සේරුවාවිල මංගල රජ මහා විහාරය

සේරුවාවිල මංගල රජ මහා විහාරය යනු නැගෙනහිර පළාතේ ත්‍රිකුණාමලය දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටි පුරාණ බෞද්ධ විහාරස්ථානයක් වන අතර එය ශ්‍රී ලංකාවේ ඇති ශුද්ධ වූ බෞද්ධ සිද්ධස්ථාන (සොලොස්මස්ථාන) දහසය හෝ දාහත අතර වේ.

සේරුවාවිල මංගල රජ මහා විහාරය
Seruwawila Mangala Raja Maha Vihara
සේරුවිල මංගල රජ මහා විහාරය
මූලික තොරතුරු
පිහිටීම	, ශ්‍රී ලංකාව
භූගෝලීය ඛණ්ඩාංක	8°22′15″N 81°19′09.8″E / 8.37083°N 81.319389°E / 8.37083; 81.319389ඛණ්ඩාංක: 8°22′15″N 81°19′09.8″E / 8.37083°N 81.319389°E / 8.37083; 81.319389
	බුද්ධාගම
දිස්ත්‍රික්කය	ත්‍රිකුණාමලය
පළාත	නැගෙනහිර පළාත
උරුම නාමකරණය	පුරාවිද්‍යා ආරක්ෂිත ස්මාරකය (1962)
ගෘහනිර්මාණ විස්තර
ගෘහනිර්මාණ ප්‍රභේදය	බෞද්ධ විහාර
ආදිකර්තෘ	කාවන්තිස්ස රජු

එය බුදුන් වහන්සේගේ ලලාට දාතුන් වහන්සේ (පූජනීය නළල) අඩංගු කාවන් තිස්ස රජුගේ, රුහුණු කුමරු (ක්‍රි.පූ. 2 වන සියවස) පාලන සමයේ දී ඉදිකරන ලද්දකි. ගොඩබිමෙන් සහ මුහුදෙන් එයට ළඟා විය හැකිය. මුහුදු මාර්ගය ත්‍රිකුණාමලයේ සිට මුතූර් දක්වා බෝට්ටුවකින් ආරම්භ වන අතර තවත් කිලෝමීටර් 16 ක දුරක් අතුරු මාර්ග වලින් ආරම්භ වන අතර ගොඩබිම් මාර්ගය කන්තලේ හරහා අල්ලයි දක්වා වන අතර එය ඝන වනාන්තරය හරහා ආසන්න වශයෙන් කිලෝමීටර 45 ක් පමණ වේ.

අනුව සේරුවිල ප්‍රදේශය මහවැලි ගඟේ ගංවතුර ජලය එක්රැස් වූ විශාල වගුරු බිමක් හෝ විල්ලුවක් විය. මෙම විල්ලුව සංක්‍රමණික කාලවලදී විශාල තේල් (සේරු) රැළගේ නිවහන විය. එම ස්ථානය සේරුවාවිල ලෙස හඳුන්වනු ලැබුවේ එසේ විය හැකි ය.

ඉතිහාසය සහ සංවර්ධනය

ත්‍රිකුණාමලය අවට ප්‍රදේශය අතීතයේ හැඳින්වූයේ නාගදීපය යනුවෙනි. මෙය ටොලමි (ක්‍රි.ව. 100) සිට ක්‍රි.ව. 17 වැනි සියවස දක්වා ටප්‍රොබානා සිතියම්වල ලියා තිබෙනු දැකිය හැකිය. වර්තමානයේ මෙම කලාපය නාගදීපයෙන් හඳුනාගෙන නොමැත. , කෝණාගමන සහ කස්සප නම් වූ පෙර බුදුවරුන් තිදෙනකුගේ කාලයේ ඉදිකරන ලද මෙම ස්ථානයේ ධාතු නිදන් කර විහාර තුනක් පැවති බව විශ්වාස කෙරේ. මේ යුගයේ අවසන් බුදු වූ ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ පුද්ගලිකව මෙම ස්ථානයට වැඩම කර "සපු" මල් මිටක් අටක් පූජා කර, අනාගතයේ ඉදිකරන විහාරය මංගල විහාරය ලෙස නම් කළ යුතු යැයි ප්‍රාර්ථනා කළහ.

