැල්වදෝරය සහ ග්වාතමාලාව සමඟ, හොන්ඩුරාස් මධ්‍යම ඇමරිකාවේ උතුරු ත්‍රිකෝණයේ කොටසක් වන අතර එය ලෝකයේ වඩාත්ම ප්‍රචණ්ඩකාරී කලාපවලින් එකක් ලෙස සංලක්ෂිත වේ. අපරාධ සහ වැඩිවන මිනීමැරුම් අනුපාතවල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, හොන්ඩුරාස් සිට එක්සත් ජනපදයට සංක්‍රමණිකයින්ගේ ගලායාම ද ඉහළ ගියේය. කලාපයේ ප්‍රචණ්ඩත්වයේ වැඩිවීම ජාත්‍යන්තර අවධානයට ලක්ව ඇත.

රොටන් සහ බේ දූපත් හොන්ඩුරාන් ප්‍රධාන භූමියට වඩා අඩු අපරාධ අනුපාත ඇති අතර, සංචාරක ආරක්ෂාව වැඩි දියුණු කිරීම සඳහා 2014 දී රජය සහ ව්‍යාපාර විසින් ගන්නා ලද පියවර හේතුවෙන් එය සිදුවී ඇත.

අඩු ජනාකීර්ණ ග්‍රේසියස් ඒ ඩියෝස් කලාපයේ, මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම බහුලව සිදුවන අතර පොලිස් පැමිණීම දුර්ලභ ය. මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම්කරුවන් සහ අනෙකුත් අපරාධ සංවිධාන විසින් එක්සත් ජනපද පුරවැසියන්ට එරෙහිව එල්ල කරන තර්ජන හේතුවෙන් එක්සත් ජනපද තානාපති කාර්යාලය කලාපය හරහා එක්සත් ජනපද නිලධාරීන්ගේ ගමන් තහනම් කර ඇත.

සංස්කෘතිය

හොන්ඩුරාස් හි සංස්කෘතික ප්‍රකාශනයේ ධනය එහි මූලාරම්භයට ප්‍රධාන වශයෙන් ලතින් ඇමරිකාවේ කොටසක් වීම නිසා පමණක් නොව රටේ බහු-වාර්ගික ස්වභාවයට ද ණයගැතියි. ජනගහනයෙන් 80% මෙස්ටිසෝ, 8% ඇමරින්ඩියන්, 2,9% කළු සහ 3% කොකේසියානු ජාතිකයන්ගෙන් සමන්විත වේ. මෙය සංස්කෘතියේ සිරිත් විරිත්, පිළිවෙත්, ඇඳුම් පැළඳුම් ක්‍රම, ආගම, චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර, හැසිරීම් සංග්‍රහ සහ විශ්වාස පද්ධති යන සියලු අංශ කෙරෙහි බලපෑම් කරයි.

කලාව

කොමයගුවා ආසන දෙව්මැදුර

වඩාත් ප්‍රසිද්ධ හොන්ඩුරාස් චිත්‍ර ශිල්පියා වන්නේ ජෝස් ඇන්ටෝනියෝ වේලස්කේස් ය. අනෙකුත් වැදගත් චිත්‍ර ශිල්පීන් අතර කාලෝස් ගරේ සහ රොක් සෙලායා ද වෙති. හොන්ඩුරාස් හි වඩාත් කැපී පෙනෙන ලේඛකයින් වන්නේ ලුසිලා ගැමෙරෝ ද මෙඩිනා, ෆ්‍රොයිලන් ටර්සියෝස්, රාමොන් අමායා අමඩෝර් සහ ජුවාන් පැබ්ලෝ සුවසෝ යුසෙඩා, මාර්කෝ ඇන්ටෝනියෝ රෝසා, රොබර්ටෝ සෝසා, එඩ්වාඩෝ බාහර්, අමන්දා කැස්ත්‍රෝ, ජේවියර් ඒබ්‍රිල් එස්පිනෝසා, ටෙයෝෆිලෝ ට්‍රෙජෝ සහ රොබර්ටෝ ක්වෙසාඩා ය.

සැන් පේද්‍රෝ සුලා හි හොසේ ෆ්‍රැන්සිස්කෝ සයිබේ රඟහල චර්කුලෝ ටීට්‍රල් සම්පෙඩ්‍රානෝ (සැන් පේද්‍රෝ සුලා නාට්‍ය කවය) හි නිවහන වේ.

පසුගිය දශක දෙක තුළ හොන්ඩුරාස් එහි චිත්‍රපට කර්මාන්තයෙන් උත්පාතයක් අත්විඳ ඇත. 2001 දී "ඇනිටා ලා කැසඩෝරා ඩි ඉන්සෙක්ටෝස්" චිත්‍රපටයේ මංගල දර්ශනයෙන් පසු, හොන්ඩුරාන් නිෂ්පාදන මට්ටම ඉහළ ගොස් ඇති අතර, බොහෝ ඒවා මෙක්සිකෝව, කොලොම්බියාව සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය වැනි රටවල් සමඟ සහයෝගයෙන් කටයුතු කරයි. වඩාත් ප්‍රසිද්ධ හොන්ඩුරාන් චිත්‍රපට වන්නේ "එල් සෙන්ඩ්‍රා", "අමෝර් වයි ෆ්‍රිජෝල්ස්" සහ "කැෆේ කොන් ඇරෝමා ඒ මි ටියෙරා" ය.

