Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
මැඩගස්කරය, නිල වශයෙන් මැඩගස්කර ජනරජය, යනු අප්‍රිකාවේ ගිනිකොනදිග වෙරළට ඔබ්බෙන් පිහිටි දූපත් රටකි. එය ලෝකයේ සිව්වන විශාලතම දූපත, දෙවන විශාලතම දූපත් රට සහ ලෝකයේ 44 වන විශාලතම රට වේ. එහි අගනුවර සහ විශාලතම නගරය වන්නේ ඇන්ටනානාරිවෝ ය.
මැඩගස්කර ජනරජය
| |
|---|---|
 Flag  රාජ්‍ය ලාංඡනය | |
උද්යෝග පාඨය:
| |
| ජාතික ගීය: (Malagasy) Ô Terre de nos ancêtres bien-aimés! (ප්‍රංශ) "ඔහ්, අපේ ආදරණීය මුතුන් මිත්තන්ගේ දේශය!" | |
 Location of මැඩගස්කරය (dark green) | |
| අගනුවර සහ විශාලතම නගරය | ඇන්ටනානාරිවෝ 18°55′S 47°31′E / 18.917°S 47.517°E |
| නිල භාෂා(ව) | මැලගසි භාෂාව • ප්‍රංශ භාෂාව |
| (2017) |
|
| ආගම (2020) |
|
| මැලගසි | |
| රජය | ඒකීය අර්ධ ජනාධිපති ජනරජය |
• ජනාධිපති | |
• අගමැති | |
| ව්‍යවස්ථාදායකය | පාර්ලිමේන්තුව |
• | සෙනෙට් සභාව |
• | ජාතික රැස්වීම |
| පිහිටුවීම | |
• මෙරිනා රාජධානිය | ආ. 1540 |
• ප්‍රංශ මැඩගස්කරය | 1896 අගෝස්තු 6 |
• ජනරජය ප්‍රකාශ කරන ලද්දේ | 1958 ඔක්තෝබර් 14 |
• ස්වාධීනත්වය ප්‍රකාශ කිරීම | 1960 ජූනි 26 |
| වර්ග ප්‍රමාණය | |
• සම්පූර්ණ | 587,041 km2 (226,658 sq mi) (46 වෙනි) |
• ජලය | 5,501 km2 (2,124 sq mi) |
• ජලය (%) | 0.9% |
| ජනගහණය | |
• 2023 ඇස්තමේන්තුව | 28,812,195 () |
• ජන ඝණත්වය | 47.7/km2 (123.5/sq mi) |
| දදේනි (ක්‍රශසා) | 2023 ඇස්තමේන්තුව |
• සම්පූර්ණ |  ඇ.ඩො. බිලියන 56.754 (117 වෙනි) |
• ඒක පුද්ගල | ඇ.ඩො. 1,906 () |
| දදේනි (නාමික) | 2023 ඇස්තමේන්තුව |
• සම්පූර්ණ | ඇ.ඩො. බිලියන 15.763 (139 වෙනි) |
• ඒක පුද්ගල | ඇ.ඩො. 529 () |
| ගිනි (2012) |  42.6මධ්‍යම |
| මාසද (2021) |  0.501පහළ · 173 වෙනි |
| ව්‍යවහාර මුදල | මැලගසි ඇරියරි () |
| වේලා කලාපය | UTC+3 () |
• ගිම්හාන () | UTC+3 (not observed) |
| දින ආකෘති | දිදි/මාමා/වවවව |
| දකුණ | |
| ඇමතුම් කේතය | |
මැඩගස්කරය මැඩගස්කර දූපත සහ කුඩා පර්යන්ත දූපත් රාශියකින් සමන්විත වේ. ගොන්ඩ්වානා නම් සුපිරි මහාද්වීපයේ ප්‍රාග් ඓතිහාසික බිඳවැටීමෙන් පසුව, මැඩගස්කරය වසර මිලියන 180කට පමණ පෙර මුල් ජුරාසික් යුගයේදී අප්‍රිකාවෙන් වෙන් වී වසර මිලියන 90කට පමණ පෙර ඉන්දියානු උපමහාද්වීපයෙන් වෙන් වී දේශීය ශාක හා සතුන් සාපේක්ෂ හුදකලාවේ පරිණාමය වීමට ඉඩ සලසයි; එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, එය ජෛව විවිධත්ව උණුසුම් ස්ථානයක් වන අතර, වන ජීවීන්ගෙන් 90%කට වැඩි ප්‍රමාණයක් ආවේණික වන ලෝකයේ මෙගා විවිධත්වයෙන් යුත් රටවල් 17 න් එකකි. දිවයිනේ උපනිවර්තන සිට නිවර්තන සමුද්‍ර දේශගුණයක් ඇත.
මැඩගස්කරය ප්‍රථම වරට ක්‍රි.ව. පළමු සහස්‍රයේ මැද භාගයේදී හෝ ඊට පෙර ඔස්ට්‍රොනීසියානු ජනතාව විසින් පදිංචි කරන ලදී, වර්තමාන ඉන්දුනීසියාවේ සිට පිටාර යාත්‍රාවලින් පැමිණිය හැකිය. මේවා ක්‍රි.ව. නවවන සියවසේදී පමණ නැගෙනහිර අප්‍රිකාවේ සිට මොසැම්බික් නාලිකාව තරණය කරන බන්ටු සංක්‍රමණිකයන් විසින් එක් කරන ලදී. අනෙකුත් කණ්ඩායම් කාලයත් සමඟ මැඩගස්කරයේ පදිංචි වූ අතර, එක් එක් කණ්ඩායම් මැලගසි සංස්කෘතික ජීවිතයට කල්පවත්නා දායකත්වයක් ලබා දුන්හ. පසුව, මැලගසි ජනවාර්ගික කණ්ඩායම බොහෝ විට උප කණ්ඩායම් 18 හෝ ඊට වැඩි ගණනකට බෙදී ඇති අතර, ඉන් විශාලතම වන්නේ මධ්‍යම කඳුකරයේ මෙරිනා ය.
18 වන ශතවර්ෂයේ අගභාගය වන තුරු, මැඩගස්කර දූපත පාලනය කරනු ලැබුවේ සමාජ දේශපාලනික සන්ධානවල ඛණ්ඩනය වූ එකතුවකිනි. 19 වන ශතවර්ෂයේ මුල් භාගයේ ආරම්භයේ සිට, එහි වැඩි කොටසක් එක්සත් වී මෙරිනා වංශාධිපතීන් මාලාවක් විසින් මැඩගස්කර රාජධානිය ලෙස පාලනය කරන ලදී. 1897 දී රාජාණ්ඩුව ප්‍රංශය විසින් ඈඳාගැනීමෙන් අවසන් කරන ලද අතර 1960 දී මැඩගස්කරය නිදහස ලබා ගත්තේය. එතැන් සිට රට ජනරජ ලෙස හැඳින්වෙන ප්‍රධාන ව්‍යවස්ථාමය කාල පරිච්ඡේද හතරකට භාජනය වී ඇති අතර 1992 සිට ව්‍යවස්ථාපිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් ලෙස පාලනය වී ඇත. දේශපාලන අර්බුදයක් සහ මිලිටරි අර්බුදයකින් පසුව 2009 දී කුමන්ත්‍රණය, මැඩගස්කරය එහි සිව්වන සහ වත්මන් ජනරජය දෙසට දිග්ගැස්සුනු සංක්‍රමණයකට ලක් වූ අතර, 2014 ජනවාරි මාසයේදී ව්‍යවස්ථාපිත පාලනය යථා තත්ත්වයට පත් විය.
මැඩගස්කරය එක්සත් ජාතීන්ගේ (UN), අප්‍රිකානු සංගමය (AU), දකුණු අප්‍රිකානු සංවර්ධන ප්‍රජාව (SADC) සහ Internationale de la Francophonie සංවිධානයේ සාමාජිකයෙකි. මැලගසි සහ ප්‍රංශ යන භාෂා දෙකම රාජ්‍යයේ නිල භාෂා වේ. ක්‍රිස්තියානි ආගම රටේ ප්‍රමුඛ ආගම වන අතර සැලකිය යුතු සුළුතරයක් තවමත් සාම්ප්‍රදායික ඇදහිලි අනුගමනය කරයි. මැඩගස්කරය එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය විසින් අවම සංවර්ධිත රටක් ලෙස වර්ගීකරණය කර ඇත. අධ්‍යාපනය, සෞඛ්‍ය සහ පෞද්ගලික ව්‍යවසාය සඳහා වැඩි ආයෝජනයක් සමඟ සම්බන්ධ වූ පරිසර සංචාරක ව්‍යාපාරය සහ කෘෂිකර්මාන්තය එහි සංවර්ධන උපාය මාර්ගයේ ප්‍රධාන අංග වේ. 2000 ගණන්වල මුල් භාගයේ සිට සැලකිය යුතු ආර්ථික වර්ධනයක් තිබියදීත්, ආදායම් විෂමතා පුළුල් වී ඇති අතර ජනගහනයෙන් බහුතරයකගේ ජීවන තත්ත්වය අඩු මට්ටමක පවතී.
නිරුක්තිය
මැලගසි භාෂාවෙන්, මැඩගස්කර දූපත මඩගසිකරය ලෙස හඳුන්වන අතර එහි ජනතාව මැලගසි ලෙස හැඳින්වේ. නමේ මූලාරම්භය අවිනිශ්චිතය, සහ යුරෝපීයයන් විසින් මධ්‍යතන යුගයේ ප්‍රචාරණය කරන ලද විදේශීය විය හැකිය. එය එසේ නම්, එම නම දිවයිනේ වැසියන් විසින් සම්මත කරන ලද්දේ කවදාදැයි නොදනී. සමහර ප්‍රජාවන්ට ඔවුන් වාසය කළ භූමියෙන් කොටසකට හෝ මුළුමනින් ම තමන්ගේ නම තිබුණ ද, දිවයින හැඳින්වීමට ප්‍රාදේශීය ජනතාව විසින් මඩගසිකරයට පෙර පැවති තනි මැලගසි භාෂා නාමයක් භාවිත කර නැති බව පෙනේ.
එක් උපකල්පනයක් මැඩගස්කරය මැලේ යන වචනයට සම්බන්ධ කරයි, නූතන ඉන්දුනීසියාවේ මැලගසි ජනයාගේ ඔස්ට්‍රොනියානු සම්භවය ගැන සඳහන් කරයි. 1154 වර්ෂයේ සිට ආලය කරන ලද මුහම්මද් අල්-ඉද්‍රිසිගේ සිතියමක, මෙම දූපත අරාබි භාෂාවෙන් ගෙසිරා මලයි හෝ "මැලේ දූපත" ලෙස නම් කර ඇත. ග්‍රීක ජාතිකයන් විසින් හඳුන්වනු ලැබූ මලයි ගෙසිරා යන නමට මෙම නම ප්‍රතිලෝම කිරීම, දිවයිනේ නූතන නාමයේ පූර්වගාමියා ලෙස සැලකේ. "මැලේ දූපත" යන නම පසුව ලතින් භාෂාවෙන් මලිචු ලෙස පරිවර්තනය කරන ලදී, එය මලයි ඉන්සියුලය හි සංක්ෂිප්ත ආකාරයකි, මධ්‍යකාලීන හියර්ෆෝර්ඩ් මාප්පා මුන්ඩි හි මැඩගස්කරයේ නම ලෙසින්.
තවත් උපකල්පනයක් වන්නේ මැඩගස්කරය යනු සෝමාලියාවේ අගනුවර සහ මධ්‍යකාලීන ඉන්දියන් සාගරයේ වැදගත් වරායක් වන මොගඩිෂු හි දූෂිත අක්ෂර පරිවර්තනයක් බවයි. 13 වැනි සියවසේ වැනීසියානු ගවේෂකයෙකු වූ මාර්කෝ පෝලෝ ඔහුගේ මතක සටහන් වල ස්ථාන දෙක ව්‍යාකූල කිරීම නිසා මෙය සිදු වන්නට ඇත. මෙම නම පසුව යුරෝපීයයන් විසින් පුනරුද සිතියම්වල ප්‍රචලිත වන්නට ඇත. මාර්කෝ පෝලෝ එය මැඩගස්කරය ලෙස හැඳින්වූයේ මන්දැයි පැහැදිලි කළ හැකි පළමු ලේඛනවලින් එකක් වන්නේ ජෙරොම් මෙගිසර් විසින් 1609 මැඩගස්කරය පිළිබඳ පොතක ය. මෙම කෘතියේ ජෙරොම් මෙගිසර් විස්තර කරන්නේ මොගඩිෂු සහ අඩල් රජුන් ටැප්‍රොබේන් සහ සුමාත්‍රා යන ධනවත් දූපත් ආක්‍රමණය කිරීම සඳහා මිනිසුන් විසිපන්දහසක පමණ බලඇණියක් සමඟ මැඩගස්කරයට ගිය සිදුවීමකි. කෙසේ වෙතත්, කුණාටුවක් ඔවුන්ව මාර්ගයෙන් ඉවතට විසි කළ අතර ඔවුන් මැඩගස්කරයේ වෙරළට ගොඩ බැස, දූපත යටත් කර එහි වැසියන් සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කළහ. ඔවුන් මාස අටක් රැඳී සිටි අතර දිවයිනේ විවිධ ස්ථානවල කුළුණු අටක් ඉදිකර ඇති අතර එහි ඔවුන් "මැගඩොක්සෝ" ලෙස කැටයම් කළ අතර පසුව එය දූෂණයෙන් මැඩගස්කරය බවට පත්විය ජාන් හියුගන් වැන් ලින්ෂෝටන්, පෘතුගීසි කෘතීන් සහ සිතියම් පිටපත් කළ ලන්දේසි සංචාරකයෙක්, "මැඩගස්කරයට එහි නම ලැබී ඇත්තේ 'මැක්ඩිෂු' (මොගඩිෂු) යන නාමයෙන්" යැයි පවසමින් "ෂේක්" එය ආක්‍රමණය කළ බව පවසමින් මෙම සිදුවීම තහවුරු කළේය.
මාලගසිකාර, නොහොත් මැඩගස්කරය යන නාමය ද ඓතිහාසික වශයෙන් සහතික කර ඇත. 1699 දී බ්‍රිතාන්‍ය රාජ්‍ය පත්‍රිකාවක "මලගස්කරයේ" සිට අවසානයේ නිව් යෝර්ක් නගරය බවට පත්වන තැනට මගීන් අසූත් අනූත් අතර පැමිණීමක් වාර්තා වේ. බ්‍රිතාන්‍ය පුවත්පතේ ද ග්‍රැෆික් හි 1882 සංස්කරණයක් "මැලගස්කරය" දිවයිනේ නම ලෙස සඳහන් කර ඇති අතර, එය නිරුක්ති විද්‍යාත්මකව මැලේ සම්භවයක් ඇති වචනයක් වන අතර එය මලක්කා යන නමට සම්බන්ධ විය හැකිය. 1891 දී, සැන්සිබාරි සංචාරකයෙකු වන සාලේ බින් ඔස්මාන්, එමින් පාෂා සහන ගවේෂණයේ කොටසක් ලෙස ඔහුගේ ගමන් විස්තර කරන විට දිවයින "මලගස්කරය" ලෙස හඳුන්වයි. 1905 දී චාල්ස් බාසෙට් සිය ආචාර්ය උපාධි නිබන්ධනයෙහි ලියා ඇත්තේ මලගසිකර යනු දිවයින එහි ස්වදේශිකයන් විසින් හඳුන්වනු ලබන ආකාරය බවයි, ඔවුන් අවධාරණය කළේ ඔවුන් මැඩගසි මිස මැලගසි නොවන බවයි.
ඉතිහාසය
මුල් කාලය
සාම්ප්‍රදායිකව, පුරාවිද්‍යාඥයින් ගණන් බලා ඇත්තේ දකුණු බෝර්නියෝවේ සිට පිටාර ගැලූ ඔරුවල අනුප්‍රාප්තික රළ පහරින්, ක්‍රිස්තු පූර්ව 350 සිට ක්‍රිස්තු වර්ෂ 550 අතර කාලය පුරාවට මිනිසුන් පැමිණි බවය. කෙසේ වෙතත්, මෙම දිනයන් අයිස්ලන්තය සහ නවසීලන්තය ජනාවාස වීමට පෙර මැඩගස්කරය පෘථිවියේ මිනිසුන් විසින් පදිංචි කළ නවතම ප්‍රධාන ගොඩබිම් වලින් එකක් බවට පත් කරයි. ජාවාන් සහ සුමාත්‍රා-මැලේ ජාතිකයන් විසින් මැඩගස්කරයට ඔවුන්ගේ වෙළඳ නාවික බලඇණිවල සිටි මායාන් ජනයා කම්කරුවන් සහ වහලුන් ලෙස ගෙන එන ලද බව යෝජනා කෙරේ. ක්‍රි.ව. පළමු සහස්‍රයේ මැදට පෙර දිනයන් දැඩි ලෙස සහාය නොදක්වයි.