පසුව කාවන්තිස්ස රජුගේ පාලන සමයේදී (ක්‍රි.පූ. 2 වැනි සියවස) දකුණු ඉන්දීය චෝළ සහ පාණ්ඩ්‍ය ආක්‍රමණිකයන් විසින් රුහුණු රාජධානියට තර්ජනයක් එල්ල වූ අතර, එම ව්‍යසනය වැළැක්වීම සඳහා රජුට උපාය මාර්ගයක් සකස් කිරීමට සිදු විය.^[]

කාවන්තිස්ස රජුට සිංහල ප්‍රභූවරුන්ගේ පක්ෂපාතිත්වය සහ ගෞරවය බුද්ධාගම කෙරෙහි තිබූ ජනතා විශ්වාසය ප්‍රයෝජනයට ගෙන ඔහුගේ සගයා වූ ශිව සහ අභය කුමරුන් දිනා ගැනීමට හැකි විය. කාවන්තිස්ස රජු සන්තකයේ තිබු බුද්ධ ලලාට දාතුන් වහන්සේගේ සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේ ඔහු විසින් පුද්ගලිකව සේරු නුවර ඉදිවන ස්තූපයක තැන්පත් කිරීමට නියමිත බව බුදුහාමුදුරුවෝ දන්වා සිටියහ. මෙය සිදු වන බව බුදුන් වහන්සේ අනාවැකි පළ කර ඇත. මෙයින් පසු කාවන්තිස්ස රජු තම සේනාව සමඟ සේරු දෙසට ගමන් කර තමාගේ පැමිණීමේ අරමුණ ප්‍රකාශ කරමින් සේරු සහ ඒ අවට ඉඩම් හිමියන්ට තමාගේ සහායට පැමිණෙන ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. තිස්සමහාරාම රජ මහා විහාරය නමින් ප්‍රකට වූ ස්තූපයේ බුදුරදුන්ගේ සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේ තැන්පත් කර තිබුණි. ස්ථූපය ඉදිකිරීමෙන් පසු කාවන්තිස්ස රජු මහවැලි සහ කැලණි ගඟට දකුණින් රටේ මුළු ප්‍රදේශයම එක්සේසත් කර මහගම සිය අගනුවර පිහිටුවන ලදී. මේ අතර සේරුවාවිල පුදබිමේ කීර්තිය දසතින් පැතිර ගොස් තිබූ අතර එය මහා පුදබිමක් හා වන්දනා ස්ථානයක් බවට පත් විය.^[]

වල්ලිපුරම් රන් සන්නසට අනුව වසභ රජු (ක්‍රි.ව. 67 - 111) මෙම ප්‍රදේශයට ඉසිගිරේ නම් ඇමැතිවරයකු පත් කළේ ය.

වසර ගණනාවක් පුරා, උතුරෙන් එල්ල වූ දෙමළ ආක්‍රමණවල පීඩනය යටතේ ස්තූපය දිරාපත් විය. නමුත් 17 වැනි සියවසේ දී මෙම ප්‍රදේශය උඩරට විෂය පථයට යටත්ව තිබූ බවටත් මෙම ස්තූපය පැවති බවටත් සාහිත්‍යයේ සාධක ඇත. බටහිර යටත් විජිත ආක්‍රමණයේ දී දිවයිනේ සාරවත් බටහිර ප්‍රදේශයට ප්‍රමුඛත්වය ලබා දුන් අතර එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස වියළි වියළි කලාපය නොසලකා හැර පාළුකරයට හැර ගියේ ය.

