සෝයා බෝංචි

සෝයා බෝංචි, සෝයා බෝංචි, හෝ සෝයා බෝංචි ( Glycine max ) යනු නැගෙනහිර ආසියාවට ආවේණික රනිල කුලයට අයත් බෝංචි විශේෂයකි, එහි ආහාරයට ගත හැකි බෝංචි බහුලව වගා කෙරේ.

සෝයා බෝංචි
Chinese name
	大豆
Literal meaning	"large bean"
Transcriptions dàdòu
Southern Chinese name
	黃豆
	黄豆
Literal meaning	"yellow bean"
Transcriptions huángdòu vòng-theu wòhng-dauh wong^4-dau^6 n̂g-tāu
Korean name
	대두 (or 메주콩)
	大豆
Transcriptions daedu (or mejukong)
Japanese name
කන්ජි	大豆
	ダイズ
Transcriptions daizu

චීනයේ සුපිරි වෙළඳසැලක බෝංචි විකිණීමට ඇත

සෝයා බෝංචි වල සාම්ප්‍රදායික ආහාර භාවිතයට සෝයා කිරි ඇතුළත් වේ, එයින් ටෝෆු සහ ටෝෆු සම සාදනු ලැබේ. පැසුණු සෝයා ආහාරවලට සෝයා සෝස්, පැසුණු බෝංචි පේස්ට්, නැටෝ සහ ටෙම්පේ ඇතුළත් වේ. මේදය රහිත (ඩීෆැටඩ්) සෝයා බෝංචි ආහාර සත්ව ආහාර සහ බොහෝ ඇසුරුම් කළ ආහාර සඳහා සැලකිය යුතු සහ ලාභ ප්‍රෝටීන් ප්‍රභවයකි. උදාහරණයක් ලෙස, වයනය සහිත එළවළු ප්‍රෝටීන් (TVP) වැනි සෝයා බෝංචි නිෂ්පාදන බොහෝ මස් සහ කිරි ආදේශකවල අමුද්‍රව්‍ය වේ. අත්‍යවශ්‍ය ඇමයිනෝ අම්ල සියල්ලම අඩංගු බැවින් නිර්මාංශ පුද්ගලයන් සදහා කදිම ආහාරයකි.

සෝයා බෝංචි වල සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයක් ෆයිටික් අම්ලය, ආහාරමය ඛනිජ ලවණ සහ බී විටමින් අඩංගු වේ. සෝයා එළවළු තෙල්, ආහාර සහ කාර්මික යෙදීම් සඳහා භාවිතා කරනු ලැබේ.සෝයා බෝංචි ගොවිපල සතුන් සඳහා වඩාත්ම වැදගත් ප්‍රෝටීන් ප්‍රභවයයි .

නිරුක්තිය

"සෝයා" යන වචනය ෂොයූ ජපන් බසින්(ජපන්: 醤油, shōyu)) වදන සහ ෂියවුන් ( චීන: 豉油; ජ්‍යුට්පිං: si6jau4; : sihyàuh ) යන වචන වලින් තත්සමවී සෝයා යන වචනය සෑදී ඇත්.එම වදන් වල අරු. ලොකු බෝංචි යන්නයි .

ග්ලයිසීන Glycine,යන වදන ග්‍රීක බසින් පැණිරස යන අරුත දීමට භාවිත වන ග්ලයිකෝස් glykós යන වදනින් බිදී ආවකි.