පැමිණීමෙන් පසු, මුල් පදිංචිකරුවන් වගා කිරීම සඳහා වෙරළබඩ වැසි වනාන්තර එළි පෙහෙළි කිරීම සඳහා කපා හා පිළිස්සුම් කෘෂිකර්මාන්තය සිදු කළහ. පළමු පදිංචිකරුවන්ට මැඩගස්කරයේ මෙගාෆවුනා බහුලව හමු වූ අතර, යෝධ දෙහි විශේෂ 17ක්, විශාල පියාසර නොකරන අලි කුරුල්ලන් (එවිට මෙතෙක් පැවති විශාලතම පක්ෂියා, එපියෝනිස් මැක්සිමස්), යෝධ ෆොසා සහ මැලගසි හිපපොටම් විශේෂ කිහිපයක් ඇතුළුව, දඩයම් කිරීම සහ වාසස්ථාන විනාශ කිරීම නිසා එතැන් සිට වඳ වී ගොස් ඇත. ක්‍රි. ව. 600 වන විට, මෙම මුල් පදිංචිකරුවන්ගේ කණ්ඩායම් මධ්‍යම කඳුකරයේ වනාන්තර එළි පෙහෙළි කිරීම ආරම්භ කර ඇත.
අරාබි වෙළඳුන් ප්‍රථම වරට දිවයිනට ළඟා වූයේ 7වන සහ 9වන සියවස් අතර කාලය තුළය. ගිනිකොනදිග අප්‍රිකාවේ සිට බන්ටු කතා කරන සංක්‍රමණිකයන් රැල්ලක් ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1000 දී පමණ පැමිණියහ. දකුණු ඉන්දීය දෙමළ වෙළෙන්දෝ 11 වැනි සියවසේදී පමණ පැමිණියහ. ඔවුන් විශාල රංචු වශයෙන් ඇති දැඩි කරන ලද දිගු අං සහිත ගව විශේෂයක් වන සෙබු හඳුන්වා දෙන ලදී. මධ්‍යම කඳුකරයේ බෙට්සිලියෝ රාජධානියේ වාරිමාර්ග සහිත කුඹුරු සංවර්ධනය කරන ලද අතර සියවසකට පසුව අසල්වැසි ඉමරිනා රාජධානිය පුරා ටෙරස් කුඹුරුවලින් ව්‍යාප්ත කරන ලදී. ගොඩබිම් වගාවේ වැඩිවන තීව්‍රතාවය සහ සීබු තණබිම් සඳහා දිනෙන් දින ඉහළ යන ඉල්ලුම 17 වන සියවස වන විට මධ්‍යම කඳුකරය වනාන්තර පරිසර පද්ධතියක සිට තෘණ බිම් බවට පරිවර්තනය කර ඇත.
මීට වසර 600 ත් 1000 ත් අතර කාලයකට පෙර මධ්‍යම කඳුකරයට පැමිණිය හැකි මෙරිනා ජනයාගේ වාචික ඉතිහාසය, ඔවුන් වසිම්බා නමින් හැඳින්වූ ස්ථාපිත ජනගහනයක් හමුවීම විස්තර කරයි. බොහෝ දුරට පෙර සහ අඩු තාක්‍ෂණිකව දියුණු වූ ඔස්ට්‍රොනීසියානු ජනාවාස රැල්ලකින් පැවත එන්නන් විය හැකිය, වසිම්බා 16 වැනි සහ 17 වැනි සියවසේ මුල් භාගයේදී ඇන්ඩ්‍රියමනෙලෝ, රලම්බෝ සහ ඇන්ඩ්‍රියන්ජකා යන මෙරිනා රජුන් විසින් උස්බිම්වලින් උකහා ගැනීම හෝ නෙරපා හරින ලදී. අද, වසිම්බාගේ ආත්මයන් බොහෝ සාම්ප්‍රදායික මැලගසි ප්‍රජාවන් විසින් ටොම්පොන්ටනි (දේශයේ මුතුන්මිත්තන්) ලෙස ගෞරවයට පාත්‍ර වේ.
අරාබි සහ යුරෝපීය සම්බන්ධතා
මැඩගස්කරයේ ලිඛිත ඉතිහාසය ආරම්භ වූයේ අවම වශයෙන් 10 වන සියවස වන විට වයඹ දිග වෙරළ තීරයේ වෙළඳ ස්ථාන පිහිටුවා ඉස්ලාමය, අරාබි අක්ෂර (මලගසි භාෂාව සොරබේ ලෙස හැඳින්වෙන ලේඛන ආකාරයෙන් පිටපත් කිරීමට භාවිතා කරන), අරාබි ජ්‍යොතිෂය සහ අනෙකුත් සංස්කෘතික අංග හඳුන්වා දුන් අරාබිවරුන්ගෙන් ය.
යුරෝපීය සබඳතා ආරම්භ වූයේ 1500 දී, පෘතුගීසි මුහුදු කපිතාන් ඩියෝගෝ ඩයස්, පෘතුගීසි ඉන්දියා ආමඩාස්හි 2 වන ආමඩාවට සහභාගී වෙමින් සිටියදී, දිවයින දුටු විටය.
ඩෝෆින් කොටුවට කිලෝමීටර් 10ක් බටහිරින් දකුණු වෙරළ තීරයේ පිහිටි පළමු පෘතුගීසි ජනාවාස වූයේ මතටානයි. 1508 දී එහි පදිංචිකරුවන් කුළුණක්, කුඩා ගම්මානයක් සහ ගල් කුළුණක් ඉදි කළහ. මෙම ජනාවාස පෘතුගීසි ඉන්දියාවේ වයිස්රෝයි වූ ජෙරොනිමෝ ද අසවේදෝගේ නියමය පරිදි 1513 දී පිහිටුවන ලදී.
1550 ගණන්වල සිට සම්බන්ධතා දිගටම පැවතුනි. යටත් විජිතකරණය සහ පරිවර්තන මෙහෙයුම් කිහිපයක් III වන ජෝඕ රජු සහ ඉන්දියාවේ වයිස්රෝයි විසින් නියෝග කරන ලද අතර, 1553 දී බල්ටසාර් ලෝබෝ ද සූසා විසින් එකක් ද ඇතුළුව. එම මෙහෙයුමේදී, වංශකතාකරුවන් වන ඩියෝගෝ දෝ කූටෝ සහ ජෝවා ඩි බැරෝස් ගේ සවිස්තරාත්මක විස්තරවලට අනුව, දූතයින් ගංගා සහ බොක්ක හරහා රට අභ්‍යන්තරයට ළඟා වූ අතර, භාණ්ඩ හුවමාරු කර ගනිමින් සහ ප්‍රාදේශීය රජෙකු පවා පරිවර්තනය කළහ.
ප්‍රංශ ජාතිකයන් 17වන සියවසේ අගභාගයේදී නැගෙනහිර වෙරළ තීරයේ වෙළඳ ස්ථාන පිහිටුවා ගත්හ. 1774 සිට 1824 දක්වා කාලය තුළ මැඩගස්කරය මුහුදු කොල්ලකරුවන් සහ යුරෝපීය වෙළඳුන් අතර, විශේෂයෙන් අත්ලාන්තික් සාගරයේ වහල් වෙළඳාමට සම්බන්ධ වූවන් අතර ප්‍රමුඛත්වයක් ලබා ගත්තේය. මැඩගස්කරයේ ඊසානදිග වෙරළට ඔබ්බෙන් වූ නොසි බොරෝහා නම් කුඩා දූපත ලිබර්ටාලියාවේ පුරාවෘත්ත මුහුදු කොල්ලකරුවන්ගේ යුතෝපියාවේ ස්ථානය ලෙස සමහර ඉතිහාසඥයන් විසින් යෝජනා කර ඇත. බොහෝ යුරෝපීය නාවිකයින් දිවයිනේ වෙරළ තීරයේදී නැව් අනතුරට ලක් වූ අතර, ඔවුන් අතර රොබට් ඩ්‍රූරි, 18 වැනි සියවසේ දකුණු මැඩගස්කරයේ ජීවිතය පිළිබඳ ලිඛිත නිරූපණ කිහිපයෙන් එකකි.
සමුද්‍ර වෙළඳාම මගින් ජනනය කරන ලද ධනය දිවයිනේ සංවිධානාත්මක රාජධානිවල නැගීම දිරිමත් කළ අතර, සමහර ඒවා 17 වන සියවස වන විට තරමක් බලවත්ව වර්ධනය වී තිබුණි. මේ අතර නැගෙනහිර වෙරළේ බෙත්සිමිසාරක සන්ධානය සහ බටහිර වෙරළ තීරයේ මෙනබේ සහ බොයිනා යන සකලවා ප්‍රධානීන් විය. ඇන්ටනානාරිවෝ රජ මාලිගාවේ අගනුවර සමඟ මධ්‍යම කඳුකරයේ පිහිටා ඇති ඉමරිනා රාජධානිය, ඇන්ඩ්‍රියාමානෙලෝ රජුගේ නායකත්වය යටතේ එම කාලය තුළම මතු විය.
මැඩගස්කර රාජධානිය
17 වන ශතවර්ෂයේ මුල් භාගයේදී මතුවීමත් සමඟ, ඉමරිනා හි උස්බිම් රාජධානිය විශාල වෙරළබඩ රාජධානිවලට සාපේක්ෂව කුඩා බලයක් වූ අතර 18 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී අන්ද්රියමසිනවාලෝනා රජු එය තම පුතුන් හතර දෙනා අතර බෙදා දුන් විට එය වඩාත් දුර්වල විය. සියවසකට ආසන්න කාලයක් පැවති යුද්ධ සහ සාගතයෙන් පසුව, ඉමරිනා 1793 දී ඇන්ඩ්‍රියානම්පොයිනිමෙරිනා (1787-1810) රජු විසින් නැවත එක් කරන ලදී. ඔහුගේ ආරම්භක අගනුවර වන අම්බෝහිමංග, සහ පසුව ඇන්ටනානාරිවෝ රෝවා වෙතින්, මෙම මෙරිනා රජු අසල්වැසි ප්‍රධාන රාජ්‍යයන් කෙරෙහි තම පාලනය වේගයෙන් ව්‍යාප්ත කළේය. මුළු දිවයිනම ඔහුගේ පාලනයට නතු කර ගැනීමේ ඔහුගේ අභිලාෂය බොහෝ දුරට සාක්ෂාත් කරගනු ලැබුවේ බ්‍රිතාන්‍ය රජය විසින් මැඩගස්කරයේ රජු ලෙස පිළිගත් ඔහුගේ පුත් සහ අනුප්‍රාප්තිකයා වූ I වන රදමා (1810-28) විසිනි. බ්‍රිතාන්‍ය මිලිටරි සහ මූල්‍ය ආධාර සඳහා ප්‍රතිලාභ වශයෙන් ලාභදායක වහල් වෙළඳාම අහෝසි කිරීම සඳහා රදාමා 1817 දී මොරිෂස් හි බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්ඩුකාරවරයා සමඟ ගිවිසුමක් අවසන් කළේය. ලන්ඩන් මිෂනාරි සංගමයේ ශිල්පී මිෂනාරි නියෝජිතයන් 1818 දී පැමිණීමට පටන් ගත් අතර පාසල් ආරම්භ කළ, රෝමානු හෝඩිය භාවිතයෙන් මැලගසි භාෂාව පිටපත් කළ, බයිබලය පරිවර්තනය කළ සහ නව විවිධත්වයක් හඳුන්වා දුන් ජේම්ස් කැමරන්, ඩේවිඩ් ජෝන්ස් සහ ඩේවිඩ් ග්‍රිෆිත්ස් වැනි ප්‍රධාන චරිත ඇතුළත් විය.
රදාමාගේ අනුප්‍රාප්තිකයා වූ I වන රණවලෝනා රැජින (1828-61) බ්‍රිතාන්‍යයේ සහ ප්‍රංශයේ දේශපාලනික හා සංස්කෘතික ආක්‍රමණයට ප්‍රතිචාර දැක්වූයේ මැඩගස්කරයේ ක්‍රිස්තියානි ධර්මය පිළිපැදීම තහනම් කරමින් රාජකීය ආඥාවක් නිකුත් කිරීමෙන් සහ බොහෝ විදේශිකයන්ට එම ප්‍රදේශයෙන් ඉවත් වන ලෙස බලපෑම් කිරීමෙනි. ලන්ඩන් මිෂනාරි සංගමයේ විලියම් එලිස් 1853, 1854, සහ 1856 යන වසර වලදී මැඩගස්කරයට පැමිණි තුනක් යන පොතෙහි ඇයගේ පාලන සමයේදී සිදු කළ සංචාරයන් විස්තර කළේය. රැජින ෆැනොම්පෝනා (බදු ගෙවීමක් ලෙස බලහත්කාරයෙන් ශ්‍රමය) සම්ප්‍රදායික භාවිතය දැඩි ලෙස භාවිතා කළාය. පොදු වැඩ ව්‍යාපෘති සම්පූර්ණ කර 20,000 ත් 30,000 ත් අතර ස්ථීර හමුදාවක් සංවර්ධනය කරන ලද මෙරිනා සොල්දාදුවන්, ඇය දිවයිනේ පිටත ප්‍රදේශ සන්සුන් කිරීමට සහ මැඩගස්කරයේ බොහෝ ප්‍රදේශ ආවරණය වන පරිදි මෙරිනා රාජධානිය තවදුරටත් ව්‍යාප්ත කිරීමට යොදවා ඇත. මැඩගස්කරයේ පදිංචිකරුවන්ට සොරකම්, ක්‍රිස්තියානි ධර්මය සහ විශේෂයෙන් මායා කර්ම ඇතුළු විවිධ අපරාධ සම්බන්ධයෙන් එකිනෙකාට චෝදනා කළ හැකි අතර, ඒ සඳහා ටැංගීනාගේ දුක්ඛිතභාවය සාමාන්‍යයෙන් අනිවාර්ය විය. 1828 සිට 1861 දක්වා කාලය තුළ, ටැංගෙනා පරීක්ෂාව නිසා වාර්ෂිකව මරණ 3,000 ක් පමණ සිදු විය. 1838 දී, ජනගහනයෙන් දළ වශයෙන් සියයට 20 ක් වූ, ටැන්ජෙනා පීඩාව හේතුවෙන් ඉමරිනා හි 100,000ක් පමණ මිනිසුන් මිය ගිය බව ගණන් බලා ඇත. නිත්‍ය යුද්ධය, රෝගාබාධ, දුෂ්කර බලහත්කාර ශ්‍රමය සහ යුක්තිය පිළිබඳ දැඩි ක්‍රියාමාර්ගවල එකතුව ඇගේ 33 වසරක පාලන කාලය තුළ සොල්දාදුවන් සහ සිවිල් වැසියන් අතර ඉහළ මරණ අනුපාතයක් ඇති කිරීමට හේතු විය. 1833 සහ 1839 අතර මැඩගස්කරයේ ජනගහනය මිලියන 5 සිට මිලියන 2.5 දක්වා අඩු වී ඇතැයි ගණන් බලා ඇත.
ඉමරිනා හි දිගටම පදිංචිව සිටි අය අතර රාජාණ්ඩුව වෙනුවෙන් යුධෝපකරණ සහ වෙනත් කර්මාන්ත දියුණු කළ ව්‍යවසායකයෙකු වන ජීන් ලැබෝර්ඩ් සහ ප්‍රංශ වික්‍රමාන්විත සහ වහල් වෙළෙන්දෙකු වූ ජෝසප්-ෆ්‍රැන්සුවා ලැම්බර්ට්, එවකට II වන රදමා කුමරු මතභේදාත්මක වෙළඳාමක් අත්සන් කළේය. ගිවිසුම ලැම්බට් ප්‍රඥප්තිය ලෙස හැඳින්වේ. ඔහුගේ මවගේ අනුප්‍රාප්තිකයෙන්, II වන රදමා රැජිනගේ දැඩි ප්‍රතිපත්ති ලිහිල් කිරීමට උත්සාහ කළ නමුත්, වසර දෙකකට පසුව අගමැති රයිනිවෝනිනාහිත්රිනියෝනි සහ ඇන්ඩ්‍රියානා (උතුම්) සහ හෝවා (සාමාන්‍ය) රාජ සභිකයන්ගේ සන්ධානයක් විසින් රජතුමාගේ පරම බලය අවසන් කිරීමට උත්සාහ කරන ලදී.