ආහාර පිසීම

හොන්ඩුරාන් ආහාර යනු දේශීය ලෙන්කා ආහාර, ස්පාඤ්ඤ ආහාර, කැරිබියානු ආහාර සහ අප්‍රිකානු ආහාරවල සම්මිශ්‍රණයකි. ගරිෆූනා ජනතාවගේ කෑම වර්ග ද ඇත. පොල් සහ පොල් කිරි පැණිරස හා රසවත් කෑම දෙකෙහිම දක්නට ලැබේ. කලාපීය විශේෂතා අතර බැදපු මාළු, ටමාල්ස්, කාර්නේ අසාඩා සහ බැලියාඩාස් ඇතුළත් වේ.

අනෙකුත් ජනප්‍රිය කෑම වර්ග අතරට: චිස්මෝල් සහ කාර්නේ අසාඩා සමඟ බැදපු මස්, බත් සහ ඉරිඟු සමඟ කුකුල් මස් සහ අච්චාරු දැමූ ළූණු සහ ජලපෙනෝස් සමඟ බැදපු මාළු ඇතුළත් වේ. වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල සහ බේ දූපත් වල මුහුදු ආහාර සහ සමහර මස් සකස් කරන ක්‍රමවලට පොල් කිරි ඇතුළත් වේ.

හොන්ඩුරාන් වැසියන් භුක්ති විඳින සුප් අතර බෝංචි සුප්, මොන්ඩොන්ගෝ සුප් (ට්‍රයිප් සුප්), මුහුදු ආහාර සුප් සහ හරක් මස් සුප් ඇතුළත් වේ. සාමාන්‍යයෙන් මෙම සුප් කෙසෙල්, යුකා සහ ගෝවා සමඟ මිශ්‍ර කර ඉරිඟු ටොර්ටිල්ලා සමඟ පිළිගන්වනු ලැබේ.

අනෙකුත් සාමාන්‍ය කෑම වර්ග වන්නේ මොන්ටුකාස් හෝ ඉරිඟු ටමාල්ස්, පිරවූ ටොර්ටිල්ලා සහ කෙසෙල් කොළවලින් ඔතා ඇති ටමාල්ස් ය. හොන්ඩුරාන් සාමාන්‍ය කෑම වර්ග අතර පැපොල්, අන්නාසි, ප්ලම්, සැපෝට්, පැෂන් ෆෘට් සහ කෙසෙල් වැනි නිවර්තන පලතුරු බහුල තේරීමක් ද ඇතුළත් වන අතර ඒවා තවමත් කොළ පැහැයෙන් තිබියදී බොහෝ ආකාරවලින් සකස් කරනු ලැබේ.

මාධ්‍ය

හොන්ඩුරාන් නිවාසවලින් අවම වශයෙන් අඩකට අවම වශයෙන් එක් රූපවාහිනියක් හෝ තිබේ. අනෙකුත් බොහෝ රටවලට වඩා රාජ්‍ය රූපවාහිනියට ඇත්තේ ඉතා කුඩා කාර්යභාරයකි. හොන්ඩුරාස් හි ප්‍රධාන පුවත්පත් වන්නේ ලා ප්‍රෙන්සා, එල් හෙරල්ඩෝ, ලා ට්‍රිබියුනා සහ ඩයාරියෝ ටිම්පෝ ය. නිල පුවත්පත ලා ගැසෙටා (හොන්ඩුරාස්) ය.

සංගීතය

පුන්ටා යනු හොන්ඩුරාස් හි ප්‍රධාන සංගීතය වන අතර, කැරිබියන් සල්සා, මෙරෙන්ගු, රෙගේ සහ රෙගේටන් වැනි අනෙකුත් ශබ්ද විශේෂයෙන් උතුරේ බහුලව ඇසෙන අතර මෙක්සිකානු රැන්චෙරා රටේ ග්‍රාමීය අභ්‍යන්තරයේ ඇසේ. වඩාත් ප්‍රසිද්ධ සංගීතඥයන් වන්නේ ගිලර්මෝ ඇන්ඩර්සන් සහ පොලාචේ ය. බණ්ඩා බ්ලැන්කා යනු හොන්ඩුරාස් සහ ජාත්‍යන්තරව ප්‍රසිද්ධ සංගීත කණ්ඩායමකි.