වර්ගීකරණය

Glycine ගණය සහ යන උප ගණ දෙකකට බෙදිය හැකිය. සෝජා උප කුලයට අයත් වන්නේ වගා කරන ලද සෝයා බෝංචි, ජී. max, සහ වල් සෝයා බෝංචි, වෙනම විශේෂයක් ලෙස සලකනු ලැබේ G.<span typeof="mw:Entity" id="mwVw"> </span>soja, හෝ උප විශේෂ ලෙස G. උපරිම subsp. සෝජා . වගා කරන ලද සහ වල් සෝයා බෝංචි වාර්ෂික වේ. වල් සෝයා බෝංචි වල නිජබිම චීනය, ජපානය, කොරියාව සහ රුසියාව වේ. Glycine උප කුලය අවම වශයෙන් වල් බහු වාර්ෂික විශේෂ 25 කින් සමන්විත වේ: උදාහරණයක් ලෙස, G. canescens සහ G. tomentella, ඕස්ට්‍රේලියාවේ සහ පැපුවා නිව්ගිනියාවේ දක්නට ලැබේ. බහු වාර්ෂික සෝයා බෝංචි ( Neonotonia wightii ) වෙනත් වර්ගයකට අයත් වේ. එය අප්‍රිකාවේ ආරම්භ වූ අතර දැන් නිවර්තන කලාපයේ බහුලව පැතිරී ඇති තණබිම් බෝගයකි.

විස්තර

බොහෝ ශාක මෙන්, සෝයා බෝංචි බීජ වලින් ප්‍රරෝහනයවී පරිණත ශාකයක් බවට වර්ධනය වනවේ.

ප්රරෝහන

වර්ධනයේ පළමු අදියර වන්නේ ප්‍රරෝහණය වන අතර එය බීජයේ අංකුර මතුවන විට ප්‍රථමයෙන් පැහැදිලි වන ක්‍රමයකි. මෙය මුල් වර්ධනයේ පළමු අදියර වන අතර පරිපූර්ණ වර්ධනය වන තත්වයන් යටතේ පළමු පැය 48 තුළ සිදු වේ. පළමු ප්‍රභාසංස්ලේෂණ ව්‍යුහයන් වන කොටිල්ඩෝන වර්ධනය වන්නේ පසෙන් මතුවන පළමු ශාක ව්‍යුහය වන හයිපොකොටිල් වලිනි. මෙම cotyledons කොළ ලෙස මෙන්ම නොමේරූ ශාකය සඳහා පෝෂක ප්‍රභවයක් ලෙසද ක්‍රියා කරන අතර, එහි පළමු දින 7 සිට 10 දක්වා බීජ පැල පෝෂණය සපයයි.

- නේපාල බදින ලද සෝයා බෝංචි

පරිණත වීම

පළමු සැබෑ කොළ තනි තල යුගලයක් ලෙස වර්ධනය වේ. මෙම පළමු යුගලයට පසුව, පරිණත නෝඩ් තල තුනක් සහිත සංයෝග පත්‍ර සාදයි. මේරූ ට්‍රයිෆොලියෝලේට් පත්‍ර, පත්‍රයකට පත්‍රිකා තුනක් හෝ හතරක් ඇත, බොහෝ විට ඒවා අතර වේ6 and 15 cm (2.4 and 5.9 in) දිගු සහ 2 and 7 cm (0.79 and 2.76 in) පුළුල්. පරිපූර්ණ තත්වයන් යටතේ, කඳේ වර්ධනය අඛණ්ඩව සිදු වේ, සෑම දින හතරකට වරක් නව නෝඩ් නිපදවයි. මල් පිපීමට පෙර, මුල් වර්ධනය විය හැක2 cm (0.79 in) දිනකට. රයිසෝබියා තිබේ නම්, තුන්වන නෝඩය දිස්වන විට මූල ගැටගැසීම ආරම්භ වේ. සහජීවන ආසාදන ක්‍රියාවලිය ස්ථායී වීමට පෙර සති 8ක් පුරා ගැටීම සාමාන්‍යයෙන් සිදුවේ. සෝයා බෝංචි ශාකයක අවසාන ලක්ෂණ විචල්‍ය වේ, ජාන විද්‍යාව, පසේ ගුණාත්මකභාවය සහ දේශගුණය එහි ආකෘතියට බලපායි; කෙසේ වෙතත්, සම්පූර්ණයෙන්ම පරිණත සෝයා බෝංචි ශාක සාමාන්යයෙන් 50 and 125 cm (20 and 50 in) අතර වේ උස සහ 75 and 150 cm (30 and 60 in) අතර මුල් ගැඹුරක් ඇත .