කුමන්ත්‍රණයෙන් පසුව, රාජ සභිකයන් විසින් රදමාගේ බිසව වන රසොහෙරිනාට, අගමැති සමඟ බලය බෙදාගැනීමේ විධිවිධානයක් පිළිගන්නේ නම්, පාලනය කිරීමට අවස්ථාව ලබා දුන්නේය: ඔවුන් අතර දේශපාලන විවාහයකින් මුද්‍රා තබන ලද නව සමාජ ගිවිසුමකි. රසොහෙරිනා රැජින පිළිගෙන, පළමුව රයිනිවෝනිනාහිත්රිනියෝනි සමඟ විවාහ වූ අතර, පසුව ඔහුව බලයෙන් පහ කර, ඔහුගේ සහෝදරයා වන අගමැති රයිනිලයියාරිවෝනි සමඟ විවාහ වූ අතර, ඔහු දෙවන රණවලෝනා රැජින සහ III වන රණවලෝනා රැජින සමඟ අනුප්‍රාප්තිකව විවාහ විය. රයිනිලයියාරිවෝනි ගේ 31 වසරක අගමැති ධුර කාලය තුළ මධ්‍යම ආණ්ඩුවේ බලය නවීකරණය කිරීම සහ තහවුරු කිරීම සඳහා ප්‍රතිපත්ති රාශියක් අනුගමනය කරන ලදී. දිවයින පුරා පාසල් ඉදිකරන ලද අතර පැමිණීම අනිවාර්ය කරන ලදී. හමුදා සංවිධානය වැඩිදියුණු කරන ලද අතර සොල්දාදුවන් පුහුණු කිරීම සහ වෘත්තීමය කිරීම සඳහා බ්‍රිතාන්‍ය උපදේශකයින් යොදවා ගන්නා ලදී. බහු භාර්යා සේවනය තහනම් කරන ලද අතර 1869 දී උසාවියේ නිල ආගම ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද ක්‍රිස්තියානි ධර්මය ජනගහනයේ වැඩෙන කොටසක් අතර සාම්ප්‍රදායික විශ්වාසයන් සමඟ සම්මත විය. බ්‍රිතාන්‍ය පොදු නීතිය පදනම් කරගෙන නීති සංග්‍රහ ප්‍රතිසංස්කරණය කරන ලද අතර අගනුවර තුළ යුරෝපීය ආකාරයේ උසාවි තුනක් ස්ථාපිත කරන ලදී. අණදෙන නිලධාරියා ලෙස ඔහුගේ හවුල් භූමිකාව තුළ, රයිනිලයියාරිවෝනි ද ප්‍රංශ යටත් විජිත ආක්‍රමණ කිහිපයකට එරෙහිව මැඩගස්කරය ආරක්ෂා කිරීම සාර්ථකව සහතික කළේය.
ප්‍රංශ යටත් විජිතකරණය
මූලික වශයෙන් ලැම්බර්ට් ප්‍රඥප්තියට ගරු නොකිරීමේ පදනම මත, ප්‍රංශය 1883 දී මැඩගස්කරය ආක්‍රමණය කළේ එය පළමු ෆ්‍රැන්කෝ-හෝවා යුද්ධය ලෙසිනි. යුද්ධය අවසානයේ මැඩගස්කරය උතුරු වරාය නගරයක් වන ඇන්ට්සිරනානා (ඩියාගෝ සුවාරෙස්) ප්‍රංශයට පවරා දුන් අතර ලැම්බර්ට්ගේ උරුමක්කාරයන්ට ෆ්‍රෑන්ක් 560,000ක් ගෙවා ඇත. 1890 දී, බ්‍රිතාන්‍යයන් දිවයිනේ ප්‍රංශ ආරක්ෂක ප්‍රදේශයක් සම්පූර්ණ විධිමත් ලෙස පැනවීම පිළිගත් නමුත් ප්‍රංශ අධිකාරිය මැඩගස්කරයේ රජය විසින් පිළිගත්තේ නැත. යටත් වීමට බල කිරීම සඳහා, ප්‍රංශ ජාතිකයන් පිළිවෙළින් 1894 දෙසැම්බර් සහ 1895 ජනවාරි වලදී නැගෙනහිර වෙරළ තීරයේ ටෝමාසිනා සහ බටහිර වෙරළේ මහාජංග වරායට බෝම්බ හෙලා අල්ලා ගත්හ.
පසුව ප්‍රංශ හමුදා පියාසර බලඝනයක් ඇන්ටනානාරිවෝ දෙසට ගමන් කළ අතර, මැලේරියාව සහ වෙනත් රෝගවලට බොහෝ මිනිසුන් අහිමි විය. ශක්තිමත් කිරීම් පැමිණියේ ඇල්ජීරියාවෙන් සහ උප සහරා අප්‍රිකාවෙනි. 1895 සැප්තැම්බරයේ නගරයට ළඟා වූ පසු, බලඝනය විසින් රාජකීය මාලිගාවට බර කාලතුවක්කු වලින් බෝම්බ හෙලීමෙන් විශාල ජීවිත හානි සිදු වූ අතර III වන රණවලෝනා රැජින යටත් වීමට හේතු විය. ප්‍රංශය 1896 දී මැඩගස්කරය ඈඳාගත් අතර ඊළඟ වසරේ දිවයින යටත් විජිතයක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කළේය, මෙරිනා රාජාණ්ඩුව විසුරුවා හැර රාජකීය පවුල රියුනියන් දූපතට සහ ඇල්ජීරියාවට පිටුවහල් කරන ලදී. ප්‍රංශ රාජකීය මාලිගාව අල්ලා ගැනීමට ප්‍රතිචාර වශයෙන් සංවිධානය කරන ලද දෙවසරක ප්‍රතිරෝධ ව්‍යාපාරයක් 1897 අවසානයේ ඵලදායී ලෙස මැඩපවත්වන ලදී.
ජයග්‍රහණයෙන් පසුව මෙනලඹ කැරැල්ල හේතුවෙන් දස වසරක සිවිල් යුද්ධයක් ඇති විය. රට පුරා විසිරී සිටින ග්‍රාමීය ගරිල්ලන්ට ප්‍රතිචාර වශයෙන් ප්‍රංශ පරිපාලනය විසින් සිදු කරන ලද "සාමනය" වසර පහළොවකට වැඩි කාලයක් පැවතුනි. සමස්තයක් වශයෙන් ගත් කල, යටත් විජිත ආක්‍රමණයට එරෙහි මෙම ප්‍රතිරෝධය මර්දනය කිරීම මැලගසි වින්දිතයින් දස දහස් ගණනකට හේතු විය.
යටත් විජිත පාලනය යටතේ, විවිධ අපනයන භෝග නිෂ්පාදනය සඳහා වැවිලි ස්ථාපිත කරන ලදී. 1896 දී වහල්භාවය අහෝසි කරන ලද අතර ආසන්න වශයෙන් 500,000 වහලුන් නිදහස් කරන ලදී; බොහෝ දෙනෙක් තම පැරණි ස්වාමිවරුන්ගේ නිවෙස්වල සේවකයන් හෝ කොටස්කරුවන් ලෙස රැඳී සිටියහ. දිවයිනේ බොහෝ ප්‍රදේශවල වහල් පරම්පරාවට එරෙහිව දැඩි වෙනස්කොට සැලකීමේ අදහස් අදටත් පවතී. අගනුවර වන ඇන්ටනානාරිවෝ හි පුළුල් පදික මාලිගා සහ රැස්වීම් ස්ථාන ඉදිකරන ලද අතර රෝවා මාලිගා පරිශ්‍රය කෞතුකාගාරයක් බවට පත් කරන ලදී. විශේෂයෙන්ම මෙරිනාහි පාසල් ළඟා නොවූ ග්‍රාමීය සහ වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල අමතර පාසල් ඉදිකරන ලදී. වයස අවුරුදු 6 සහ 13 අතර අධ්‍යාපනය අනිවාර්ය වූ අතර මූලික වශයෙන් ප්‍රංශ භාෂාව සහ ප්‍රායෝගික කුසලතා කෙරෙහි අවධානය යොමු විය.
විශාල සමාගම්වලට විශාල කැණීම් සහ වන වගා සහන ලබා දෙන ලදී. ප්‍රංශ පරිපාලනයට හිතවත් ස්වදේශික ප්‍රධානීන්ට ද ඉඩමෙන් කොටසක් ලබා දෙන ලදී. ප්‍රංශ සමාගම්වලට පක්ෂව බලහත්කාර ශ්‍රමය හඳුන්වා දෙන ලද අතර කුඩා තනි ගොවිපළවලට හානියක් වන පරිදි වැටුප් සඳහා (විශේෂයෙන් යටත් විජිත සහනවල) වැඩ කිරීමට බදුකරණය හරහා ගොවීන් දිරිමත් කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, යටත් විජිත සමය නිදහස සඳහා සටන් කරන ව්‍යාපාර සමඟ විය: මෙනලම්බා, වයි වටෝ සකෙලිකා, මැලගසි ප්‍රතිසංස්කරණය සඳහා වූ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ව්‍යාපාරය (MDRM). 1927 දී, ඇන්ටනානාරිවෝ හි ප්‍රධාන පෙළපාලි සංවිධානය කරන ලදී, විශේෂයෙන් එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සිරගත කරන ලද කොමියුනිස්ට් ක්‍රියාකාරිකයෙකු වූ ප්‍රංශුවා විටෝරිගේ මූලිකත්වයෙන්. 1930 ගණන්වල මැලගාසි යටත් විජිත විරෝධී ව්‍යාපාරය තවත් වේගවත් විය. මැලගාසි වෘත්තීය සමිතිවාදය භූගතව පෙනෙන්නට පටන් ගත් අතර මැඩගස්කර කලාපයේ කොමියුනිස්ට් පක්ෂය පිහිටුවන ලදී. නමුත් 1939 දී විචි පාලනය සඳහා තෝරා ගත් යටත් විජිත පරිපාලනය විසින් සියලුම සංවිධාන විසුරුවා හරින ලදී. MDRM 1947 කැරැල්ලේ මූලාරම්භය බවට යටත් විජිත පාලනය විසින් චෝදනා කරන ලද අතර එය ප්‍රචණ්ඩ මර්දනය විසින් අනුගමනය කරන ලදී.
ශ්‍රමයේ ස්වරූපයෙන් ගෙවන බදු පිළිබඳ මෙරිනා රාජකීය සම්ප්‍රදාය ප්‍රංශ යටතේ අඛණ්ඩව පැවති අතර ප්‍රධාන වෙරළබඩ නගර ඇන්ටනානාරිවෝ වෙත සම්බන්ධ කරමින් දුම්රිය මාර්ගයක් සහ මාර්ග ඉදිකිරීමට භාවිතා කරන ලදී. පළමු ලෝක යුද්ධයේදී මැලගසි හමුදා ප්‍රංශය වෙනුවෙන් සටන් කළහ. 1930 ගණන් වලදී, නාසි දේශපාලන චින්තකයින් විසින් මැඩගස්කර සැලැස්ම සකස් කරන ලද අතර එය යුරෝපයේ යුදෙව්වන් පිටුවහල් කිරීමේ විභව ස්ථානයක් ලෙස දිවයින හඳුනාගෙන ඇත. දෙවන ලෝක සංග්‍රාමයේදී, මෙම දූපත විචි ප්‍රංශ සහ මිත්‍ර ගවේෂණ බලකායක් අතර මැඩගස්කර සටනේ ස්ථානය විය.
දෙවන ලෝක සංග්‍රාමයේදී ප්‍රංශය ආක්‍රමණය කිරීම මැඩගස්කරයේ යටත් විජිත පරිපාලනයේ කීර්තිය කැළැල් කළ අතර 1947 මැලගසි නැගිටීමට තුඩු දුන් නිදහස් ව්‍යාපාරය වර්ධනය විය. මෙම ව්‍යාපාරය ප්‍රංශ ජාතිකයින් 1956 දී ලෝයි කාඩර් (විදේශීය ප්‍රතිසංස්කරණ පනත) යටතේ ප්‍රතිසංස්කරණ ආයතන පිහිටුවීමට මඟ පෑදූ අතර මැඩගස්කරය සාමකාමීව නිදහස කරා ගමන් කළේය. මැලගසි ජනරජය 1958 ඔක්තෝබර් 14 වන දින ප්‍රංශ ප්‍රජාව තුළ ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. 1959 දී ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් සම්මත කර ගැනීමෙන් සහ 1960 ජූනි 26 දින පූර්ණ නිදහස ලැබීමත් සමඟ තාවකාලික ආණ්ඩු කාල සීමාවක් අවසන් විය.
ස්වාධීන රාජ්‍යය
නිදහස ලබා ගැනීමෙන් පසුව, මැඩගස්කරය එහි ව්‍යවස්ථාවට අනුරූප සංශෝධන සහිතව ජනරජ හතරක් හරහා සංක්‍රමණය වී ඇත. පළමු ජනරජය (1960-72), ප්‍රංශ විසින් පත් කරන ලද ජනාධිපති පිලිබර්ට් සිරානානාගේ නායකත්වය යටතේ, ප්‍රංශය සමඟ ශක්තිමත් ආර්ථික හා දේශපාලන සබඳතා අඛණ්ඩව පැවතීම මගින් සංලක්ෂිත විය. බොහෝ ඉහළ මට්ටමේ තාක්ෂණික තනතුරු ප්‍රංශ විදේශිකයන් විසින් පුරවන ලද අතර ප්‍රංශ ගුරුවරුන්, පෙළපොත් සහ විෂයමාලා රට පුරා පාසල්වල දිගටම භාවිතා විය. මෙම "නව-යටත්විජිත" විධිවිධානය සඳහා තිසිරනානාගේ ඉවසීම පිළිබඳ ජනප්‍රිය අමනාපය 1972 දී ඔහුගේ පරිපාලනය පෙරලා දැමූ ගොවි සහ ශිෂ්‍ය විරෝධතා මාලාවකට අනුබල දුන්නේය.
හමුදාවේ මේජර් ජෙනරාල්වරයෙකු වූ ගේබ්‍රියෙල් රාමනන්ත්සෝවා එම වසරේම අන්තර්වාර ජනාධිපති සහ අගමැති ලෙස පත් කරන ලද නමුත් අඩු මහජන අනුමැතිය හේතුවෙන් 1975 දී ඔහුට ධුරයෙන් ඉවත් වීමට සිදුවිය. ඔහුගෙන් පසු පත් වූ කර්නල් රිචඩ් රත්සිමන්ද්‍රාව ඔහුගේ ධුර කාලයෙන් දින හයකින් ඝාතනය විය. 1975 සිට 1993 දක්වා ඔහුගේ ධුර කාලය යටතේ පැවති මාක්ස්වාදී-ලෙනින්වාදී දෙවන ජනරජය ආරම්භ කළ වයිස් අද්මිරාල් ඩිඩියර් රත්සිරාකා, වයිස් අද්මිරාල් ඩිඩියර් රත්සිරාකා වෙනුවට වෙනත් හමුදා පත්කිරීමකට පෙර මාස හතරක් රත්සිමන්ද්‍රාවාගෙන් පසුව පාලනය කළේය.
මෙම කාල පරිච්යඡේදය තුළ නැගෙනහිර බ්ලොක් රටවල් සමඟ දේශපාලන පෙලගැසීමක් සහ ආර්ථික අනාරක්ෂිතභාවයට මාරුවීමක් දක්නට ලැබුණි. මෙම ප්‍රතිපත්ති, 1973 තෙල් අර්බුදයෙන් පැන නැඟුණු ආර්ථික පීඩනයන් සමඟින්, මැඩගස්කරයේ ආර්ථිකය සීඝ්‍රයෙන් කඩා වැටීමට හා ජීවන තත්ත්වයන් තියුනු ලෙස පහත වැටීමට හේතු වූ අතර, 1979 වන විට රට සම්පූර්ණයෙන්ම බංකොලොත් විය. රත්සිරක පරිපාලනය කොන්දේසි පිළිගත්තේය. ඒ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල, ලෝක බැංකුව සහ විවිධ ද්විපාර්ශ්වික පරිත්‍යාගශීලීන් විසින් ජාතියේ බිඳවැටුණු ආර්ථිකයට ඇපදීම සඳහා පනවා ඇති විනිවිදභාවය, දූෂණ විරෝධී පියවර සහ නිදහස් වෙළඳපොල ප්‍රතිපත්තියි.
1980 දශකයේ අගභාගයේදී රත්සිරකගේ ජනප්‍රියත්වය හීන වෙමින් පැවතීම තීරනාත්මක ස්ථානයකට ළඟා වූයේ 1991 දී ජනාධිපති ආරක්ෂකයින් රැලියක් අතරතුර නිරායුධ විරෝධතාකරුවන්ට වෙඩි තැබීමත් සමඟ ය. මාස දෙකක් ඇතුළත, ඇල්බට් සාෆි (1993-96) ගේ නායකත්වය යටතේ සංක්‍රාන්ති ආන්ඩුවක් පිහිටුවන ලදී, ඔහු 1992 ජනාධිපතිවරනයෙන් ජයග්‍රහණය කර තුන්වන ජනරජය (1992-2010) ආරම්භ කළේය. නව මැඩගස්කර ව්‍යවස්ථාව බහු-පක්ෂ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් සහ ජාතික සභාව අතේ සැලකිය යුතු පාලනයක් තැබූ බලතල බෙදීමක් ස්ථාපිත කළේය. නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මානව හිමිකම්, සමාජීය සහ දේශපාලන නිදහස සහ නිදහස් වෙළඳාම ද අවධාරණය කර ඇත. කෙසේ වෙතත්, සාෆි ගේ ධුර කාලය ආර්ථික පරිහානිය, දූෂණ චෝදනා සහ ඔහුට වැඩි බලතල ලබා දීම සඳහා නීති සම්පාදනය කිරීම මගින් විනාශ විය. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස 1996 දී ඔහු දෝෂාභියෝගයට ලක් කරන ලද අතර, මීළඟ ජනාධිපතිවරණයට පෙර මාස තුන සඳහා අන්තර්වාර ජනාධිපතිවරයෙකු වූ නෝබට් රත්සිරහෝනාන පත් කරන ලදී. 1996 සිට 2001 දක්වා පැවති දෙවන වාරයක් සඳහා විමධ්‍යගත කිරීමේ සහ ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ වේදිකාවක් මත රත්සිරක පසුව බලයට පත් විය.