සැමරුම්

පාස්කු සැමරුම් අතරතුර කොමයගුවා හි ලී කුඩු කාපට්

හොන්ඩුරාස් හි ජාතික නිවාඩු දින අතරට සැප්තැම්බර් 15 වන දින හොන්ඩුරාස් නිදහස් දිනය සහ සැප්තැම්බර් 10 වන දින නිවාස, පාසල් සහ පල්ලිවල සමරනු ලබන ළමා දිනය හෝ ඩියා ඩෙල් නිනෝ ඇතුළත් වේ; මෙම දිනයේ දී, දරුවන්ට තෑගි ලැබෙන අතර නත්තල් හෝ උපන්දින සැමරුම් වලට සමාන සාද පවත්වයි. සමහර අසල්වැසි ප්‍රදේශවල වීදිවල පිනාටා ඇත. අනෙකුත් නිවාඩු දින වන්නේ පාස්කු, මහා බ්‍රහස්පතින්දා, සුබ සිකුරාදා, සොල්දාදුවාගේ දිනය (ෆ්‍රැන්සිස්කෝ මොරාසාන්ගේ උපත සැමරීමට ඔක්තෝබර් 3), නත්තල්, ජූලි 20 වන දින එල් ඩියා ඩි ලෙම්පිරා, සහ අලුත් අවුරුදු ඒව ය.

හොන්ඩුරාස් නිදහස් දින උත්සව උදෑසන පාන්දරින්ම පෙළපාලි වාදක කණ්ඩායම් සමඟ ආරම්භ වේ. සෑම සංගීත කණ්ඩායමක්ම විවිධ වර්ණවලින් සැරසී සිටින අතර චියර්ලීඩර්වරුන් ඇතුළත් වේ. ෆියෙස්ටා කැට්‍රාචා මෙම දිනයේම සිදු වේ: බෝංචි, ටමාල්ස්, බැලියාඩාස්, චිචරෝන් සමඟ මඤ්ඤොක්කා සහ ටෝටිල්ලා වැනි සාමාන්‍ය හොන්ඩුරාන් ආහාර පිරිනමනු ලැබේ.

නත්තල් ඒවේදී මිනිසුන් තම පවුල් සහ සමීප මිතුරන් සමඟ රාත්‍රී ආහාරය ගැනීමට නැවත එක්වන අතර මධ්‍යම රාත්‍රියේදී තෑගි ලබා දෙයි. සමහර නගරවල මධ්‍යම රාත්‍රියේදී ගිනිකෙළි දැකගත හැකි අතර ඇසෙනු ඇත. අලුත් අවුරුදු උදාවේදී ආහාර සහ "කොහෙට්", ගිනිකෙළි සහ උත්සව ඇත. උපන්දින ද විශිෂ්ට සිදුවීම් වන අතර, දරුවන් සඳහා කැන්ඩි සහ පුදුමයන්ගෙන් පිරුණු පිනාටා ඇතුළත් වේ.

නගරයේ අනුශාසක සාන්තුවරයා වන ශාන්ත ඉසිඩෝර්ගේ දිනය සැමරීම සඳහා මැයි මාසයේ දෙවන භාගයේදී උතුරු වෙරළ තීරයේ පිහිටි ලා සීබා නගරයේ ලා සීබා කානිවල් සමරනු ලැබේ. ලොව පුරා ජනතාව සතියක උත්සව සඳහා පැමිණේ. සෑම රාත්‍රියකම අසල්වැසි ප්‍රදේශයක කුඩා කානිවල් (කානිවල්) ඇත. සෙනසුරාදා බොහෝ රටවල ජනතාව සමඟ පාවෙන සහ ප්‍රදර්ශන සහිත විශාල පෙළපාලියක් ඇත. මෙම සැමරුම කිරි ප්‍රදර්ශනය සමඟ ද පවත්වනු ලබන අතර, එහිදී බොහෝ හොන්ඩුරාන්වරු තම ගොවිපල නිෂ්පාදන සහ සතුන් පෙන්වීමට පැමිණේ.

ජාතික සංකේත

ජාතික පක්ෂියා, අරා මැකාවෝ

හොන්ඩුරාස් ධජය සමාන තිරස් ඉරි තුනකින් සමන්විත වේ. නිල් ඉහළ සහ පහළ ඉරි පැසිෆික් සාගරය සහ කැරිබියන් මුහුද නියෝජනය කරයි. මධ්‍යම ඉරි සුදු ය. එහි මධ්‍යම ඇමරිකානු සංගමයේ ප්‍රාන්ත පහ නියෝජනය කරන නිල් තරු පහක් අඩංගු වේ. මැද තාරකාව මධ්‍යම ඇමරිකානු සංගමයේ මධ්‍යයේ පිහිටා ඇති හොන්ඩුරාස් නියෝජනය කරයි.

ලාංඡනය 1945 දී ස්ථාපිත කරන ලදී. එය සමපාර්ශ්වික ත්‍රිකෝණයක් වන අතර, පාමුල මාලිගා තුනක් අතර ගිනි කන්දක් ඇති අතර, ඊට ඉහළින් දේදුන්නක් සහ හිරු බබළයි. ත්‍රිකෝණය මුහුදු දෙකෙන්ම ස්නානය කිරීම සංකේතවත් කරන ප්‍රදේශයක් මත තබා ඇත. මේ සියල්ල වටා රන් අකුරින් අඩංගු ඕවලාකාරයක්: "හොන්ඩුරාස් ජනරජය, නිදහස්, ස්වෛරී සහ ස්වාධීන".