මල් පිපීම

මල් පිපීම දිවා කාලය මගින් අවුලුවන අතර බොහෝ විට ආරම්භ වන්නේ දින පැය 12.8 ට වඩා කෙටි වූ විටය. කෙසේ වෙතත්, මෙම ගති ලක්ෂණය ඉතා විචල්‍ය වේ, විවිධ ප්‍රභේද දින දිග වෙනස් කිරීමට වෙනස් ලෙස ප්‍රතික්‍රියා කරයි. සෝයා බෝංචි නොපෙනෙන, ස්වයං-සාරවත් මල් සාදයි, ඒවා පත්‍රයේ අක්ෂයේ ඇති අතර සුදු, රෝස හෝ දම් පාට වේ. පරාගණය අවශ්‍ය නොවුවද, මී මැස්සන්ට ආකර්ශනීය වන්නේ ඔවුන් සීනි ප්‍රමාණයෙන් ඉහළ පැණි නිපදවන බැවිනි. සෝයා බෝංචි ප්‍රභේදය අනුව, මල් පිපීම ආරම්භ වූ පසු නෝඩ් වර්ධනය නතර විය හැක. මල් පිපීමෙන් පසු නෝඩල් වර්ධනය දිගටම කරගෙන යන වික්‍රියා " අවිනිශ්චිත " ලෙස හඳුන්වනු ලබන අතර දිගු වැඩෙන සමයන් සහිත දේශගුණයට වඩාත් සුදුසු වේ. බොහෝ විට සෝයා බෝංචි බීජ සම්පූර්ණයෙන්ම පරිණත වීමට පෙර ඔවුන්ගේ කොළ වැටේ.

ඵල තුනේ සිට පහ දක්වා පොකුරු ලෙස වැඩෙන කරල්, එක් එක් කරල් 3–8 cm (1.2–3.1 in) වේ දිගු සහ සාමාන්යයෙන් දෙකේ සිට හතර දක්වා (කලාතුරකින් වැඩි) බීජ 5-11 අඩංගු වේ විෂ්කම්භය මි.මී. සෝයා බෝංචි බීජ විවිධ ප්‍රමාණවලින් සහ කළු, දුඹුරු, කහ සහ කොළ වැනි වර්ණවලින් පැමිණේ. විවිධ සහ ද්වි-වර්ණ බීජ ද බහුලව දක්නට ලැබේ.

බීජ ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව

පරිණත බෝංචි වල ලෙල්ල දෘඩ, ජලයට ඔරොත්තු දෙන අතර, cotyledon සහ hypocotyl (හෝ "විෂබීජ") හානිවලින් ආරක්ෂා කරයි. බීජ ආවරණය ඉරිතලා ඇත්නම්, බීජ ප්‍රරෝහණය නොවේ. බීජ ආවරණයෙහි පෙනෙන කැළල, හිලම් ලෙස හැඳින්වේ (වර්ණවලට කළු, දුඹුරු, බුෆ්, අළු සහ කහ ඇතුළත් වේ) සහ හිලම්හි එක් කෙළවරක බීජ ආවරණයෙහි ඇති කුඩා විවරය ජලය අවශෝෂණයට ඉඩ සලසයි.