තරඟ වැදුනු 2001 ජනාධිපතිවරනයේදී එවකට සිටි ඇන්ටනානාරිවෝ නගරාධිපති මාර්ක් රවාලෝමනානා ජයග්‍රහණය කළ අතර, 2002 දී රවාලෝමනානා සහ රත්සිරකගේ ආධාරකරුවන් අතර මාස හතක ගැටුමක් ඇති විය. අධ්‍යාපනය සහ පරිසර සංචාරක ව්‍යාපාරයේ ආයෝජන දිරිමත් කිරීම, සෘජු විදේශ ආයෝජන සඳහා පහසුකම් සැලසීම සහ කලාපීය හා ජාත්‍යන්තර වශයෙන් වෙළෙඳ හවුල්කාරිත්වයන් වගා කිරීම වැනි දේශපාලන අර්බුදයේ ඍණාත්මක ආර්ථික බලපෑම රවාලෝමනනාගේ ප්‍රගතිශීලී ආර්ථික හා දේශපාලන ප්‍රතිපත්ති මගින් ක්‍රමක්‍රමයෙන් ජය ගන්නා ලදී. ඔහුගේ පාලනය යටතේ ජාතික දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය වසරකට සියයට 7 ක සාමාන්‍ය අනුපාතයකින් වර්ධනය විය. ඔහුගේ දෙවන ධූර කාලය අවසන් භාගයේ දී, රවාලෝමනනා දේශීය හා ජාත්‍යන්තර නිරීක්ෂකයින් විසින් විවේචනයට ලක් කරන ලද අතර ඔහු අධිකාරීවාදය සහ දූෂණය වැඩි කරන බවට ඔහුට චෝදනා කළේය.
විපක්‍ෂ නායක සහ එවකට සිටි ඇන්ටනානාරිවෝ නගරාධිපති ඇන්ඩ්‍රි රාජෝලිනා විසින් 2009 මුල් භාගයේ ව්‍යාපාරයකට නායකත්වය දුන් අතර එහි ව්‍යවස්ථා විරෝධී ක්‍රියාවලියක දී රවාලෝමනානා බලයෙන් තල්ලු කරනු ලැබුවේ කුමන්ත්‍රණයක් ලෙස පුලුල් ලෙස හෙළා දකින ලදී. 2009 මාර්තු මාසයේදී, ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරනය විසින්, ජනාධිපතිවරණ කරා රට ගෙනයාමේ වගකීම දරන අන්තර්වාර පාලන ආයතනයක් වන, අධි සංක්‍රාන්ති අධිකාරියේ සභාපති ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. 2010 දී, නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් ජනමත විචාරණයකින් සම්මත කරන ලද අතර, එය පෙර ව්‍යවස්ථාවේ ස්ථාපිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී, බහු-පක්ෂ ව්‍යුහය තිරසාර වූ සිව්වන ජනරජයක් ස්ථාපිත කරන ලදී. හෙරි රාජඕනරිමම්පියානිනා 2013 ජනාධිපතිවරණයේ ජයග්‍රාහකයා ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, එය ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාව සාධාරණ සහ විනිවිද පෙනෙන ලෙස සලකන ලදී.
2018 ජනාධිපතිවරණයේ පළමු වටය නොවැම්බර් 7 වැනිදා පැවැත්වුණු අතර දෙවැනි වටය දෙසැම්බර් 10 වැනිදා පැවැත්වුණා. මැතිවරණයේ ප්‍රධාන අපේක්ෂකයන් වූයේ හිටපු ජනාධිපතිවරුන් තිදෙනෙකු සහ මෑතකාලීන ජනාධිපතිවරයායි. හිටපු ජනාධිපති ඇන්ඩ්‍රි රජෝලිනා දෙවන වටයේ මැතිවරණයෙන් ජයග්‍රහණය කළේය. ඔහු මීට පෙර 2009 සිට 2014 දක්වා ජනාධිපතිව සිටි අතර හිටපු ජනාධිපති මාක් රවලෝමන දෙවන වටයෙන් පරාජයට පත් වූ අතර වංචා චෝදනා හේතුවෙන් ඔහු ප්‍රතිඵල පිළිගත්තේ නැත. රවාලෝමන 2002 සිට 2009 දක්වා ජනාධිපති විය. මෑතකාලීන ජනාධිපති හෙරි රාජඕනරිමම්පියානිනා පළමු වටයේදී ඉතා නිහතමානී සහයෝගයක් ලබා ගත්තේය. 2019 ජනවාරි මාසයේ දී ඉහළ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා අධිකරණය විසින් මැතිවරනයේ ජයග්‍රාහකයා සහ නව ජනාධිපති ලෙස රාජෝලිනා ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. 2019 ජූනි පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයේදී ජනාධිපති ඇන්ඩ්‍රි රාජෝලිනා ගේ පක්ෂය ජාතික සභාවේ ආසනවලින් නිරපේක්ෂ බහුතරයක් දිනා ගත්තේය. එයට ආසන 84ක් හිමි වූ අතර හිටපු ජනාධිපති රවාලෝමනගේ ආධාරකරුවන්ට ජාතික සභාවේ ආසන 151කින් හිමි වූයේ ආසන 16ක් පමණි. නියෝජ්‍ය ආසන 51 ක් ස්වාධීන හෝ කුඩා පක්ෂ නියෝජනය කරන ලදී. ජනාධිපති රාජෝලිනාට ප්‍රබලයෙකු ලෙස පාලනය කළ හැකිය.
2021 මැද භාගයේදී 2021-2022 මැඩගස්කර සාගතයේ ආරම්භය සනිටුහන් කළ අතර එය දරුණු නියඟයක් හේතුවෙන් ලක්ෂ සංඛ්‍යාත ජනතාවකට ආහාර අනාරක්ෂිතතාවයට මුහුණ දීමට සිදු වූ අතර මිලියනයකට අධික ජනතාවක් සාගතයක අද්දර සිටියහ.
2023 නොවැම්බරයේදී, විපක්ෂයේ වර්ජනයක් සහ ප්‍රංශ පුරවැසිභාවය ලබා ගැනීම සහ පසුව ඇති සුදුසුකම් පිළිබඳ මතභේදයක් මධ්‍යයේ මැතිවරණයේ පළමු වටයේ දී 58.95% ක ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ලබා ගනිමින් ඇන්ඩ්‍රි රජෝලිනා වෙනත් වාරයකට නැවත තේරී පත් විය. ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම 46.36%ක් වූ අතර එය රටේ ඉතිහාසයේ ජනාධිපතිවරණයක අඩුම අගයයි.
භූගෝලය
වර්ග කිලෝමීටර් 592,800 (වර්ග සැතපුම් 228,900), මැඩගස්කරය ලෝකයේ 46 වැනි විශාලතම රට වන අතර, දෙවන විශාලතම දූපත් රට සහ සිව්වන විශාලතම දූපතයි. රට බොහෝ දුරට පිහිටා ඇත්තේ අක්ෂාංශ 12°S සහ 26°S අතර දේශාංශ 43°E සහ 51°E අතර ය. අසල්වැසි දූපත් අතර ප්‍රංශ ප්‍රදේශය වන රියුනියන් සහ නැගෙනහිරින් මොරිෂස් රට මෙන්ම කොමරෝස් ප්‍රාන්තය සහ වයඹ දෙසින් ප්‍රංශ ප්‍රදේශය වන මයෝට් ද ඇතුළත් වේ. ආසන්නතම ප්‍රධාන භූමි ප්‍රාන්තය බටහිරින් පිහිටා ඇති මොසැම්බික් ය.
ගොන්ඩ්වානා නම් සුපිරි මහාද්වීපයේ ප්‍රාග් ඓතිහාසික බිඳවැටීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස වසර මිලියන 185 කට පමණ පෙර ජුරාසික් යුගයේදී නැගෙනහිර ගොන්ඩ්වානා (මැඩගස්කරය, ඇන්ටාක්ටිකාව, ඕස්ට්‍රේලියාව සහ ඉන්දියානු උපමහාද්වීපයෙන් සමන්විත) සහ බටහිර ගොන්ඩ්වානා (අප්‍රිකාව-දකුණු ඇමරිකාව) වෙන් විය. ඉන්දු-මැඩගස්කර භූමි ස්කන්ධය වසර මිලියන 125 කට පමණ පෙර ඇන්ටාක්ටිකාව සහ ඕස්ට්‍රේලියාවෙන් වෙන් වූ අතර මැඩගස්කරය වසර මිලියන 84-92 කට පමණ පෙර ක්‍රිටේසියස් යුගයේ දී ඉන්දියානු ගොඩබිමෙන් වෙන් විය. අනෙකුත් මහාද්වීපවලින් වෙන්වීමේ මෙම දිගු ඉතිහාසය දිවයිනේ ශාක හා සතුන් සාපේක්ෂ හුදකලාවේ පරිණාමය වීමට ඉඩ සලසා දී ඇත. නැඟෙනහිර වෙරළ තීරය දිගේ දිවයිනේ ඉතිරිව ඇති නිවර්තන පහත්බිම් වනාන්තරවලින් වැඩි කොටසක් අඩංගු පටු සහ බෑවුම් සහිත කඳු බෑවුමක් දිව යයි. මෙම කඳු මුදුනට බටහිර දෙසින් දිවයිනේ මධ්‍යයේ මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 750 සිට 1,500 (අඩි 2,460 සිට 4,920 දක්වා) උසකින් යුත් සානුවක් පිහිටා ඇත. මෙම මධ්‍යම කඳුකරය, සාම්ප්‍රදායිකව මෙරිනා ජනයාගේ නිජබිම සහ ඔවුන්ගේ ඓතිහාසික අගනුවර වන ඇන්ටනානාරිවෝ, දිවයිනේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ කොටස වන අතර, තණකොළ කඳු අතර පිහිටා ඇති සහල් වැඩෙන නිම්න වලින් සංලක්ෂිත වේ. එය කලින් උස්බිම් කලාපය ආවරණය කළේය. උස්බිම් වලට බටහිරින්, වඩ වඩාත් ශුෂ්ක භූමි ප්‍රදේශය ක්‍රමක්‍රමයෙන් මොසැම්බික් නාලිකාවට සහ වෙරළ තීරයේ කඩොලාන වගුරුබිම් දක්වා බෑවුම් වේ.
මැඩගස්කරයේ උසම කඳු මුදුන් ප්‍රමුඛ උස්බිම් ස්කන්ධ තුනකින් නැඟී ඇත: ත්සරතනනා මැසිෆ් හි මාරොමොකොට්‍රෝ මීටර 2,876 (අඩි 9,436) දිවයිනේ උසම ස්ථානය වන අතර, බොඩි පීක් මීටර් 2,658 (අඩි 8,720) සහ අන්කරාත්‍රා මැසිෆ්හි ඇන්ඩ්‍රිජිත්‍රා මැසිෆ් සහ සියාෆජාවෝනා මීටර 2,643 (අඩි 8,671). නැඟෙනහිර දෙසින්, කනල් ඩෙස් පන්ගලන්ස් යනු ප්‍රංශ ජාතිකයන් විසින් නැගෙනහිර වෙරළේ සිට රට අභ්‍යන්තරයේ ඉදිකරන ලද සහ කිලෝමීටර 600 (සැතපුම් 370) පමණ දුරින් එයට සමාන්තරව දිවෙන ඇළ මාර්ග මගින් සම්බන්ධ කරන ලද මානව-නිර්මාණ සහ ස්වාභාවික විල් දාමයකි.
මධ්‍යම කඳුකරයේ වැසි සෙවණෙහි පිහිටා ඇති බටහිර සහ දකුණු පැති වියළි පතනශීලී වනාන්තර, කටු සහිත වනාන්තර සහ කාන්තාර සහ සෙරික් පඳුරු බිම්වල නිවහන වේ. ඔවුන්ගේ අඩු ජන ඝනත්වය නිසා, මැඩගස්කරයේ වියළි පතනශීලී වනාන්තර නැගෙනහිර වැසි වනාන්තර හෝ මධ්‍යම සානුවේ මුල් වනාන්තරවලට වඩා හොඳින් සංරක්ෂණය කර ඇත. බටහිර වෙරළ තීරයේ බොහෝ ආරක්ෂිත වරායන් ඇත, නමුත් පුළුල් බටහිර තැනිතලා හරහා ගංගා මගින් ගෙන යන අභ්‍යන්තර ඛාදනය ඉහළ මට්ටමක පවතින අවසාදිත නිසා රොන්මඩ ඇතිවීම ප්‍රධාන ගැටලුවකි.
දේශගුණය
ගිනිකොනදිග වෙළඳ සුළං සහ වයඹ මෝසම් සංයෝජනය නිතර විනාශකාරී සුළි කුණාටු සහිත උණුසුම් වැසි සමයක් (නොවැම්බර්-අප්‍රේල්) සහ සාපේක්ෂව සිසිල් වියළි සමයක් (මැයි-ඔක්තෝබර්) ඇති කරයි. ඉන්දියන් සාගරයෙන් හටගන්නා වැසි වලාකුළු දිවයිනේ නැඟෙනහිර වෙරළ තීරයේ තෙතමනය වැඩි ප්‍රමාණයක් පිට කරයි; අධික වර්ෂාපතනය ප්‍රදේශයේ වැසි වනාන්තර පරිසර පද්ධතියට ආධාර කරයි. මධ්‍යම කඳුකරය වඩාත් වියළි සහ සිසිල් වන අතර බටහිර තවමත් වියළි වන අතර දිවයිනේ නිරිතදිග සහ දකුණු අභ්‍යන්තරයේ අර්ධ ශුෂ්ක දේශගුණයක් පවතී.
නිවර්තන සුළි කුණාටු යටිතල පහසුකම් සහ දේශීය ආර්ථිකයට හානි මෙන්ම ජීවිත හානි ද සිදු කරයි. 2004 දී ගැෆිලෝ සුළි කුණාටුව මැඩගස්කරයට පහර දුන් ප්‍රබලම සුළි කුණාටුව බවට පත් විය. කුණාටුවෙන් පුද්ගලයන් 172 දෙනෙකු මිය ගිය අතර, 214,260 දෙනෙකුට නිවාස අහිමි වූ අතර ඇ.ඩො. මිලියන 250කට වැඩි හානියක් සිදු විය. 2022 පෙබරවාරියේදී, බත්සිරායි සුළි කුණාටුව අවම වශයෙන් පුද්ගලයන් 10 දෙනෙකු මිය ගියේ ඇනා සුළි කුණාටුවෙන් 55 දෙනෙකු මිය ගොස් 130,000 ක් දිවයිනේ අවතැන් කරමිනි.
2022 විශ්ලේෂණයකින් හෙළි වූයේ දේශගුණික විපර්යාසවල පාරිසරික ප්‍රතිවිපාකවලට අනුවර්තනය වීමට සහ වළක්වා ගැනීමට මැඩගස්කරය සඳහා අපේක්ෂිත පිරිවැය ඉහළ මට්ටමක පවතිනු ඇති බවයි.
ජෛව විවිධත්වය සහ සංරක්ෂණය
අසල්වැසි මහාද්වීපවලින් දිවයින දිගු හුදකලා වීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, මැඩගස්කරය පෘථිවියේ වෙනත් කිසිම තැනක දක්නට නොලැබෙන විවිධ ආවේණික ශාක හා සතුන්ගේ නිවහන වේ. මැඩගස්කරයේ දක්නට ලැබෙන සියලුම ශාක හා සත්ත්ව විශේෂවලින් ආසන්න වශයෙන් 90%ක්ම ආවේණික වේ. මෙම සුවිශේෂී පරිසර විද්‍යාව සමහර පරිසර විද්‍යාඥයින් මැඩගස්කරය "අටවන මහාද්වීපය" ලෙස හැඳින්වීමට හේතු වී ඇත, සහ දිවයින සංරක්ෂණ ජාත්‍යන්තරය විසින් ජෛව විවිධත්ව උණුසුම් ස්ථානයක් ලෙස වර්ග කර ඇත. මැඩගස්කරය බහුවිධ රටවල් 17 න් එකක් ලෙස වර්ගීකරණය කර ඇත. රට භෞමික පරිසර කලාප හතකට නිවහන වේ: මැඩගස්කරයේ පහත්බිම් වනාන්තර, මැඩගස්කරයේ භූමී වනාන්තර, මැඩගස්කරයේ වියළි පතනශීලී වනාන්තර, මැඩගස්කරයේ එරිකොයිඩ් පඳුරු, මැඩගස්කරයේ කටු සහිත වනාන්තර, මැඩගස්කරයේ සාරවත් වනාන්තර සහ මැඩගස්කරයේ කඩොලාන.