"හොන්ඩුරාස් ජාතික ගීය" 1914 දී මැනුවෙල් බොනිල්ලාගේ ජනාධිපති ධුර කාලය තුළ පවත්වන ලද තරඟයක ප්‍රතිඵලයකි. අවසානයේදී, ගීතය ලිවීම අවසන් කළේ කවියෙකු වන ඔගස්ටෝ කොයිලෝ වන අතර, සංගීතය ලිව්වේ ජර්මනියේ උපන් හොන්ඩුරාන් නිර්මාපකයෙකු වන කාලෝස් හාර්ට්ලින් විසිනි. මෙම ගීය 1915 නොවැම්බර් 15 වන දින ඇල්බර්ටෝ ද ජෙසුස් මෙම්බ්‍රෙනෝ ගේ ජනාධිපති ධුර කාලය තුළ නිල වශයෙන් සම්මත කරන ලදී.

ජාතික මල වන්නේ 1969 දී රෝස මල ප්‍රතිස්ථාපනය කළ ප්‍රසිද්ධ ඕකිඩ් ශාකය වන රයින්කොලේලියා ඩිග්බියානා (කලින් බ්‍රැසාවෝලා ඩිග්බියානා ලෙස හැඳින්විණි). ජාතික මල වෙනස් කිරීම ජෙනරාල් ඔස්වල්ඩෝ ලෝපෙස් අරෙලානෝගේ පරිපාලනය අතරතුර සිදු කරන ලද අතර, නියෝගයේ සඳහන් පරිදි බ්‍රැසාවෝලා ඩිග්බියානා "හොන්ඩුරාස්හි ස්වදේශික ශාකයක්; මෙම මලෙහි අලංකාරය, ජවය සහ වෙනස පිළිබඳ සුවිශේෂී ලක්ෂණ ඇත" යැයි සිතමින් සිදු කරන ලදී.

හොන්ඩුරාස්හි ජාතික ගස 1928 දී ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද්දේ "අපගේ ලාංඡනයේ සංකේතාත්මකව දිස්වන පයින්" (එල් පිනෝ ක්වේ ෆිගුරා සිම්බොලිකමෙන්ට් එන් නුවෙස්ට්‍රෝ එස්කුඩෝ) ලෙසය, පයින් විශේෂයක් නොව කුලයකට අයත් වුවද, සහ ලාංඡනයේ කුමන ආකාරයේ පයින් වර්ගයක් දිස්විය යුතුද යන්න පිළිබඳව නීත්‍යානුකූලව නිශ්චිතතාවයක් නොතිබුණද. රට තුළ එහි පොදු බව නිසා, පයිනස් ඕකාපා විශේෂය එතැන් සිට ජාතික ගස ලෙස වඩාත් දැඩි ලෙස සම්බන්ධ වූ විශේෂය බවට පත්ව ඇත, නමුත් නීත්‍යානුකූලව එය එසේ නොවේ. ජාතික ගස ලෙස සම්බන්ධ තවත් විශේෂයක් වන්නේ පයිනස් කැරිබේයා ය.

ජාතික ක්ෂීරපායියා වන්නේ සුදු වලිග මුවා (ඔඩොකොයිලියස් වර්ජිනියානස්) වන අතර එය අධික ලෙස කොල්ලකෑම වැළැක්වීම සඳහා පියවරක් ලෙස සම්මත කරන ලදී. එය හොන්ඩුරාස් හි ජීවත් වන මුවන් විශේෂ දෙකෙන් එකකි.

හොන්ඩුරාස් හි ජාතික පක්ෂියා තද රතු මැකෝ (අරා මැකාවෝ) ය. හොන්ඩුරාස් හි පූර්ව-කොලොම්බියානු ශිෂ්ටාචාරයන් විසින් මෙම පක්ෂියා බෙහෙවින් අගය කරන ලදී.

ජනප්‍රවාද

හොන්ඩුරාස් සංස්කෘතියේ ජනප්‍රවාද සහ සුරංගනා කතා ඉතා වැදගත් වේ. ලුවියා ඩි පීසස් (මාළු වැස්ස) මේ සඳහා උදාහරණයකි. එල් කැඩෙජෝ සහ ලා ලොරෝනා හි ජනප්‍රවාද ද ජනප්‍රිය ය.

ක්‍රීඩා

සැන් පේද්‍රෝ සුලා හි එස්ටාඩියෝ ඔලිම්පික් මෙට්‍රොපොලිටානෝ යනු FIFA ලෝක කුසලාන සුදුසුකම් ලැබීමේ තරඟාවලියේ නිල පාපන්දු ක්‍රීඩාංගණයයි.

MLB හි උපත ලබා හැදී වැඩුණු පළමු හොන්ඩුරාන් ක්‍රීඩකයා වන මොරිසියෝ ඩුබන් ඔහුගේ කෙටි කාලීන ක්‍රීඩාව සූදානම් කරමින් සිටී.