ඉතා ඉහළ මට්ටමේ ප්‍රෝටීන් අඩංගු සෝයා බෝංචි වැනි සමහර බීජ වියළීමකට භාජනය විය හැකි නමුත් ජලය අවශෝෂණය කිරීමෙන් පසු ජීවීබව ආරන්ෂාවේ. A. Carl Leopold 1980 ගණන්වල මැද භාගයේදී Cornell විශ්වවිද්‍යාලයේ ශාක පර්යේෂණ සඳහා Boyce Thompson Institute හි මෙම හැකියාව අධ්‍යයනය කිරීමට පටන් ගත්තේය. ඔහු සෝයා බෝංචි සහ බඩ ඉරිඟු වල බීජයේ සෛල ශක්‍යතාව ආරක්ෂා කරන ද්‍රාව්‍ය කාබෝහයිඩ්‍රේට් පරාසයක් ඇති බව සොයා ගත්තේය. 1990 දශකයේ මුල් භාගයේදී ඔහුට වියළි තත්වයේ ජීව විද්‍යාත්මක පටල සහ ප්‍රෝටීන ආරක්ෂා කිරීමේ ශිල්පීය ක්‍රම පිළිබඳ පේටන්ට් බලපත්‍ර හිමිකරගන්නා ලදී.

නයිට්‍රජන් තිර කිරීමේ හැකියාව

බොහෝ රනිල කුලයට අයත් බෝග මෙන්, සෝයා බෝංචි වලට රයිසෝබියා කාණ්ඩයේ සහජීවන බැක්ටීරියා පැවතීම හේතුවෙන් වායුගෝලීය නයිට්‍රජන් සවි කළ හැකිය. එබැවින් අධික ප්‍රෝටීන ප්‍රමාණයක් නිපදවීමට හැක.

රසායනික සංයුතිය

වියලි සෝයා බෝංචි වලින් 56% ක් ප්‍රෝටීන් 36% මේදය 30% කාබෝහයිඩ්රේට්, 9% ජලය වලින් සමන්විත වේ. මෙම තත්වය ප්‍රරෝහණය පිසීමේ ක්‍රියාවලිය ආදිය මත වෙනස් වේ.

පෝෂණය

අමු සෝයා බෝංචි ග්‍රෑම් 100ක 1,866 කිලෝjoules (446 kilocalories) සපයන අතර ජලය 9%, කාබෝහයිඩ්‍රේට් 30%, සම්පූර්ණ මේදය 20% සහ ප්‍රෝටීන් 36% වේ.

සෝයා බෝංචි අත්‍යවශ්‍ය පෝෂ්‍ය පදාර්ථ වලින් පොහොසත් ප්‍රභවයක් වන අතර ප්‍රෝටීන්36% , ආහාරමය තන්තු 37%, යකඩ , මැංගනීස් පොස්පරස් සහ ෆෝලේට් බී විටමින් කිහිපයක්. විටමින් K, මැග්නීසියම්, සින්ක් සහ පොටෑසියම් අඩංගුවේ.

මිනිස් පරිභෝජනය සඳහා, සෝයා බෝංචි පරිභෝජනයට පෙර සකස් කළ යුතුය - පිසීම, බැදීම හෝ පැසවීම - ට්‍රයිප්සින් නිෂේධක ( සෙරීන් ප්‍රෝටීස් නිෂේධක ) විනාශ කිරීමට. අමු සෝයා බෝංචි සියලුම සතුන්ට විෂ සහිත වේ.

ප්රෝටීන්

බොහෝ සෝයා ප්‍රෝටීන් සාපේක්ෂව තාප ස්ථායී ගබඩා ප්‍රෝටීනයකි. මෙම තාප ස්ථායීතාවය ටෝෆු, සෝයා කිරි සහ වයනය සහිත එළවලු ප්‍රෝටීන් (සෝයා පිටි) වැනි ඉහළ උෂ්ණත්ව ආහාර පිසීමක් අවශ්‍ය සෝයා ආහාර නිෂ්පාදන සෑදීමට හැකියාව ලබා දෙයි. සෝයා ප්‍රෝටීන් අනෙකුත් රනිල කුලයට අයත් බීජ හා ධාන්‍ය වර්ග වල ප්‍රෝටීන වලට අත්‍යවශ්‍යයෙන්ම සමාන වේ.