මැඩගස්කරයේ ශාක විශේෂ 14,883 න් සියයට 80 කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් ලෝකයේ වෙනත් කොතැනකවත් දක්නට නොලැබේ, ඒ ශාක පවුල් පහක් ද ඇතුළුවය. ගණ හතරකින් සහ විශේෂ 11කින් සමන්විත ඩිඩීරියාසී පවුල නිරිතදිග මැඩගස්කරයේ කටු සහිත වනාන්තරවලට සීමා වේ. ලෝකයේ පැචිපෝඩියම් විශේෂවලින් පහෙන් හතරක්ම දිවයිනට ආවේණික වේ. මැඩගස්කරයේ ඕකිඩ් විශේෂ 860 න් හතරෙන් තුනක් මෙහි පමණක් දක්නට ලැබේ, ලෝකයේ බයෝබැබ් විශේෂ නවයෙන් හයක් ද දක්නට ලැබේ. දිවයිනේ තල් විශේෂ 170 ක් පමණ තිබේ, එය අප්‍රිකාවේ ප්‍රධාන භූමිය මෙන් තුන් ගුණයකින් වැඩි ය; ඉන් 165ක් ආවේණික වේ. බොහෝ දේශීය ශාක විශේෂ විවිධ රෝග සඳහා ඖෂධීය ඖෂධ ලෙස භාවිතා කරයි. වින්බ්ලාස්ටින් සහ වින්ක්රිස්ටීන් යන ඖෂධ වින්කා ඇල්කලෝයිඩ් වේ, හොජ්කින් ලිම්ෆෝමාව, ලියුකේමියාව, සහ අනෙකුත් පිළිකා වලට ප්‍රතිකාර කිරීමට භාවිතා කරයි, මැඩගස්කරයේ පෙරිවින්කල් වෙතින් ව්‍යුත්පන්න විය. ට්‍රැවලර්ස් ෆාම්, දේශීයව රවිනල ලෙස හඳුන්වන අතර නැගෙනහිර වැසි වනාන්තරවලට ආවේණික, මැඩගස්කරයේ අතිශයින් සංකේතවත් වන අතර එය ජාතික ලාංඡනයෙහි මෙන්ම එයාර් මැඩගස්කරයේ ලාංඡනයෙහි ද දැක්වේ.
එහි වෘක්ෂලතා මෙන්ම මැඩගස්කරයේ සත්ත්ව විශේෂද විවිධ වන අතර ඉහළ ආවේණිකත්වය ප්‍රදර්ශනය කරයි. Conservation International විසින් "මැඩගස්කරයේ ප්‍රධාන ක්ෂීරපායී විශේෂය" ලෙස ලීමර් විශේෂය සංලක්ෂිත කර ඇත. වඳුරන් සහ අනෙකුත් තරඟකරුවන් නොමැති විට, මෙම ප්‍රයිමේටාවන් පුළුල් පරාසයක වාසස්ථානවලට අනුවර්තනය වී ඇති අතර විශේෂ රාශියකට විවිධාංගීකරණය වී ඇත. 2012 වන විට, 2000 සහ 2008 අතර සත්ත්ව විද්‍යාඥයින් විසින් ලෙමර් විශේෂ සහ උප විශේෂ 103ක් ඇති බවත්, ඉන් 39ක් විස්තර කරන ලදී. ඒවා සියල්ලම පාහේ දුර්ලභ, අවදානමට ලක්විය හැකි හෝ වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති ලෙස වර්ගීකරණය කර ඇත. මිනිසුන් මැඩගස්කරයට පැමිණීමෙන් පසු අවම වශයෙන් ලීමර් විශේෂ 17 ක් වඳ වී ගොස් ඇති අතර, ඒවා සියල්ලම ඉතිරිව ඇති ලීමර් විශේෂයට වඩා විශාල විය.
ෆොසා (බළලුන් වැනි) ඇතුළු තවත් ක්ෂීරපායින් ගණනාවක් මැඩගස්කරයට ආවේණික වේ. දිවයිනේ කුරුලු විශේෂ 300කට අධික ප්‍රමාණයක් වාර්තා වී ඇති අතර ඉන් සියයට 60කට වැඩි ප්‍රමාණයක් (පවුල් හතරක් සහ ගණ 42ක් ඇතුළුව) ආවේණික වේ. මැඩගස්කරයට ළඟා වී ඇති උරගයින්ගේ පවුල් කිහිපයක් සහ උරග වර්ග විශේෂ 260 කට වඩා විවිධාංගීකරණය වී ඇති අතර, මෙයින් සියයට 90 කට වඩා ආවේණික වේ (එක් ආවේණික පවුලක් ඇතුළුව). දන්නා කුඩාම විශේෂය ඇතුළුව, ලොව ඇති චමලියන් විශේෂවලින් තුනෙන් දෙකක් මෙම දූපතේ වාසය කරයි.
මැඩගස්කරයට ආවේණික මසුන් පවුල් දෙකක්, වර්ග 15 ක් සහ විශේෂ 100 කට වැඩි ප්‍රමාණයක් ඇතුළත් වන අතර, මූලික වශයෙන් දිවයිනේ මිරිදිය විල් සහ ගංගා වල වාසය කරයි. මැඩගස්කරයේ අපෘෂ්ඨවංශීන් දුර්වල ලෙස අධ්‍යයනය කර ඇතත්, පර්යේෂකයන් දන්නා විශේෂ අතර ඉහළ ආවේණික අනුපාත සොයාගෙන ඇත. දිවයිනේ සමනලුන්, ස්කාර්බ් කුරුමිණියන්, ලේස් පියාපත්, මකුළුවන් සහ මකරුන් බහුතරයක් මෙන්ම භූමිෂ්ඨ ගොළුබෙල්ලන් විශේෂ 651ක්ම ආවේණික වේ.
මැඩගස්කරයේ විවිධ සත්ත්ව හා වෘක්ෂලතා මානව ක්‍රියාකාරකම් හේතුවෙන් වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇත. වසර 2,350කට පමණ පෙර මිනිසුන් පැමිණීමත් සමඟ මැඩගස්කරයට එහි මුල් වනාන්තරයෙන් සියයට 90කට වැඩි ප්‍රමාණයක් අහිමි වී ඇත. මෙම වන හානිය බොහෝ දුරට පෝෂණය වන්නේ පැරණිතම පදිංචිකරුවන් විසින් මැඩගස්කරයට ආනයනය කරන ලද සාම්ප්‍රදායික කෘෂිකාර්මික ක්‍රමයක් වන ටවි ("මේදය") මගිනි. මලගාසි ගොවීන් කෘෂිකාර්මික තාක්‍ෂණයක් ලෙස එහි ප්‍රායෝගික ප්‍රතිලාභ සඳහා පමණක් නොව, සමෘද්ධිය, සෞඛ්‍යය සහ ගෞරවයට පාත්‍ර වූ මුතුන් මිත්තන්ගේ චාරිත්‍ර (ෆොම්බා මලගාසි) සමඟ ඇති සංස්කෘතික ආශ්‍රයන් සඳහා මෙම ක්‍රියාව වැලඳගෙන පවත්වාගෙන යයි. දිවයිනේ මිනිස් ජන ඝනත්වය ඉහල යාමත් සමග, වසර 1,400 කට පමණ පෙර සිට වන විනාශය වේගවත් විය. 16 වැනි සියවස වන විට මධ්‍යම කඳුකරය බොහෝ දුරට ඒවායේ මුල් වනාන්තරවලින් ඉවත් කර තිබුණි. වසර 1,000කට පමණ පෙර ගව රංචු ප්‍රමාණයේ වර්ධනය, ඉවුම් පිහුම් සඳහා ඉන්ධනයක් ලෙස අඟුරු මත අඛණ්ඩව යැපීම සහ පසුගිය ශතවර්ෂය පුරා මුදල් බෝගයක් ලෙස කෝපිවල ප්‍රමුඛත්වය වැඩි වීම වනාන්තර ආවරණය අහිමි වීමට වඩාත් මෑතකාලීන දායකයන් වේ. මැඩගස්කරයට 2019 වනාන්තර භූ දර්ශන අඛණ්ඩතා දර්ශකයේ මධ්‍යන්‍ය ලකුණු 4.63/10ක් තිබූ අතර එය රටවල් 172 කින් ගෝලීය වශයෙන් 119 වැනි ස්ථානයට ශ්‍රේණිගත කරයි.
ගතානුගතික ඇස්තමේන්තුවකට අනුව, 1950 ගණන්වල සිට 2000 දක්වා දිවයිනේ මුල් වනාන්තර ආවරණයෙන් සියයට 40 ක් පමණ අහිමි වූ අතර ඉතිරි වනාන්තර ප්‍රදේශ සියයට 80 කින් තුනී විය. සාම්ප්‍රදායික කෘෂිකාර්මික පිළිවෙත්වලට අමතරව, රක්ෂිත වනාන්තරවල නීති විරෝධී ලෙස අස්වනු නෙලීම මෙන්ම ජාතික වනෝද්‍යාන තුළ රාජ්‍ය අනුමැතිය ලත් වටිනා දැව අස්වැන්න නෙලීම මගින් වනජීවී සංරක්ෂණය අභියෝගයට ලක් වේ. 2000 සිට 2009 දක්වා එවකට ජනාධිපති මාක් රවාලෝමනනා විසින් තහනම් කරනු ලැබුවද, ජාතික වනෝද්‍යානවලින් කුඩා ප්‍රමාණයේ වටිනා දැව එකතු කිරීම 2009 ජනවාරි මාසයේදී නැවත බලයලත් අතර කප්පාදුව සමනය කිරීම සඳහා රාජ්‍ය ආදායමේ ප්‍රධාන මූලාශ්‍රයක් ලෙස ඇන්ඩ්‍රි රාජෝලිනා පරිපාලනය යටතේ රවාලෝමනනාගේ නෙරපා හැරීමෙන් පසු පරිත්‍යාගශීලීන්ගේ සහයෝගයෙන් නාටකාකාර ලෙස තීව්‍ර කරන ලදී.
ආක්‍රමණශීලී විශේෂ ද මානව ජනගහනය විසින් හඳුන්වා දී ඇත. 1930 ගණන්වල සිට ඕස්ට්‍රේලියාවේ වන ජීවීන්ට දැඩි ලෙස හානි කළ මැඩි විශේෂයක ඥාතියෙකු වන ආසියානු පොදු මැඩියා 2014 දී මැඩගස්කරයෙන් සොයා ගැනීමෙන් පසුව, පර්යේෂකයන් අනතුරු ඇඟවූයේ "රටේ අද්විතීය සත්ත්ව විශේෂ විනාශ කළ හැකි" වාසස්ථාන විනාශ කිරීමයි. දඩයම් කිරීම මැඩගස්කරයට ආවේණික විශේෂ බොහොමයකට තර්ජනයක් වී හෝ වඳ වී යාමට හේතු වී ඇත. ආවේණික යෝධ මීයන්ගේ පවුලක් වන දිවයිනේ අලි කුරුල්ලන් 17 වැනි සියවසේ හෝ ඊට පෙර වඳ වී ගොස් ඇත, බොහෝ විට මිනිසුන් වැඩිහිටි පක්ෂීන් දඩයම් කිරීම සහ ඔවුන්ගේ විශාල බිත්තර ආහාර සඳහා දඩයම් කිරීම නිසා විය හැකිය. මිනිස් පදිංචිකරුවන් දිවයිනට පැමිණීමත් සමඟ යෝධ ලීමර් විශේෂ ගණනාවක් අතුරුදහන් වූ අතර අනෙක් ඒවා ශතවර්ෂ ගණනාවක් පුරා වඳ වී ගියේ වර්ධනය වන මානව ජනගහනය ලීමර් වාසස්ථාන කෙරෙහි වැඩි පීඩනයක් ඇති කළ අතර සමහර ජනගහනය අතර ආහාර සඳහා ලීමර් දඩයම් කිරීමේ වේගය වැඩි කිරීමෙනි. 2009 වසරේ සිට ස්වභාවික සම්පත් සූරාකෑම දිවයිනේ වන ජීවීන්ට දරුණු ප්‍රතිවිපාක ගෙන දී ඇති බව 2012 ජූලි තක්සේරුවකින් සොයා ගන්නා ලදී: ලීමර් විශේෂවලින් සියයට 90 ක් වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති බව සොයා ගන්නා ලදී, එය ඕනෑම ක්ෂීරපායී කණ්ඩායමක ඉහළම අනුපාතයයි. මෙයින් විශේෂ 23ක් වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති ඒවා ලෙස වර්ගීකරණය කර ඇත. 2023 දී Nature Communications හි ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අධ්‍යයනයකින් හෙළි වූයේ මැඩගස්කරයේ පමණක් දක්නට ලැබෙන ක්ෂීරපායී විශේෂ 219 න් 120 ක් වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති බවයි.
2003 දී,රවාලෝමනනා විසින් ඩර්බන් දැක්ම නිවේදනය කරන ලදී, එය දිවයිනේ ආරක්ෂිත ස්වභාවික ප්‍රදේශ වර්ග කිලෝමීටර් 60,000 (වර්ග සැතපුම් 23,000) හෝ මැඩගස්කරයේ ගොඩබිම් මතුපිටින් සියයට 10 කට වඩා තුන් ගුණයකින් වැඩි කිරීමේ මුලපිරීමකි. 2011 වන විට, රජය විසින් ආරක්ෂා කරන ලද ප්‍රදේශවලට දැඩි ස්වභාව රක්ෂිත (Naturelles Intégrales රක්ෂිත), 21 වනජීවී රක්ෂිත (Réserves Séciales) සහ ජාතික වනෝද්‍යාන 21 (Parcs Nationaux) ඇතුළත් විය. 2007 දී ජාතික වනෝද්‍යාන හයක් අට්සිනානානා වැසි වනාන්තර නමින් ඒකාබද්ධ ලෝක උරුම අඩවියක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. මෙම උද්‍යාන නම් මරෝජේජි, මසෝලා, රනෝමෆානා, සහමේනා, අන්දෝහාහෙලා සහ ඇන්ඩ්‍රිජිත්‍රා වේ. දේශීය දැව වෙළෙන්දෝ මාරෝජේජි ජාතික වනෝද්‍යානය තුළ ආරක්ෂිත වැසි වනාන්තරවලින් දුර්ලභ රෝසවුඩ් ගස් වර්ග අස්වනු නෙළමින් සුඛෝපභෝගී ගෘහභාණ්ඩ සහ සංගීත භාණ්ඩ නිෂ්පාදනය සඳහා චීනය වෙත ලී අපනයනය කරති.
ආණ්ඩුව
ව්‍යුහය
මැඩගස්කරය යනු අර්ධ-ජනාධිපති නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී බහු-පක්ෂ ජනරජයක් වන අතර, එහි මහජන ඡන්දයෙන් තේරී පත් වූ ජනාධිපතිවරයා රාජ්‍ය නායකයා වන අතර අගමැතිවරයෙකු තෝරා ගන්නා අතර, ඔහු සිය අමාත්‍ය මණ්ඩලය පිහිටුවීමට අපේක්ෂකයින් ජනාධිපතිවරයාට නිර්දේශ කරයි. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුව, විධායක බලය රජය විසින් ක්‍රියාත්මක කරන අතර ව්‍යවස්ථාදායක බලය අමාත්‍ය කැබිනට්, සෙනෙට් සභාව සහ ජාතික සභාව වෙත පැවරී ඇත, නමුත් ඇත්ත වශයෙන්ම මෙම අවසාන ආයතන දෙකට ඇත්තේ ඉතා කුඩා බලයක් හෝ ව්‍යවස්ථාදායක භූමිකාවකි. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ස්වාධීන විධායක, ව්‍යවස්ථාදායක සහ අධිකරණ ශාඛා පිහිටුවා ඇති අතර, වසර පහක ධුර කාල තුනකට සීමා වූ මහජන ඡන්දයෙන් තේරී පත් වූ ජනාධිපතිවරයෙකු බලයට පත් කරයි.
මහජනයා සෘජුවම ජනාධිපතිවරයා සහ ජාතික සභාවේ සාමාජිකයින් 127 වසර පහක ධුර කාලය සඳහා තෝරා පත් කර ගනී. සෙනෙට් සභිකයින් 33 දෙනාම වසර හයක කාලයක් සේවය කරන අතර, සෙනෙට් සභිකයින් 22 දෙනෙකු ප්‍රාදේශීය නිලධාරීන් විසින් තෝරා පත් කර ගන්නා අතර 11 දෙනෙකු ජනාධිපතිවරයා විසින් පත් කරනු ලැබේ. අවසන් ජාතික සභා මැතිවරණය 2013 දෙසැම්බර් 20 වන අතර අවසන් සෙනෙට් මැතිවරණය 2015 දෙසැම්බර් 30 දින පැවැත්විණි.