හොන්ඩුරාස් හි ජනප්‍රියම ක්‍රීඩාව පාපන්දු වේ. හොන්ඩුරාස් හි පළමු ජාත්‍යන්තර තරඟය 1921 දී මධ්‍යම ඇමරිකාවේ අසල්වැසි රටවල් සහභාගී වූ නිදහස් සියවස් ක්‍රීඩා උළෙලේදී ආරම්භ විය. පාපන්දු ක්‍රීඩාවේ ඉහළම අංශය වන්නේ 1964 දී ආරම්භ කරන ලද හොන්ඩුරාන් ජාතික වෘත්තීය පාපන්දු ලීගය (ස්පාඤ්ඤ: ලා ලිගා නැෂනල් ඩි ෆුට්බෝල් ප්‍රොෆෙෂනල් ඩි හොන්ඩුරාස්) ය. මෙම ලීගය මහාද්වීපික මට්ටමින් පිළිගැනේ, සී.ඩී. ඔලිම්පියා - තරඟය ජයග්‍රහණය කළ එකම හොන්ඩුරාන් සමාජය - 1972 සහ 1988 දී CONCACAF චැම්පියන්ස් ලීගය දිනා ගත් බැවිනි. හොන්ඩුරාස් ජාතික පාපන්දු කණ්ඩායම (ස්පාඤ්ඤ: සෙලෙක්සියන් ඩි ෆුට්බෝල් ඩි හොන්ඩුරාස්) උතුරු ඇමරිකාවේ හොඳම ජාතීන්ගෙන් එකක් ලෙස සැලකේ, මන්ද එම රට අවසන් වරට 1981 දී CONCACAF රන් කුසලානය දිනා ගත් අතර 2013 දී තෙවන ස්ථානයට පත්විය. ගෝලීය පරිමාණයෙන්, හොන්ඩුරාස් 1982, 2010 සහ 2014 දී FIFA ලෝක කුසලානයට තුන් වතාවක් තරඟ කර ඇත, නමුත් ලොස් කැට්‍රචෝස් තවමත් තරඟයක් ජයග්‍රහණය කර නැත.

හොන්ඩුරාස් හි දෙවන වඩාත් ජනප්‍රිය ක්‍රීඩාව බේස්බෝල් වේ. හොන්ඩුරාස් හි පළමු ජාත්‍යන්තර තරඟය 1950 දී ආරම්භ වූ බේස්බෝල් ලෝක කුසලානයෙන් ආරම්භ වූ අතර එය එකල වඩාත්ම කීර්තිමත් ගෝලීය තරඟය විය. 1973 සිට ජාත්‍යන්තර බේස්බෝල් ක්‍රීඩාවේ තරඟකාරිත්වයක් නොමැති වීම නිසා රට තුළ බේස්බෝල් අංශයක් නොමැත.^[] හොන්ඩුරාස් ජාතික බේස්බෝල් කණ්ඩායම (ස්පාඤ්ඤ: Selección de béisbol de Honduras) කලාතුරකින් කාලසටහන්ගත කිරීම හේතුවෙන් උතුරු සහ දකුණු ඇමරිකාවේ ඉහළම දස දෙනා අතරට පැමිණේ. තරඟය තරුණ මට්ටමින් ස්ථාවර සහ වර්ධනය වෙමින් පවතී. තරුණ මට්ටමින් ආශ්වාදයක් ලැබුණේ මේජර් ලීග් බේස්බෝල් ක්‍රීඩාව ආරම්භ කළ පළමු හොන්ඩුරාන් ජාතිකයා වන මොරිසියෝ ඩුබන් විසිනි, ඔහු අද තරඟ කරයි.

හොන්ඩුරාස් ඔලිම්පික් උළෙලේදී පදක්කමක් දිනා නොමැති අතර තවමත් අනෙකුත් ලෝක ශූරතාවලියේදී කැපී පෙනෙන ප්‍රතිඵල ලබා නොමැති බැවින් අනෙකුත් සියලුම ක්‍රීඩා හොඳම අවස්ථාවේ දී සුළු වේ. කෙසේ වෙතත්, හොන්ඩුරාස් 1968 සහ 1984 සිට ගිම්හාන ඔලිම්පික් උළෙලේදී ධාවන පථ සහ පිටිය සහ පිහිනුම් ක්‍රීඩා වලට නිරන්තරයෙන් පිවිස ඇත. ඉඳහිට, හොන්ඩුරාස් ගිම්හාන ඔලිම්පික් උළෙලේදී ජූඩෝ සිට බොක්සිං දක්වා සටන් ක්‍රීඩා සඳහා ද තරඟ කර ඇත. හොන්ඩුරාස් කාන්තා ජාතික පාපන්දු කණ්ඩායම (ස්පාඤ්ඤ: Selección de fútbol de Honduras Femenina) වැනි කණ්ඩායම් තවමත් ගෝලීය සහ මහාද්වීපික තරඟාවලි සඳහා සුදුසුකම් ලබා නොමැති අතර රට තුළ ස්ත්‍රී පුරුෂ අසමානතාවය ක්‍රීඩා කර්මාන්තයේ පවතී.