සංරක්ෂණයේ වර්තමාන තත්ත්වය

1922 දී විසින් දාගැබ නැවත සොයා ගත් අතර පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ සහය ඇතිව චෛත්‍ය සංරක්ෂණ කටයුතු අනුමාන කිරීම සඳහා චෛත්‍යය වටා ඇති පුරාණ ව්‍යුහයන්ගේ නටබුන් යොදා ගනිමින් චෛත්‍යය ප්‍රතිසංස්කරණය කරන ලදී. සංරක්ෂණය 1931 දී අවසන් විය.

ආසන්න වශයෙන් අක්කර 85ක් පමණ වූ ස්ථූපය සහ ඒ අවට පුරාවිද්‍යා රක්ෂිතයක් ලෙස 1962 දී ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. ඉන් පසු පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව විසින් අදියරෙන් අදියර සංරක්ෂණ කටයුතු සිදු කරන ලදී. මෙම පූජනීය සිද්ධස්ථානයේ ඇති වැදගත්කම සහ ප්‍රදේශයට වැඩි බැතිමතුන් ආකර්ෂණය කර ගැනීම සඳහා නගර හා ග්‍රාම සැලසුම් දෙපාර්තමේන්තුව 1970 ගණන්වල දී වන්දනා ශාලා, වෙළඳපොළ ප්‍රදේශ ආදියෙන් සම්පූර්ණ නව නගරයක් සංවර්ධනය කිරීමට සැලැස්මක් සකස් කළේය.

2009 ජූනි මාසයේ දී එය ප්‍රතිසංස්කරණය කර උත්සවාකාරයෙන් විශාල බැතිමතුන් පිරිසකට වන්දනාමාන කිරීම සඳහා විවෘත කරන ලදී. නාගරික සංවර්ධන හා පූජා භූමි සංවර්ධන අමාත්‍ය දිනේෂ් ගුණවර්ධන මහතාගේ මගපෙන්වීම යටතේ ජාතික භෞතික සැලසුම් දෙපාර්තමේන්තුව මගින් රුපියල් මිලියන 25ක්.

See also

• සේරුවිල විල්ගම්වෙහෙර රජ මහා විහාරය
• ශ්‍රී ලංකාවේ පුරාවිද්‍යා ආරක්‍ෂිත ස්මාරක ලැයිස්තුව
• සොළොස්මස්ථාන

වැඩිදුර කියවීම

• ඓතිහාසික සේරුවිල (ඉංග්‍රීසි: Historic Seruwila): ප්‍රකාශයට පත් නොකළ M.A. නිබන්ධනයක් P.D. රත්නසිරි කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ පුරාවිද්‍යා පශ්චාත් උපාධි විභාගයට ඉදිරිපත් කළේ ය. 2002 මැයි මාසයේ දී ඉදිරිපත් කරන ලදී.

මූලාශ්‍ර

1. "Seruwila". . සම්ප්‍රවේශය 29 March 2016.
2. Seeing Ceylon by R. L. Brohier
3. "Seruwila Mangala Raja Maha Vihara". UNESCO.org. සම්ප්‍රවේශය 2011-09-03.
4. "The saga of Seruwila Mangala Viharaya". The Buddhist Channel (BC). 2008-01-15.
5. "Seruwila – the temple of reconciliation". WWW Virtual Library Sri Lanka. සම්ප්‍රවේශය 2011-09-03.
6. "Ceremonial opening of Seruwila Mangala Viharaya". Sunday Observer, The Associated Newspapers of Ceylon Ltd. 2009-06-07. 2009-06-10 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
7. "Seruwila sacred area developed". Daily News, The Associated Newspapers of Ceylon Ltd. 2009-06-08. 2009-06-12 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.

බාහිර සබැඳි

• නිල වෙබ් අඩවිය - සංස්කෘතික හා කලා අමාත්‍යාංශය, ශ්‍රී ලංකාව