ප්‍රාදේශීය මට්ටමින්, දිවයිනේ පළාත් 22 පරිපාලනය කරනු ලබන්නේ ආණ්ඩුකාරවරයෙකු සහ පළාත් සභාවක් මගිනි. පළාත් තවදුරටත් කලාප සහ කොමියූන් වලට බෙදා ඇත. අධිකරණය ප්‍රංශ ක්‍රමයට ආදර්ශයට ගෙන ඇති අතර, ඉහළ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා අධිකරණයක්, මහාධිකරණයක්, ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයක්, අභියාචනාධිකරණයක්, අපරාධ අධිකරණ සහ ප්‍රථම අවස්ථාවෙහි විනිශ්චය සභා ඇත. සිවිල් නීතියට අනුගත වන උසාවි, අධිකරණ පද්ධතියේ නඩු කඩිනමින් සහ විනිවිදභාවයෙන් විභාග කිරීමට හැකියාවක් නොමැති අතර, බොහෝ විට විත්තිකරුවන්ට අපිරිසිදු සහ තදබදයෙන් පිරුණු සිරගෙවල්වල දීර්ඝ නඩු විභාගයකට පෙර රඳවා තබා ගැනීමට බල කරයි.
ඇන්ටනානාරිවෝ යනු මැඩගස්කරයේ පරිපාලන අගනුවර සහ විශාලතම නගරයයි. එය දිවයිනේ භූගෝලීය මධ්‍යස්ථානයට ආසන්නව උස්බිම් කලාපයේ පිහිටා ඇත. ඇන්ඩ්‍රියන්ජකා රජු අනලමංග කඳු මුදුනේ අල්ලා වසිම්බා අගනුවර අඩවිය මත 1610 හෝ 1625 දී පමණ ඔහුගේ ඉමරිනා රාජධානියේ අගනුවර ලෙස ඇන්ටනානාරිවෝ ආරම්භ කරන ලදී. මැඩගස්කර රාජධානිය පිහිටුවීම සඳහා 19 වන සියවසේ මුල් භාගයේ අසල්වැසි මැලගසි ජනයා මත මෙරිනා ආධිපත්‍යය ව්‍යාප්ත වීමත් සමඟ ඇන්ටනානාරිවෝ මුළු දිවයිනේම පරිපාලන මධ්‍යස්ථානය බවට පත්විය. 1896 දී මැඩගස්කරයේ ප්‍රංශ යටත් විජිතවාදීන් මෙරිනා අගනුවර ඔවුන්ගේ යටත් විජිත පරිපාලනයේ මධ්‍යස්ථානය ලෙස පිළිගත්තේය. 1960 දී නිදහස ලැබීමෙන් පසු නගරය මැඩගස්කරයේ අගනුවර ලෙස පැවතුනි. 2017 දී අගනුවර ජනගහනය 1,391,433 ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත. ඊළඟ විශාලතම නගර වන්නේ ඇන්සිරබේ (500,000), ටොමාසිනා (450,000) සහ මහාජංග (400,000).
දේශපාලනය
1960 දී මැඩගස්කරය ප්‍රංශයෙන් නිදහස ලැබූ දා සිට දිවයිනේ දේශපාලන සංක්‍රාන්ති බොහෝ මහජන විරෝධතා, මතභේදාත්මක මැතිවරණ කිහිපයක්, දෝෂාභියෝගයක්, හමුදා කුමන්ත්‍රණ දෙකක් සහ එක් ඝාතනයක් මගින් සනිටුහන් විය. දිවයිනේ පුනරාවර්තන දේශපාලන අර්බුද බොහෝ විට දිගු වන අතර දේශීය ආර්ථිකය, ජාත්‍යන්තර සබඳතා සහ මැලගසි ජීවන තත්ත්වය කෙරෙහි අහිතකර බලපෑම් ඇති කරයි. 2001 ජනාධිපතිවරණයෙන් පසුව වත්මන් ජනාධිපති රත්සිරක සහ අභියෝගකරු මාර්ක් රවාලෝමනනා අතර මාස අටක ගැටුම නිසා මැඩගස්කරයට ඩොලර් මිලියන ගණනක සංචාරක හා වෙළඳ ආදායමක් අහිමි වූ අතර බෝම්බ දැමූ පාලම් සහ ගිනි තැබීමෙන් හානි වූ ගොඩනැගිලි වැනි යටිතල පහසුකම්වලට හානි සිදු විය. 2009 මුල් භාගයේදී රවලෝමනානාට එරෙහිව ඇන්ඩ්‍රි රාජෝලිනා විසින් මෙහෙයවන ලද විරෝධතා මාලාවක් ප්‍රචණ්ඩත්වයට පත් වූ අතර, 170 කට වැඩි පිරිසක් මිය ගියහ. මැඩගස්කරයේ නූතන දේශපාලනය 19 වැනි සියවසේ දී ඔවුන්ගේ පාලනය යටතේ වෙරළබඩ ප්‍රජාවන් මෙරිනා යටත් කර ගැනීමේ ඉතිහාසයෙන් වර්ණවත් වේ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස උස්බිම් සහ වෙරළබඩ ජනතාව අතර ඇති වූ ආතතිය වරින් වර ප්‍රචණ්ඩත්වයේ හුදකලා සිදුවීම් දක්වා ඇවිළී ඇත.
1963 දී පිහිටුවන ලද සහ අප්‍රිකානු සංගමය විසින් ප්‍රතිස්ථාපනය කිරීම සඳහා 2002 දී විසුරුවා හරින ලද අප්‍රිකානු එකමුතු සංවිධානයේ ආරම්භක සාමාජිකයෙකු වුවද මැඩගස්කරය ප්‍රධාන ධාරාවේ අප්‍රිකානු කටයුතුවල මායිමේ සිටින බව ඓතිහාසිකව වටහාගෙන ඇත. 2001 ජනාධිපතිවරණ ප්‍රතිඵල පිළිබඳ මතභේදයක් හේතුවෙන් මැඩගස්කරයට පළමු අප්‍රිකානු සංගමයේ සමුළුවට සහභාගි වීමට අවසර නොලැබුණ නමුත් මාස 14ක විරාමයකින් පසුව 2003 ජූලි මාසයේදී අප්‍රිකානු සංගමයට නැවත එක් විය. 2009 මාර්තු මාසයේදී අප්‍රිකානු සංගමය විසින් මැඩගස්කරය නැවත වරක් අත්හිටුවන ලද්දේ ව්‍යවස්ථා විරෝධී ලෙස විධායක බලය රජෝලිනා වෙත පැවරීමෙන් පසුවය. මැඩගස්කරය එක්සත් ජනපද හමුදාවට ආරක්ෂාව පිළිබඳ ද්විපාර්ශ්වික ප්‍රතිශක්තිකරණ ගිවිසුමක් ඇති ජාත්‍යන්තර අපරාධ අධිකරණයේ සාමාජිකයෙකි. ප්‍රංශය, එක්සත් රාජධානිය, එක්සත් ජනපදය, චීනය සහ ඉන්දියාව ඇතුළු රටවල් එකොළහක් මැඩගස්කරයේ තානාපති කාර්යාල පිහිටුවා ඇත, මැඩගස්කරයේ තවත් රටවල් දහසයක තානාපති කාර්යාල ඇත.
මැඩගස්කරයේ මානව හිමිකම් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව යටතේ ආරක්ෂා කර ඇති අතර, මානව හිමිකම් පිළිබඳ විශ්ව ප්‍රකාශනය සහ ළමා අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ සම්මුතිය ඇතුළු ජාත්‍යන්තර ගිවිසුම් රාශියකට රාජ්‍යය අත්සන් කර ඇත. ආගමික, වාර්ගික සහ ලිංගික සුළුතරයන් නීතිය යටතේ ආරක්ෂා කර ඇත. ප්‍රායෝගිකව මහජන රැස්වීම සඳහා බලපත්‍ර ප්‍රතික්ෂේප කිරීම දේශපාලන පෙලපාලිවලට බාධා කිරීම සඳහා ඉඳහිට භාවිතා කර ඇතත්, සංගමයේ සහ රැස්වීමේ නිදහස ද නීතිය යටතේ සහතික කෙරේ. අත්තනෝමතික ලෙස අත්අඩංගුවට ගැනීම් සහ හමුදා සහ පොලිස් නිලධාරීන්ගේ දූෂණ ගැටළු ලෙස පවතින නමුත්, ආරක්ෂක අංශ විසින් වධහිංසා පැමිණවීම දුර්ලභ වන අතර රාජ්‍ය මර්දනය සාපේක්ෂව අඩු නෛතික ආරක්ෂාවක් ඇති අනෙකුත් රටවලට සාපේක්ෂව අඩුය. රවාලෝමනනා විසින් 2004 වසරේ නිර්මාණය කරන ලද BIANCO, දූෂණ විරෝධී කාර්යාංශය, විශේෂයෙන්ම ඇන්ටනානාරිවෝ හි පහළ මට්ටමේ නිලධාරීන් අතර දූෂණය අඩු කිරීමට හේතු විය, නමුත් කාර්යාංශය විසින් ඉහළ මට්ටමේ නිලධාරීන්ට එරෙහිව නඩු පවරා නොමැත. මාධ්‍ය වාරණය පිළිබඳ චෝදනා ඉහළ ගොස් ඇත්තේ ආන්ඩුවේ විරුද්ධත්වය ආවරණය කිරීම සම්බන්ධයෙන් ඇති චෝදනා සීමා කිරීම් හේතුවෙනි. සමහර මාධ්‍යවේදීන් ව්‍යාජ පුවත් පතුරුවා හැරීමේ චෝදනාව මත අත්අඩංගුවට ගෙන ඇත.
හමුදා සහ නීතිය ක්‍රියාත්මක කිරීම
සකලවා, මෙරිනා සහ අනෙකුත් ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් අතර මධ්‍යගත රාජධානි නැගීම නිසා 16 වන සියවස වන විට දිවයිනේ ප්‍රථම ස්ථාවර හමුදාවන් බිහි විය, මුලින් හෙල්ල වලින් සන්නද්ධ වූ නමුත් පසුව මස්කට්, කාලතුවක්කු සහ අනෙකුත් ගිනි අවි වලින් සමන්විත විය. 19 වැනි සියවසේ මුල් භාගය වන විට, මැඩගස්කර රාජධානියේ මෙරිනා ස්වෛරීවරුන් 30,000ක් තරම් ඉහළ පුහුණු සහ සන්නද්ධ සොල්දාදුවන්ගෙන් යුත් හමුදාවක් බලමුලු ගැන්වීමෙන් දිවයිනේ වැඩි ප්‍රදේශයක් ඔවුන්ගේ පාලනයට නතු කර ගත්හ. ශතවර්ෂයේ අග භාගයේ වෙරළබඩ නගරවලට ප්‍රංශ ප්‍රහාර එල්ල කිරීම, මෙරිනා රාජාණ්ඩුවේ හමුදාවට පුහුණුව ලබා දීම සඳහා බ්‍රිතාන්‍ය සහය ඉල්ලා සිටීමට එවකට අගමැති රයිනිලයියාරිවෝනි පොළඹවන ලදී. බ්‍රිතාන්‍ය හමුදා උපදේශකයින් විසින් ලබා දුන් පුහුණුව සහ නායකත්වය නොතකා, මැලගාසි හමුදාවට ප්‍රංශ ආයුධවලට ඔරොත්තු දීමට නොහැකි වූ අතර ඇන්ටනානාරිවෝහි රාජකීය මාලිගාවට එල්ල වූ ප්‍රහාරයකින් පසු යටත් වීමට සිදුවිය. මැඩගස්කරය 1897 දී ප්‍රංශයේ යටත් විජිතයක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී.
හමුදාව, නාවික සහ ගුවන් හමුදාවන්ගෙන් සමන්විත මැලගාසි සන්නද්ධ හමුදාවන්ගේ දේශපාලන ස්වාධීනත්වය සහ ස්වෛරීභාවය 1960 දී ප්‍රංශයෙන් නිදහස ලැබීමත් සමඟ ප්‍රතිෂ්ඨාපනය විය. මෙතැන් සිට මැලගාසි හමුදාව වෙනත් රාජ්‍යයක් සමඟ හෝ තමන්ගේම දේශසීමා තුළ සන්නද්ධ ගැටුමක නිරත වී නැති නමුත් දේශපාලන නොසන්සුන්තා ඇති කාල පරිච්ඡේදවලදී යථා තත්ත්වයට පත් කිරීමට ඉඳහිට මැදිහත් වී ඇත. සමාජවාදී දෙවන ජනරජය යටතේ, අද්මිරාල් ඩිඩියර් රත්සිරාකා 1976 සිට 1991 දක්වා ක්‍රියාත්මක වූ ප්‍රතිපත්තියක් වන ලිංගිකත්වය නොතකා සියලුම තරුණ පුරවැසියන් සඳහා අනිවාර්ය ජාතික සන්නද්ධ හෝ සිවිල් සේවයක් ස්ථාපිත කරන ලදී. 2001 මතභේදයට තුඩු දුන් ජනාධිපතිවරණයේදී වත්මන් රත්සිරක සහ අභියෝගකරු මාක් රවාලෝමානාන අතර දිග්ගැස්සුනු මතභේදය අතරතුර, හමුදාව පක්ෂව මැදිහත් වීම ප්‍රතික්ෂේප කළ විට, සන්නද්ධ හමුදා ආරක්ෂක අමාත්‍යවරයාගේ මඟ පෙන්වීම යටතේ වන අතර දේශපාලන අර්බුදකාරී කාලවලදී බොහෝ දුරට මධ්‍යස්ථව සිටියහ. මෙම සම්ප්‍රදාය 2009 දී බිඳ දමන ලදී, හමුදාවේ කොටසක් එවකට ඇන්ටනානාරිවෝ හි නගරාධිපති ඇන්ඩ්‍රි රාජොයිලිනාගේ පැත්තට පැමිනියේ, ජනාධිපති රාවලෝමනානාට බලයෙන් බල කිරීමට ඔහු දැරූ උත්සාහයට සහාය දැක්වීමෙනි.
අභ්‍යන්තර කටයුතු අමාත්‍යවරයා ජාතික පොලිස් බලකාය, පැරාමිලිටරි බලකාය (gendarmerie) සහ රහස් පොලිසිය සඳහා වගකිව යුතුය. පොලිසිය සහ පැරාමිලිටරි බලකාය ස්ථානගත කර පරිපාලනය කරනු ලබන්නේ ප්‍රාදේශීය මට්ටමින් ය. කෙසේ වෙතත්, 2009 දී සියලුම කොමියුනවලින් තුනෙන් එකකට වඩා අඩු ප්‍රමාණයකට මෙම ආරක්ෂක හමුදාවන්ගේ සේවාවන් සඳහා ප්‍රවේශය ලැබී තිබූ අතර, බොහෝ සේනාංක සඳහා ප්‍රාදේශීය මට්ටමේ මූලස්ථානයක් නොතිබුණි. සාම්ප්‍රදායික ප්‍රජා අධිකරණ, දින නම්, වැඩිහිටියන් සහ අනෙකුත් ගෞරවනීය පුද්ගලයින් විසින් මෙහෙයවනු ලබන අතර, රාජ්‍ය පැවැත්ම දුර්වල ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල යුක්තිය ඉටු කරන ප්‍රධාන මාධ්‍යයක් ලෙස පවතී. ඓතිහාසික වශයෙන්, දිවයින පුරා ආරක්ෂාව සාපේක්ෂ වශයෙන් ඉහළ මට්ටමක පවතී. ප්‍රචණ්ඩ අපරාධ අනුපාත අඩු වන අතර අපරාධ ක්‍රියාකාරකම් ප්‍රධාන වශයෙන් පික්පොකට් කිරීම සහ සුළු සොරකම් වැනි අවස්ථා අපරාධ වේ, නමුත් ළමා ගණිකා වෘත්තිය, මිනිස් ජාවාරම සහ මරිජුවානා සහ වෙනත් නීති විරෝධී මත්ද්‍රව්‍ය නිෂ්පාදනය සහ විකිණීම වැඩි වෙමින් පවතී. 2009 සිට අයවැය කප්පාදු ජාතික පොලිස් බලකායට දැඩි ලෙස බලපා ඇති අතර, මෑත වසරවල අපරාධ ක්‍රියාකාරකම්වල දැඩි වර්ධනයක් ඇති කරයි.