සටහන්

1. ⁱ;ස්පාඤ්ඤ:
2. ස්පාඤ්ඤ: República de Honduras

යොමු කිරීම්

1. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; cia නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
2. "Honduras". The World Factbook (2025 ed.). Central Intelligence Agency. සම්ප්‍රවේශය 22 June 2023. (Archived 2023 edition)
3. "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Honduras)". IMF.org. International Monetary Fund. 10 October 2023. 13 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 15 October 2023.
4. "Gini Index coefficient". CIA World Factbook. 17 July 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 12 August 2021.
5. "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (ඉංග්‍රීසි බසින්). United Nations Development Programme. 8 September 2022. 8 September 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 12 October 2022.
6. Wells, John C. (2008), Longman Pronunciation Dictionary (3rd ed.), Longman,
   ISBN 
    
7. "Mosquito Coast". Encyclopædia Britannica. Britannica Concise Encyclopedia. 29 September 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 3 August 2007.
8. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; :9 නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
9. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; :1 නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
10. "Honduras: El 73% de los habitantes del país son pobres, según el Instituto Nacional de Estadísticas • Semanario Universidad". semanariouniversidad.com (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 2022-07-13.
11. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; LOC නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
12. Redacción. "Honduras, el país con mayor desigualdad de América Latina". www.laprensa.hn (ස්පාඤ්ඤ බසින්).
13. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; cia.gov නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
14. Ruhl, J. Mark (1984). "Agrarian Structure and Political Stability in Honduras". Journal of Interamerican Studies and World Affairs. 26 (1): 33–68. doi:10.2307/165506.  0022-1937.  165506. 24 August 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 August 2019.
15. "World Population Prospects 2022". population.un.org. , Population Division. සම්ප්‍රවේශය July 17, 2022.
16. "World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100" (XSLX). population.un.org ("Total Population, as of 1 July (thousands)"). , Population Division. සම්ප්‍රවේශය July 17, 2022.
17. "History of Honduras – Timeline". Office of the Honduras National Chamber of Tourism. 28 May 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 27 June 2010.
18. Davidson traces it to Herrera. Historia General de los Hechos de los Castellanos. Vol. VI. : Editorial Guarania. 1945–1947. p. 24. ISBN .
19. Davidson, William (2006). Honduras, An Atlas of Historical Maps. : Fundacion UNO, Colección Cultural de Centro America Serie Historica, no. 18. p. 313. ISBN .
20. Objetivos de desarrollo del milenio, Honduras 2010: tercer informe de país [Millennium Development Goals, Honduras 2010: Third Country Report] (PDF) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). [Honduras]: Sistema de las Naciones Unidas en Honduras. 2010. ISBN . 26 November 2021 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 February 2016.
21. Danny Law (15 June 2014), Language Contact, Inherited Similarity and Social Difference: The story of linguistic interaction in the Maya lowlands, John Benjamins Publishing Company, p. 105 
22. Boyd Dixon (1989). "A Preliminary Settlement Pattern Study of a Prehistoric Cultural Corridor: The Comayagua Valley, Honduras". Journal of Field Archaeology. 16 (3): 257–271. doi:10.2307/529833.  529833.
23. Susan Toby Evans; David L. Webster (2013). Archaeology of Ancient Mexico and Central America: An Encyclopedia. Routledge. ISBN . 21 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 July 2016 – via Google Books.
24. "Columbus and the History of Honduras". Office of the Honduras National Chamber of Tourism. 23 July 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 27 June 2010.
25. Perramon, Francesc Ligorred (1986). "Los primeros contactos lingüísticos de los españoles en Yucatán". In Miguel Rivera; Andrés Ciudad (eds.). Los mayas de los tiempos tardíos (PDF) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Madrid, Spain: Sociedad Española de Estudios Mayas. p. 242. ISBN .  16268597. 12 April 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 23 June 2020.
26. (2003) [1988]. Ambivalent Conquests: Maya and Spaniard in Yucatan, 1517–1570 (2nd ed.). Cambridge, UK: Cambridge University Press. pp. 3–4. ISBN .  50868309.
27. ; Loa P. Traxler (2006). The Ancient Maya (6th ed.). Stanford, California: . p. 758. ISBN .  57577446.
28. Vera, Robustiano, ed. (1899). Apuntes para la Historia de Honduras [Notes on the History of Honduras] (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Santiago: Santiago de Chile : Imp. de "El Correo,". සම්ප්‍රවේශය 9 February 2016.
29. Kilgore, Cindy; Moore, Alan (27 May 2014). Adventure Guide to Copan & Western Honduras. Hunter publishing. ISBN . 21 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 January 2011. Spanish conquistadores did not become interested in colonization of Honduras until the 1520s when Cristobal de Olid the first European colony in Triunfo de la Cruz in 1524. A previous expedition headed by Gil Gonzalez Davila ...
30. Newson, Linda (October 1982). "Labour in the Colonial Mining Industry of Honduras". The Americas. 39 (2): 185–203. doi:10.2307/981334.  981334.
31. Newson, Linda (1987). The Cost of Conquest: Indian Decline in Honduras Under Spanish Rule: Dellplain Latin American Studies, No. 20. Boulder: Westview Press. ISBN .