සෝයා යනු නිර්මාංශිකයින් සඳහා ඉතා සුදුසු ආහාරයකි.මස් අනුභවයට අකමැති අයට මස් වෙනුවට සෝයා භාවිතය ඉතා සුදුසුය.සෝයා යනු අත්‍යවශ ඇමයිනෝ අම්ල සියල්ලම අඩංගු ඉතා හොද ප්‍රෝටීන් ප්‍රභවයකි,( එක්සත් ජනපද ආහාර හා ඖෂධ පරිපාලනයට අනුව:)

සෝයා බෝංචි වල ඉහළ ප්‍රෝටීන් අන්තර්ගතයක් ඇතත්, සෝයා බෝංචි වල ඉහළ මට්ටමේ ප්‍රතිපෝෂක අඩංගු වන අතර එමඟින් ආහාර දිරවීම වළක්වයි. සෝයා බෝංචි පිසීමෙන් ප්‍රෝටීස් නිෂේධක අඩු වන අතර ටෝෆු සහ සෝයා කිරි වැනි සෝයා නිෂ්පාදනවල අඩු ප්ම‍රතිපෝෂක ට්ටමක පවතී. .වැඩි කාලයක් ජලයේ ගිල්වා තැබීම තැම්බීම ආදිය මගින් ප්‍රතිපෝෂක ක්‍රියාකාරීත්වය අවම කර නිසි පොෂක අශෝෂණය පහසු කළ එැකිය.

සෝයා ප්‍රෝටීන් වල ප්‍රෝටීන දිරවීමේ නිවැරදි කළ ඇමයිනෝ අම්ල ලකුණු (PDCAAS) යනු මිනිස් වර්ධනයට සහ සෞඛ්‍යය සඳහා මස්, බිත්තර වල පෝෂණ සමාන වේ.

ඇමයිනෝ අම්ල

සෝයාවල අත්‍යවශ්‍ය ඇමයිනෝ අම්ල සියල්ල අඩංගුය.ලයිසීන් 6.4%ක් ලියුසීන් 7.7%ක් අයිසොලිසීන් 4.8%ක් හිස්ටිඩීන් 2.5%ක් මෙතියොනීන් 1.4ක් ෆීනයිල් ඇලනීන් 5.1ක් ත්‍රියොනීන් 4.0%ක් ට්‍රිප්ටොෆෑන් 1.3ක් සහ වැනීන් 5.0% අත්‍යවශ්‍ය ඇමයිනෝ අම්ල ලෙසද ආජිනීන් 7.6%ක් ඇස්පටික් අම්ලය 11.7%ක් ග්ලුටමික් අම්ලය 19.0%ක් ග්ලයිසීන් 4.4%ක් ප්‍රොලින් 5.2%ක් සෙරින් 5.4% ටි‍රොසින් 3.8%ක් ඇලනීන් 4.4%ක් සිස්ටීන්1.3% අත්‍යවශ්‍ය නොවනඇමයිනෝ අම්ල ලෙසද අඩංගුවේ.