පරිපාලන අංශ
මැඩගස්කරය කලාප 22 කට බෙදා ඇත (ෆරිට්‍රා). කලාප තවදුරටත් දිස්ත්‍රික්ක 119කට, කොමියුනිස්ට් 1,579කට සහ ෆොකොන්ටනි 17,485කට බෙදා ඇත.
| නව කලාප | කළින් පළාත් | ප්‍රදේශය km2 | ජනගහන 2018 |
|---|---|---|---|
| ඩයනා | ඇන්ටිසිරනනා | 19,993 | 889,962 |
| සාවා | ඇන්ටිසිරනනා | 23,794 | 1,123,772 |
| ඉටසි | ඇන්ටනානාරිවෝ | 6,579 | 898,549 |
| අනලමංග | ඇන්ටනානාරිවෝ | 17,346 | 3,623,925 |
| වාකිනංකරත්‍රා | ඇන්ටනානාරිවෝ | 17,884 | 2,079,659 |
| බොන්ගෝලාව | ඇන්ටනානාරිවෝ | 18,096 | 670,993 |
| සොෆියා (7) | මහාජංග | 50,973 | 1,507,591 |
| බෝනි | මහාජංග | 31,250 | 929,312 |
| බෙට්සිබෝකා | මහාජංග | 28,964 | 393,278 |
| මෙලකි | මහාජංග | 40,863 | 308,944 |
| අලෝත්‍රා මැංගෝරෝ | ටොමාසිනා | 27,846 | 1,249,931 |
| අත්සිනානනා | ටොමාසිනා | 22,031 | 1,478,472 |
| අනලංජිරෝෆෝ | ටොමාසිනා | 21,666 | 1,150,089 |
| අමෝරෝනි මේනියා | ෆියනාරන්ට්සෝවා | 16,480 | 837,116 |
| හොට්-මාට්සියාට්රා | ෆියනාරන්ට්සෝවා | 20,820 | 1,444,587 |
| වටෝවාවි-ෆිටොවිනානි | ෆියනාරන්ට්සෝවා | 20,740 | 1,440,657 |
| අත්සිමෝ-අත්සිනානනා | ෆියනාරන්ට්සෝවා | 16,632 | 1,030,404 |
| ඉහොරොම්බේ | ෆියනාරන්ට්සෝවා | 26,046 | 418,520 |
| මෙනබේ | ටොලියාරා | 48,814 | 692,463 |
| ඇට්සිමෝ-ඇන්ඩ්‍රෙෆානා | ටොලියාරා | 66,627 | 1,797,894 |
| ඇන්ඩ්‍රෝයි | ටොලියාරා | 18,949 | 900,235 |
| ඇනෝසි | ටොලියාරා | 29,505 | 809,051 |
| එකතුව | 591,896 | 25,674,196 |
එක්සත් ජාතීන්ගේ මැදිහත්වීම
මැඩගස්කරය 1960 ජූනි 26 දින නිදහස ලැබීමෙන් ටික කලකට පසු, 1960 සැප්තැම්බර් 20 දින එක්සත් ජාතීන්ගේ සාමාජික රාජ්‍යයක් බවට පත් විය. 2017 ජනවාරි වන විට, හයිටියේ එක්සත් ජාතීන්ගේ ස්ථායීකරණ මෙහෙයුමේ කොටසක් ලෙස මැඩගස්කරයේ සිට පොලිස් නිලධාරීන් 34ක් හයිටියේ යොදවා ඇත. 2015 සිට, UN හි මඟපෙන්වීම යටතේ සහ සහාය ඇතිව, ලෝක ආහාර වැඩසටහන මැඩගස්කරයේ දකුණු ප්‍රදේශයේ ආහාර අනාරක්ෂිත ගැටළු විසඳීම සඳහා දිගුකාලීන සංවර්ධන හා ප්‍රතිසංස්කරණ ප්‍රයත්නයන් යන ප්‍රධාන අරමුණු දෙක සමඟ මැඩගස්කර රට වැඩසටහන ආරම්භ කළේය. ග්‍රාමීය හා නාගරික ප්‍රමුඛතා ප්‍රදේශවල නිශ්චිත පාසල් සඳහා ආහාර සැපයීමෙන් සහ රට පුරා පෝෂණයේ අඛණ්ඩතාව ඉහළ නැංවීම සඳහා ජාතික පාසල් පෝෂණ ප්‍රතිපත්ති සකස් කිරීමෙන් මෙම ඉලක්ක සපුරා ගැනීමට සැලසුම් කර ඇත. කුඩා හා දේශීය ගොවීන්ට තම නිෂ්පාදනයේ ප්‍රමාණය හා ගුණාත්මක බව යන දෙකම ඉහළ නැංවීමට මෙන්ම අහිතකර කාලගුණික තත්ත්වයන් යටතේ ඔවුන්ගේ බෝග අස්වැන්න වැඩිදියුණු කිරීමට ද සහාය වී ඇත. 2017 දී මැඩගස්කරය න්‍යෂ්ටික අවි තහනම් කිරීම පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය.
ආර්ථිකය
2015 දී මැඩගස්කරයේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ඇමෙරිකානු ඩොලර් බිලියන 9.98ක් ලෙස ඇස්තමේන්තු කර ඇති අතර, ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ඩොලර් 411.82කි. ආසන්න වශයෙන් ජනගහනයෙන් සියයට 69 ක් ජීවත් වන්නේ දිනකට ඩොලර් එකක ජාතික දරිද්‍රතා රේඛාවට පහළින් ය. 2011-15 කාලය තුළ සාමාන්‍ය වර්ධන වේගය 2.6% වූ නමුත් පොදු වැඩ වැඩසටහන් සහ සේවා අංශයේ වර්ධනය හේතුවෙන් 2016 දී 4.1% දක්වා ළඟා වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කරන ලදී. කෘෂිකාර්මික අංශය 2011 දී මැලගසි GDP හි සියයට 29 ක් වූ අතර නිෂ්පාදනය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 15 ක් විය. මැඩගස්කරයේ අනෙකුත් වර්ධනයේ ප්‍රභවයන් වන්නේ සංචාරක ව්‍යාපාරය, කෘෂිකර්මාන්තය සහ නිස්සාරණ කර්මාන්තයි. මැඩගස්කරයේ අද්විතීය ජෛව විවිධත්වය, අපිරිසිදු ස්වභාවික වාසස්ථාන, ජාතික වනෝද්‍යාන සහ ලීමර් විශේෂයන් ප්‍රාග්ධනය කර ගනිමින් සංචාරක ව්‍යාපාරය නිශ්චල පාරිසරික සංචාරක වෙළඳපොළ කෙරෙහි අවධානය යොමු කරයි. 2008 දී සංචාරකයින් 365,000 ක් මැඩගස්කරයට පැමිණ ඇති බව ඇස්තමේන්තු කර ඇත, නමුත් 2010 දී සංචාරකයින් 180,000 ක් පැමිණීමත් සමඟ දේශපාලන අර්බුදය තුළ මෙම අංශය පහත වැටුණි. කෙසේ වෙතත්, මෙම අංශය වසර කිහිපයක් තිස්සේ ස්ථාවර ලෙස වර්ධනය වෙමින් පවතී; 2016 දී සංචාරකයින් 293,000 ක් අප්‍රිකානු දූපතට ගොඩ බැස්සේ 2015 ට සාපේක්ෂව 20% ක වැඩිවීමකිනි. 2017 වසර සඳහා 366,000 නරඹන්නන් වෙත ළඟා වීමේ ඉලක්කය රට සතු වන අතර, 2018 සඳහා රජයේ ඇස්තමේන්තු අනුව වාර්ෂික සංචාරකයින් 500,000 දක්වා ළඟා වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.
2018 දී දිවයින තවමත් ඉතා දුප්පත් රටකි; ආර්ථිකයේ සංවර්ධනයේ ව්‍යුහාත්මක තිරිංග පවතී: දූෂණය සහ රාජ්‍ය පරිපාලනයේ විලංගු, නීතිමය නිශ්චිතභාවයක් නොමැතිකම සහ ඉඩම් නීති සම්පාදනයේ පසුගාමීත්වය. කෙසේ වෙතත්, ආර්ථිකය 2011 සිට වර්ධනය වෙමින් පවතී, දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ වර්ධනය වසරකට 4% ඉක්මවයි; සියලුම ආර්ථික දර්ශක පාහේ වර්ධනය වෙමින් පවතී, ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය 2017 සඳහා ඩොලර් 1600 (PPP) පමණ විය, එකක් 2012 සිට වර්ධනය වුවද, ලෝකයේ අඩුම; විරැකියාව ද කපා හැර ඇති අතර, එය 2016 දී 2.1% ට සමාන විය. 2017 වන විට මිලියන 13.4 ක ශ්‍රම බලකායක් විය. මැඩගස්කරයේ ප්‍රධාන ආර්ථික සම්පත් වන්නේ සංචාරක, රෙදිපිළි, කෘෂිකර්මාන්තය සහ පතල් කැණීමයි.
2017 වසරේ ජනගහනයෙන් 92%කට දරිද්‍රතාවය බලපායි. නිදන්ගත මන්දපෝෂණය අතින් රට ලෝකයේ සිව්වන ස්ථානයේ සිටී. වයස අවුරුදු පහට අඩු දරුවන් දෙදෙනකුගෙන් එක් අයෙක් පමණ කුරු වී යයි. මීට අමතරව, මැඩගස්කරය ජනගහනයට වඩාත්ම දුෂ්කර ජලය ලබා ගත හැකි රටවල් පහ අතර වේ. රාජ්‍ය නොවන සංවිධානයක් වන WaterAid වලට අනුව මිලියන 12 ක ජනතාවකට පිරිසිදු ජලය සඳහා ප්‍රවේශය නොමැත.
ස්වභාවික සම්පත් සහ වෙළඳාම
මැඩගස්කරයේ ස්වභාවික සම්පත්වලට විවිධ කෘෂිකාර්මික හා ඛනිජ නිෂ්පාදන ඇතුළත් වේ. කෘෂිකර්මය (රෆියා වගාව ඇතුළුව), පතල් කැණීම, මසුන් ඇල්ලීම සහ වන වගාව ආර්ථිකයේ ප්‍රධාන කොටස් වේ. 2017 වසරේ ඉහළම අපනයන වූයේ වැනිලා (ඇ.ඩො.මි. 894), නිකල් ලෝහ (ඇ.ඩො.මි. 414), කරාබු නැටි (ඇ.ඩො.මි. 288), ගෙතූ ස්වීටර් (ඇ.ඩො.මි. 184) සහ කොබෝල්ට් (ඇ.ඩො.මි. 143).
මැඩගස්කරය යනු වැනිලා, කරාබුනැටි සහ ඉලංග්-ඉලංග් වල ලෝකයේ ප්‍රධාන සැපයුම්කරු වේ. ලෝකයේ ස්වභාවික වැනිලා වලින් 80%ක් සපයන්නේ දිවයිනයි. අනෙකුත් ප්‍රධාන කෘෂිකාර්මික සම්පත් අතර කෝපි, ලිචී සහ ඉස්සන් ඇතුළත් වේ. ප්‍රධාන ඛනිජ සම්පත් අතර විවිධ වර්ගයේ වටිනා සහ අර්ධ-වටිනා ගල් ඇතුළත් වන අතර, එය දැනට 1990 ගණන්වල අග භාගයේදී ඉලකාකා අසලින් සොයා ගන්නා ලද ලෝකයේ නිල් මැණික් සැපයුමෙන් අඩක් සපයයි.
මැඩගස්කරයේ ලොව විශාලතම ඉල්මනයිට් (ටයිටේනියම් ලෝපස්) සංචිත වලින් එකක් මෙන්ම ක්‍රෝමයිට්, ගල් අඟුරු, යකඩ, කොබෝල්ට්, තඹ සහ නිකල් වැදගත් සංචිත ඇත. මැලගාසි ආර්ථිකයට සැලකිය යුතු ප්‍රබෝධයක් ලබා දීමට අපේක්ෂා කරන පතල්, තෙල් සහ ගෑස් ක්ෂේත්‍රවල ප්‍රධාන ව්‍යාපෘති කිහිපයක් ක්‍රියාත්මක වේ. රියෝ ටින්ටෝ විසින් මැන්ඩෙනා පතලෙහි ඉල්මනයිට් සහ සර්කෝන් පතල් කැණීම, මොරමංගා අසල අම්බටෝවි පතල මගින් නිකල් නිස්සාරණය සහ ෂෙරිට් ඉන්ටර්නැෂනල් විසින් ටොමාසිනා අසල එය සැකසීම, සහ යෝධ වෙරළේ බර තෙල් සංවර්ධනය කිරීම වැනි ව්‍යාපෘති මෙයට ඇතුළත් ය. මැඩගස්කර තෙල් වලින් විශාල ප්‍රමාණයක් සිමිරෝරෝ සහ බෙමොලංග හි තැන්පත් ව ඇත.
2009 දී අපනයන දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 28 ක් විය. රටේ අපනයන ආදායමෙන් වැඩි ප්‍රමාණයක් ලැබෙන්නේ රෙදිපිළි කර්මාන්තය, මාළු සහ සිප්පිකටු, වැනිලා, කරාබු නැටි සහ අනෙකුත් ආහාර ද්‍රව්‍ය මගිනි. එක්සත් ජනපදය, ජපානය සහ ජර්මනිය ද ශක්තිමත් ආර්ථික සබඳතා ඇති නමුත් ප්‍රංශය ජාතියේ ප්‍රධාන වෙළඳ හවුල්කරු වේ. මැඩගස්කරය-එ.ජ. ව්‍යාපාරික කවුන්සිලය 2003 මැයි මාසයේදී පිහිටුවන ලදී, USAID සහ මැලගසි ශිල්පීන්ගේ නිෂ්පාදකයින් අතර සහයෝගීතාවයක් ලෙස දේශීය හස්ත කර්මාන්ත විදේශ වෙළඳපොළට අපනයනය කිරීමට සහාය වීම සඳහාය. ආහාර ද්‍රව්‍ය, ඉන්ධන, ප්‍රාග්ධන භාණ්ඩ, වාහන, පාරිභෝගික භාණ්ඩ සහ ඉලෙක්ට්‍රොනික උපකරණ වැනි භාණ්ඩ ආනයනය කිරීම සඳහා දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 52ක් වැය වේ. මැඩගස්කරයේ ආනයනවල ප්‍රධාන ප්‍රභවයන් වන්නේ චීනය, ප්‍රංශය, ඉරානය, මොරිෂස් සහ හොංකොං ය.
යටිතල පහසුකම් සහ මාධ්‍ය
2010 දී, මැඩගස්කරයේ දළ වශයෙන් කි.මී. 7,617 (සැතපුම් 4,730) පදික මාර්ග, කි.මී. 854 (සැතපුම් 530) දුම්රිය මාර්ග සහ කි.මී. 432 (සැතපුම් 270) යාත්‍රා කළ හැකි ජල මාර්ග තිබුණි. මැඩගස්කරයේ මාර්ගවලින් බහුතරයක් කාපට් කර නොමැති අතර, වැසි සමයේදී බොහෝ මාර්ග ගමන් කළ නොහැකි වේ. විශාල ලෙස සකස් කරන ලද ජාතික මාර්ග විශාලතම ප්‍රාදේශීය නගර හය ඇන්ටනානාරිවෝ වෙත සම්බන්ධ කරයි, කුඩා පදික සහ නොකැඩූ මාර්ග එක් එක් දිස්ත්‍රික්කයේ අනෙකුත් ජනගහන මධ්‍යස්ථාන වෙත ප්‍රවේශය සපයයි. රටේ ප්‍රථම ගාස්තු අධිවේගී මාර්ගය වන ඇන්ටනානාරිවෝ-ටොමාසිනා ගාස්තු අධිවේගී මාර්ගයේ ඉදිකිරීම් 2022 දෙසැම්බර් මාසයේදී ආරම්භ විය. මැඩගස්කරයේ අගනුවර එහි විශාලතම වරායට සම්බන්ධ කරන යටිතල පහසුකම් ව්‍යාපෘතිය නිම කිරීමට වසර හතරක් ගතවනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ. තවත් ව්‍යාපෘතියක් සඳහා කි.මී. 348ක් මාර්ග නිර්මාණය කිරීමට සහ වඩා හොඳ සම්බන්ධතා ඇති කිරීමට යුරෝ මිලියන 235.5ක් වැය වේ. මෙයට යුරෝපා සංගමයෙන් යුරෝ මිලියන 116ක ප්‍රදානයක්, යුරෝපීය ආයෝජන බැංකුවෙන් යුරෝ මිලියන 110ක ණයක් සහ මැඩගස්කර ජනරජයෙන් යුරෝ මිලියන 4.8ක මූල්‍ය ප්‍රදානයක් ඇතුළත් වේ. 2016 වසරේ සිට මෙම ව්‍යාපෘතිය හරහා මැඩගස්කර ජනරජයට යුරෝ මිලියන 100.4ක් ගෙවා ඇත.