32. United States. Department of State. Bureau of Public Affairs. Office of Public, Communication. (May 1992). "Honduras". Department of State Publication. Background Notes Series: 1–5. PMID 12178036. 3 February 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 December 2021.
33. "Honduras (05/03)". U.S. Department of State. 3 February 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 December 2021.
34. Becker, Marc (2011). "History of U.S. Interventions in Latin America". Marc Becker. 7 November 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 February 2016.
35. Economist explains (21 November 2013). "Where did banana republics get their name?". The Economist. 14 November 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 February 2016.
36. Malcolm D. MacLean (Summer 1968). "O. Henry in Honduras". American Literary Realism, 1870–1910. 1 (3): 36–46.  27747601.
37. Graham, David A. (10 January 2013). "Is the U.S. on the Verge of Becoming a Banana Republic?". . 8 March 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 10 January 2018.
38. (1904). Cabbages and Kings. New York City: . pp. 132, 296. banana republic Anchuria.
39. Eschner, Kat (18 January 2017). "Smartnews 'Where We Got the Term' "Banana Republic" Hint: it's not a great moment in American history". . 2 January 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 10 January 2018.
40. Where did banana republics get their name? සංරක්ෂණය කළ පිටපත 14 නොවැම්බර් 2020 at the Wayback Machine,
41. Chambers, Glen (2010). Race Nation and West Indian Immigration to Honduras, 1890–1940. Baton Rouge: Louisiana State University Press. ISBN .
42. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; හොන්ඩුරාස් හි ඉතිහාසය auto නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
43. "Honduras v El Salvador: The football match that kicked off a war". BBC News. 27 June 2019. 3 February 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 August 2019.
44. "Wars of the World: Soccer War 1969". OnWar.com. 25 April 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 February 2016.
45. Merrill, Tim, ed. (1995). "War with El Salvador". Honduras. Library of Congress Country Studies. 5 March 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 February 2016.
46. "U.S. Relations With Honduras". United States Department of State. 9 April 2015. 4 June 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 February 2016.
47. Cuevas, Freddy; Gomez, Adriana (18 January 2012). "Peace Corps Honduras: Why are all the US volunteers leaving?". . . 3 February 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 February 2016.
48. "Cinchoneros Popular Liberation Movement". . 26 February 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 February 2016.
49. Cohn, Gary; Thompson, Ginger (15 June 1995). "A survivor tells her story". . 31 March 2007 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 February 2016.
50. Witten, Samuel M. (April 1989). "Velásquez Rodríguez Case". American Journal of International Law (ඉංග්‍රීසි බසින්). 83 (2): 361–367. doi:10.2307/2202751.  0002-9300.  2202751.
51. "USGS Hurricane Mitch". 16 March 2006 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 5 April 2007.
52. "Honduras Becomes U.S. Military Foothold for Central America". NACLA. 4 September 2007. 13 November 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 November 2018.
53. "Honduran Congress Approves Withdrawal From ALBA". Americas Quarterly. 14 January 2010. 23 June 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 July 2021.
54. "OAS Suspends Membership Of Honduras" (Press release). . 5 July 2009. 28 January 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 February 2016.
55. "New Honduran leader sets curfew". BBC News. 29 June 2009. 22 July 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 27 June 2010.
56. "General Assembly condemns coup in Honduras" (Press release). . 30 June 2009. 2 July 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 February 2016.
57. Shankman, Sabrina (6 October 2009). "De Facto government in Honduras pays Washington lobbyists $300,000 to sway U.S. opinion". Gov Monitor. 5 February 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 July 2011.
58. "US Congress report argues Zelaya's ousting was 'legal and constitutional'". MercoPress. 25 September 2009. 5 April 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 February 2016.
59. "Report by the Truth and Reconciliation Commission of Honduras" (PDF). . 18 July 2011. 12 March 2016 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 February 2016.
60. "Honduras Truth Commission rules Zelaya removal was coup". BBC News. 7 July 2011. 8 July 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 June 2018.
61. Zebley, Julia (18 July 2011). "Honduras truth commission says coup against Zelaya was unconstitutional". . 2 February 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 September 2013.
62. "Honduras elected its first female president, Xiomara Castro". NBC News (ඉංග්‍රීසි බසින්). 1 December 2021. 18 June 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 December 2021.
63. "Xiomara Castro: Honduras' first female president sworn in". BBC News. 27 January 2022. 4 February 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 February 2022.
64. "Juan Orlando Hernández: Honduran ex-leader extradited to US". BBC News. 21 April 2022. 23 May 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 May 2022.
65. "Honduran Biodiversity Database" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Honduras Silvestre. 1 August 2012. 15 March 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 27 June 2010.