1. Generally written in katakana, not kanji.
2. "Glycine max". . සම්ප්‍රවේශය 16 February 2012.
3. . Boca Raton, FL. {{}}: Missing or empty |title= ()
4. "Soybean meal". සම්ප්‍රවේශය 16 April 2019.
5. Hymowitz, T.; Newell, C.A. (1981-07-01). "Taxonomy of the genus Glycine, domestication and uses of soybeans". (ඉංග්‍රීසි බසින්). 35 (3): 272–88. doi:10.1007/BF02859119. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: Invalid <ref> tag; name ":1" defined multiple times with different content
6. . London. November 2, 2006. p. 15 https://books.google.com/books?id=lQ9bcjETlrIC&pg=PA15. {{}}: Missing or empty |title= ()CS1 maint: location missing publisher ()
7. "Glycine max subsp. soja (Siebold & Zucc.) H.Ohashi". Plants of the World Online. Royal Botanic Gardens, Kew. සම්ප්‍රවේශය 2023-01-28.
8. Newell, C.A.; Hymowitz, T. (March 1983). "Hybridization in the Genus Glycine Subgenus Glycine Willd. (Leguminosae, Papilionoideae)". . 70 (3): 334–48. doi:10.2307/2443241.  2443241.
9. Heuzé V., Tran G., Giger-Reverdin S., Lebas F., 2015.
10. "Neonotonia wightii in Global Plants on JSTOR". Global Plants on JSTOR.
11. . tropicalforages.info. June 1, 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය January 19, 2014.
12. . Little Rock. 2014. pp. 1–8 http://www.uaex.edu/publications/mp-197.aspx. {{}}: |archive-date= requires |archive-url= (); Missing or empty |title= ()CS1 maint: location missing publisher () උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: Invalid <ref> tag; name "MP197Chapter2" defined multiple times with different content
13. . Little Rock, AR. 2000. p. 1 http://www.uaex.edu/publications/mp-197.aspx. {{}}: |archive-date= requires |archive-url= (); Missing or empty |title= ()CS1 maint: location missing publisher () උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: Invalid <ref> tag; name "MP197Chapter19" defined multiple times with different content
14. (PDF). St Paul, MN. 2014. p. 33 http://www.extension.umn.edu/agriculture/soybean/docs/minnesota-soybean-field-book.pdf. {{}}: |archive-date= requires |archive-url= (); Missing or empty |title= ()CS1 maint: location missing publisher ()
15. [William Shurtleff William Shurtleff]. Lafayette. 2015. p. 490 https://books.google.com/books?id=0gtpCgAAQBAJ&pg=PA490. {{}}: Check |chapter-url= value (); Missing or empty |title= ()CS1 maint: location missing publisher ()
16. Reisig, Dominic. (PDF). . June 28, 2021 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය July 15, 2021.
17. Blackman, S.A.; Obendorf, R.L.; Leopold, A.C. (1992). "Maturation Proteins and Sugars in Desiccation Tolerance of Developing Soybean Seeds". . 100 (1): 225–30. doi:10.1104/pp.100.1.225. PMC 1075542. PMID 16652951.
18. Jim Deacon (April 5, 2023). "The Nitrogen cycle and Nitrogen fixation". Institute of Cell and Molecular Biology, The University of Edinburgh.
19. Adeyemo, S.M.; Onilude, A.A. (2013). "Enzymatic Reduction of Anti-nutritional Factors in Fermenting Soybeans by Lactobacillus plantarum Isolates from Fermenting Cereals". Nigerian Food Journal. . 31 (2): 84–90. doi:10.1016/S0189-7241(15)30080-1.
20. . Westport, CT. pp. 104, 163. {{}}: Missing or empty |title= ()
21. Derbyshire, E.; Wright, D.J.; Boulter, D. (1976). "Legumin and Vicilin, Storage Proteins of Legume Seeds". . 15 (1): 3–24. :1976PChem..15....3D. doi:10.1016/S0031-9422(00)89046-9.
22. Danielsson, C.E. (1949). "Seed Globulins of the Gramineae and Leguminosae". The Biochemical Journal. 44 (4): 387–400. doi:10.1042/bj0440387. PMC 1274878. PMID 16748534.
23. "Food Labeling: Health Claims; Soy Protein and Coronary Heart Disease; Docket No. 98P–0683" (PDF). Washington, DC: US Food and Drug Administration; Federal Register, Vol. 64, No. 206. 26 October 1999.
24. Gilani GS, Cockell KA, Sepehr E (2005). "Effects of antinutritional factors on protein digestibility and amino acid availability in foods". . 88 (3): 967–987. doi:10.1093/jaoac/88.3.967. PMID 16001874.