66. Grantham, H. S.; Duncan, A.; Evans, T. D.; Jones, K. R.; Beyer, H. L.; Schuster, R.; Walston, J.; Ray, J. C.; Robinson, J. G.; Callow, M.; Clements, T.; Costa, H. M.; DeGemmis, A.; Elsen, P. R.; Ervin, J.; Franco, P.; Goldman, E.; Goetz, S.; Hansen, A.; Hofsvang, E.; Jantz, P.; Jupiter, S.; Kang, A.; Langhammer, P.; Laurance, W. F.; Lieberman, S.; Linkie, M.; Malhi, Y.; Maxwell, S.; Mendez, M.; Mittermeier, R.; Murray, N. J.; Possingham, H.; Radachowsky, J.; Saatchi, S.; Samper, C.; Silverman, J.; Shapiro, A.; Strassburg, B.; Stevens, T.; Stokes, E.; Taylor, R.; Tear, T.; Tizard, R.; Venter, O.; Visconti, P.; Wang, S.; Watson, J. E. M. (2020). "Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material". Nature Communications. 11 (1): 5978. :2020NatCo..11.5978G. doi:10.1038/s41467-020-19493-3.  2041-1723. PMC 7723057. PMID 33293507.
67. "Quiñónez Camarilo, Ana". Department of Environment Conservation. University of Massachusetts Amherst. සම්ප්‍රවේශය 30 June 2016.
68. "Environment – Current Issues". The World Factbook. Central Intelligence Agency. 30 May 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 June 2016.
69. "Honduras". The World Factbook. 5 January 2016. 11 April 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 February 2016.
70. Arce, Alberto (22 January 2013). "Honduras: sondeo muestra pesimismo y desconfianza" (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 15 April 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 January 2019.
71. "Él problema de la reelección ¿Cómo JOH logro inscribirse?". libertaddigitalhn.com. 18 December 2016. 10 November 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 December 2017.
72. Freddy Curves (3 December 2017). "Opposition calls for re-run of disputed vote". San Jose Mercury-News. Bay Area News Group. AP. p. A5.
73. "Hernández announced winner of disputed Honduras election". BBC News. 18 December 2017. 3 February 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 July 2021.
74. "Honduran President Hernández sworn in amid protests". BBC News. 27 January 2018. 3 February 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 July 2021.
75. "Honduras swears in Xiomara Castro as first female president". www.aljazeera.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). 4 February 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 February 2022.
76. "Honduras (4/01)". U.S. Department of State. 3 February 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 12 October 2016.
77. "México restablece las relaciones diplomáticas con Honduras" [Mexico restores diplomatic relations with Honduras]. CNN (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 31 ජූලි 2010. 30 මාර්තු 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
78. Julie Webb-Pullman (22 July 2009). "Honduras: Obama's Achilles Heel or Wounded Knee?". Scoop Independent News. 9 August 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 July 2016.
79. (19 April 2016). "Hillary Clinton's dodgy answers on Honduras coup". PostPartisan. Washington Post. 11 July 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 July 2016.
80. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; හොන්ඩුරාස් හි රජය සහ දේශපාලනය americasquarterly.org නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
81. Jens Glüsing (10 July 2009). "The Caudillos v. the Elites: Honduras Coup Reveals Deep Divisions in Latin America". Spiegel Online International. 7 August 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 July 2016. The coup in the small Central American nation of Honduras reveals the deep divisions in the region. The triumphal march of the leftist followers of Venezuelan President Hugo Chávez has provoked the established elites. The knee-jerk reaction in Honduras has been, yet again, to stage a coup.
82. Peter Meyer (4 August 2009). "Honduran-US Relations" (PDF). Congressional Research Service. 8 March 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 3 July 2016.
83. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; හොන්ඩුරාස් හි රජය සහ දේශපාලනය DOS-Honduras නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
84. 50 Years of Singapore and the United Nations. World Scientific. 2015. ISBN ..
85. "Chapter XXVI: Disarmament – No. 9 Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons". United Nations Treaty Collection. 7 July 2017. 30 December 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 August 2019.
86. Medvedev, Denis (2008). Preferential Liberalization and Its Economy Wide Effects in Honduras (ඉංග්‍රීසි බසින්). World Bank Publications.
87. United Nations data, National Accounts Estimates of Main Aggregates, Per capita GNI at current prices – US dollars.
88. "Honduras: El 73% de los habitantes del país son pobres, según el Instituto Nacional de Estadísticas • Semanario Universidad". semanariouniversidad.com (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 2022-07-13.
89. Redacción. "Honduras, el país con mayor desigualdad de América Latina". www.laprensa.hn (ස්පාඤ්ඤ බසින්).
90. "Honduras". World Bank. 10 February 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 February 2016.
91. López, Ramón; Romano, Claudia (2000). Rural Poverty in Latin America. Dept. of Agricultural and Resource Economics, University of Maryland at College Park. pp. 227–243. doi:10.1057/9780333977798_11. ISBN .
92. "Honduras: A Country and a Coup | Modern Latin America". library.brown.edu (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 7 February 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 November 2017.
93. "Human Development Report 2016: Human Development for Everyone" (PDF). 25 February 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 26 November 2017.
94. Johnston, Jake, and Stephan Lefebvre. "Honduras Since the Coup: Economic and Social Outcomes". Center for Economic and Policy Research, November 2013.
95. "Overview". World Bank (ඉංග්‍රීසි බසින්). 6 December 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 November 2017.
96. Schaffer, Kathryn (18 January 2018). "Gender, Environment and Development in Honduras: An Applied Anthropology Internship". Practicing Anthropology. 22 (3): 25–26. doi:10.17730/praa.22.3.t76310161617758g.  24781641.