මැඩගස්කරයේ දුම්රිය මාර්ග කිහිපයක් තිබේ. ඇන්ටනානාරිවෝ ටොමාසිනා, අම්බතොන්ඩ්‍රසකා සහ ඇන්සිරබේ වෙත දුම්රිය මගින් සම්බන්ධ කර ඇති අතර තවත් දුම්රිය මාර්ගයක් ෆියනාරන්ට්සෝවා සිට මනකාර වෙත සම්බන්ධ කරයි. මැඩගස්කරයේ වැදගත්ම වරාය පිහිටා ඇත්තේ නැගෙනහිර වෙරළ තීරයේ ටොමාසිනා හි ය. මහාජංග සහ ඇන්ටිසිරනනා වරායන් දුරස්ථ බව නිසා සැලකිය යුතු ලෙස අඩුවෙන් භාවිතා වේ. බොහෝ ආනයන එදිනෙදා අවශ්‍යතා වන අතර මැඩගස්කරය අපනයන මුදල් මත රඳා පවතින බැවින්, උතුරේ ඇන්ටිසිරනානා සහ දකුණේ තාඕලග්නාරෝ වරාය පුළුල් කිරීමට මැඩගස්කරයේ රජය බලාපොරොත්තු වේ. 2008 දී ඉදිකරන ලද සහ රියෝ ටින්ටෝ විසින් පුද්ගලිකව කළමනාකරණය කරන ලද එහෝලා හි දිවයිනේ නවතම වරාය, 2038 දී පමණ ටොලනාරෝ අසල සමාගමේ පතල් ව්‍යාපෘතිය අවසන් වූ පසු රාජ්‍ය පාලනයට යටත් වනු ඇත. එයාර් මැඩගස්කරය දිවයිනේ බොහෝ කුඩා ප්‍රාදේශීය ගුවන් තොටුපළවල් සඳහා සේවා සපයන අතර, වර්ෂා කාලවලදී මාර්ග සේදීමේදී වඩාත් දුරස්ථ ප්‍රදේශ රැසකට ප්‍රවේශ වීමේ එකම ප්‍රායෝගික මාධ්‍යය සපයයි.
ජාතික මට්ටමින් නළ ජලය සහ විදුලිය සපයනු ලබන්නේ සමස්ත ජනතාවටම සේවය කිරීමට නොහැකි රාජ්‍ය සේවා සපයන්නා වන ජිරාමා විසිනි. 2009 වන විට, මැඩගස්කරයේ ෆෝකන්ටෝනි වලින් සියයට 6.8 කට පමණක් ජිරාමා විසින් සපයන ලද ජලය සඳහා ප්‍රවේශය තිබූ අතර, සියයට 9.5 කට එහි විදුලි සේවා සඳහා ප්‍රවේශය තිබුණි. මැඩගස්කරයේ බලයෙන් සියයට පනස් හයක් සපයනු ලබන්නේ ජල විදුලි බලාගාරවලින් වන අතර ඉතිරි 44% ඩීසල් එන්ජින් උත්පාදක මගින් සපයනු ලැබේ. ජංගම දුරකථන සහ අන්තර්ජාල ප්‍රවේශය නාගරික ප්‍රදේශවල බහුලව පවතින නමුත් දිවයිනේ ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල සීමිතව පවතී. දිස්ත්‍රික්කවලින් 30%කට පමණ ජංගම දුරකථන හෝ ලෑන්ඩ් ලයින් හරහා ජාතියේ පුද්ගලික විදුලි සංදේශ ජාල කිහිපයක් වෙත ප්‍රවේශ විය හැක. ලෝක බැංකුව ඇස්තමේන්තු කර ඇත්තේ මැඩගස්කරයේ ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල මිලියන 17 ක ජනතාවක් සර්ව සෘතු මාර්ගයකින් කිලෝමීටර් දෙකකට වඩා දුරින් ජීවත් වන බවයි. මැඩගස්කරයේ, ග්‍රාමීය ජනගහනයෙන් 11% කට බලය සඳහා ප්‍රවේශය ඇත.
ගුවන්විදුලි විකාශන මැලගසි ජනගහනය ජාත්‍යන්තර, ජාතික සහ දේශීය ප්‍රවෘත්ති වෙත ප්‍රවේශ වන ප්‍රධාන මාධ්‍ය වේ. රාජ්‍ය ගුවන් විදුලි විකාශන පමණක් මුළු දිවයින පුරා සම්ප්‍රේෂණය වේ. ප්‍රාදේශීය හෝ ප්‍රාදේශීය පරාසයක් සහිත රාජ්‍ය සහ පෞද්ගලික මධ්‍යස්ථාන සිය ගණනක් රාජ්‍ය විකාශනය සඳහා විකල්ප සපයයි. රාජ්‍ය රූපවාහිනී නාලිකාවට අමතරව, පුද්ගලිකව හිමි විවිධ රූපවාහිනී මධ්‍යස්ථාන මැඩගස්කරය පුරා දේශීය හා ජාත්‍යන්තර වැඩසටහන් විකාශනය කරයි. වාර්තාකරණයේදී දේශපාලන ධ්‍රැවීකරණයට දායක වන MBS (රවාලෝමනනා සතු) සහ Viva (රාජෝලිනා සතු) යන මාධ්‍ය කණ්ඩායම් ඇතුළුව මාධ්‍ය ආයතන කිහිපයක් දේශපාලන පාර්ශවකරුවන්ට හෝ දේශපාලනඥයන්ටම අයත් වේ.
ආන්ඩුව පිලිබඳ ඔවුන්ගේ විවේචන වාරණය කිරීමට මාධ්‍ය ඓතිහාසිකව විවිධ පීඩනයන්ට ලක්ව ඇත. වාර්තාකරුවන්ට වරින් වර තර්ජනයට හෝ හිරිහැරවලට ලක් වන අතර, මාධ්‍ය ආයතන වරින් වර වසා දැමීමට බල කෙරෙයි. 2009 සිට මාධ්‍ය වාරණය පිළිබඳ චෝදනා වැඩි වී ඇත්තේ දේශපාලන විවේචනවලට සීමා කිරීම් තීව්‍ර කිරීම හේතුවෙනි. පසුගිය දශකය තුළ අන්තර්ජාලයට ප්‍රවේශය නාටකාකාර ලෙස වර්ධනය වී ඇති අතර, 2011 දෙසැම්බර් මාසයේදී මැඩගස්කරයේ පදිංචිකරුවන් 352,000ක් නිවසේ සිට හෝ ජාතියේ බොහෝ අන්තර්ජාල ආපනශාලාවලින් අන්තර්ජාලයට ප්‍රවේශ වූ බව ගණන් බලා ඇත.
ජනවිකාසය
කෘෂිකර්මාන්තය දිගු කලක් තිස්සේ දිවයිනේ ජනාවාස සඳහා බලපා ඇත. විශාලතම නගර 10 තුළ ජීවත් වන්නේ ජාතියේ ජනගහනය 24,894,551 න් 15% ක් පමණි.
2021 දී මැඩගස්කරයේ ජනගහනය මිලියන 29 ක් ලෙස ගණන් බලා ඇති අතර එය 1900 දී මිලියන 2.2 ක් විය. මැඩගස්කරයේ වාර්ෂික ජනගහන වර්ධන වේගය 2009 දී දළ වශයෙන් සියයට 2.9ක් විය.
ජනගහනයෙන් ආසන්න වශයෙන් සියයට 42.5ක් වයස අවුරුදු 15ට අඩු අය වන අතර සියයට 54.5ක් වයස අවුරුදු 15ත් 64ත් අතර වේ. වයස අවුරුදු 65 සහ ඊට වැඩි අය මුළු ජනගහනයෙන් සියයට 3කි. නිදහසින් පසු 1975 සහ 1993 දී සාමාන්‍ය සංගණන දෙකක් පමණක් සිදු කර ඇත. දිවයිනේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ ප්‍රදේශ වන්නේ නැගෙනහිර කඳුකරය සහ නැගෙනහිර වෙරළ තීරය වන අතර එය විරල ජනාකීර්ණ බටහිර තැනිතලා ප්‍රදේශ සමඟ බෙහෙවින් වෙනස් වේ.
ජනවාර්ගික කණ්ඩායම්
මැඩගස්කරයේ ජනගහනයෙන් සියයට 90කට වඩා මැලගසි ජනවාර්ගික කණ්ඩායම සමන්විත වන අතර සාමාන්‍යයෙන් වාර්ගික උප කණ්ඩායම් 18කට බෙදා ඇත. මෑත කාලීන DNA පර්යේෂණයකින් හෙළි වූයේ සාමාන්‍ය මැලගසි පුද්ගලයෙකුගේ ජාන සැකැස්ම අග්නිදිග ආසියානු, සාගර සහ නැගෙනහිර අප්‍රිකානු ජානවල ආසන්න වශයෙන් සමාන සම්මිශ්‍රණයක් වන බවයි, නමුත් සමහර ප්‍රජාවන්ගේ ජාන විද්‍යාව අග්නිදිග ආසියානු හෝ ප්‍රමුඛතාවයක් පෙන්නුම් කරයි. නැඟෙනහිර අප්‍රිකානු සම්භවය හෝ සමහර අරාබි, ඉන්දියානු හෝ යුරෝපීය සම්භවය.
අග්නිදිග ආසියාතික ලක්ෂණ - විශේෂයෙන් බෝර්නියෝ හි දකුණු කොටසෙන් - මධ්‍යම කඳුකරයේ මෙරිනා අතර වඩාත් ප්‍රමුඛ වේ, ඔවුන් විශාලතම මැලගසි වාර්ගික උප සමූහය වන ජනගහනයෙන් දළ වශයෙන් සියයට 26 ක් වන අතර බටහිර වෙරළබඩ ජනයා අතර ඇතැම් ප්‍රජාවන් (සාමූහිකව කෝටියර් ලෙස හැඳින්වේ) සාපේක්ෂව ශක්තිමත් නැගෙනහිර අප්‍රිකානු ලක්ෂණ ඇත. විශාලතම වෙරළබඩ ජනවාර්ගික උප කණ්ඩායම් වන්නේ බෙට්සිමිසරකා (සියයට 14.9) සහ සිමිහෙටි සහ සකලවා (සියයට 6 බැගින්) ය. නැගෙනහිර සහ ගිනිකොන දිග වෙරළ තීරයේ ජනයා බොහෝ විට ඔස්ට්‍රොනීසියානු සහ බන්ටු පරම්පරාවේ දළ වශයෙන් සමාන සම්මිශ්‍රණයක් ඇත; වෙරළබඩ ජනයා සාමාන්‍යයෙන් ප්‍රදේශයේ අභ්‍යන්තර කඳුකර ජනයාට සාපේක්ෂව අරාබි, සෝමාලි, ගුජරාටි සහ දෙමළ වෙළෙන්දන් සහ වෙළෙන්දන්ගෙන් විශාලතම ජානමය බලපෑම පෙන්නුම් කරයි.
| මැලගසි ජනවාර්ගික උප කණ්ඩායම් | කලාපීය සාන්ද්‍රණය |
|---|---|
| අන්තංකරණ, සකලවා, සිමිහෙටි | කලින් ඇන්ටිසිරනාන පළාත; උතුරු සහ වයඹ වෙරළ තීරය |
| සකලවා, වේසෝ | කලින් මහාජංග පළාත; බටහිර වෙරළ තීරය |
| බෙට්සිමිසරකා, සිහනකා, බෙසනොසානෝ | කලින් ටොමාසිනා පළාත; නැගෙනහිර වෙරළ |
| මෙරිනා | කලින් ඇන්ටනානාරිවෝ පළාත; මධ්‍යම කඳුකරය |
| බෙට්සිලියෝ, ඇන්ටයිෆසි, ඇන්ටම්බහෝකා, ඇන්ටයිමොරෝ, අන්තයිසාකා, ටනාලා | කලින් ෆියනාරන්ට්සෝවා පලාත ගිනිකොනදිග වෙරළ තීරය |
| මහෆාලි, ඇන්ටන්ද්‍රෝයි, ඇන්ටෝනෝසි මිනිසුන්, බාරා, වේසෝ | කලින් ටොලියාරා පළාත; දකුණු අභ්‍යන්තර ප්‍රදේශ සහ වෙරළ තීරය |
මැඩගස්කරයේ චීන, ඉන්දියානු සහ කොමෝරාන් සුළු ජාතීන් මෙන්ම කුඩා යුරෝපීය (මූලික වශයෙන් ප්‍රංශ) ජනගහනයක් ද සිටිති. 20 වැනි සියවසේ අග භාගයේ සිදු වූ සංක්‍රමණය මෙම සුළුතර ජනගහන අඩු කර ඇත, විටින් විට හදිසි රැල්ලක් ඇති විය, එනම් 1976 දී කොමරෝන් විරෝධී කෝලාහලවලින් පසුව, 1976 දී කොමරෝන්වරුන්ගේ නික්මයාම වැනි ය. සැසඳීමේදී, මැලගසි ජනයාගේ සැලකිය යුතු සංක්‍රමණයක් සිදුවී නොමැත. නිදහසින් පසු යුරෝපීයයන් සංඛ්‍යාව අඩු වී ඇති අතර, 1958 68,430 සිට දශක තුනකට පසුව 17,000 දක්වා අඩු වී ඇත. 1980 ගණන්වල මැද භාගයේ මැඩගස්කරයේ කොමෝරන්වරුන් 25,000 ක්, ඉන්දියානුවන් 18,000 ක් සහ චීන ජාතිකයන් 9,000 ක් ජීවත් වූ බව ගණන් බලා ඇත.
විශාලතම නගර
මැඩගස්කරය හි විශාලතම නගර 2018 සංගණනයට අනුව | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ස්ථානය | කලාපය | ජනගහණය | |||||||
  | 1 | 1,275,207 |   | ||||||
| 2 | 326,286 | ||||||||
| 3 | 245,592 | ||||||||
| 4 | 244,722 | ||||||||
| 5 | 189,879 | ||||||||
| 6 | 169,760 | ||||||||
| 7 | 131,165 | ||||||||
| 8 | 109,365 | ||||||||
| 9 | 85,659 | ||||||||
| 10 | 67,188 | ||||||||
භාෂා
මැලගසි භාෂාව මැලේ-පොලිනීසියානු සම්භවයක් ඇති අතර එය සාමාන්‍යයෙන් දිවයින පුරා කතා කරයි. සාමාන්‍යයෙන් අන්‍යෝන්‍ය වශයෙන් තේරුම් ගත හැකි මැලගසි හි බොහෝ උපභාෂා, උප කණ්ඩායම් දෙකෙන් එකක් යටතේ පොකුරු කළ හැක: නැගෙනහිර මැලගසි, ඇන්ටනානාරිවෝ හි මෙරිනා උපභාෂාව ඇතුළුව නැගෙනහිර වනාන්තර සහ උස්බිම් දිගේ කථා කරන සහ බටහිර මැලගසි, බටහිර වෙරළ තීරයේ කතා කරයි. තැනිතලා. මැලගසි භාෂාව පැමිණෙන්නේ අග්නිදිග බැරිටෝ භාෂා වලින් වන අතර මාන්යන් භාෂාව එහි සමීපතම ඥාතියෙකු වන අතර, බොහෝ මැලේ සහ ජාවානු වචන ඇතුළත් වේ.
මැඩගස්කරය ප්‍රංශයේ පාලනයට නතු වූ යටත් විජිත සමයේ ප්‍රංශ රාජ්‍ය භාෂාව බවට පත් විය. 1958 පළමු ජාතික ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ මැලගසි සහ ප්‍රංශ මැලගසි ජනරජයේ නිල භාෂා ලෙස නම් කරන ලදී. මැඩගස්කරය යනු ෆ්‍රැන්කෝෆෝන් රටක් වන අතර උගත් ජනගහනය අතර ප්‍රංශ භාෂාව බොහෝ විට දෙවන භාෂාව ලෙස කථා කරන අතර ජාත්‍යන්තර සන්නිවේදනය සඳහා භාවිතා වේ.
1992 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ කිසිදු රාජ්‍ය භාෂාවක් සඳහන් නොවුණත්, මැලගසි ජාතික භාෂාව ලෙස හඳුනාගෙන ඇත. එසේ වුවද, බොහෝ මූලාශ්‍ර තවමත් මලගාසි සහ ප්‍රංශ රාජ්‍ය භාෂා බව කියා සිටි අතර, අවසානයේදී ප්‍රංශ භාෂාවෙන් පමණක් නිල ලේඛන ප්‍රකාශයට පත් කිරීම ව්‍යවස්ථා විරෝධී බව යන පදනම මත පුරවැසියෙකු 2000 අප්‍රේල් මාසයේදී රජයට එරෙහිව නීතිමය නඩුවක් ආරම්භ කිරීමට හේතු විය. උසස් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා අධිකරණය සිය තීන්දුවෙහි නිරීක්ෂණය කළේ, භාෂා නීතියක් නොමැති විටදී, ප්‍රංශ භාෂාවට තවමත් රාජ්‍ය භාෂාවක ස්වභාවය තිබූ බවයි.
2007 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මගින් නිල භාෂා තුනක් වන මැලගසි, ප්‍රංශ සහ ඉංග්‍රීසි පිළිගෙන ඇත. ජනමත විචාරණයකින් පසුව 2010 දී සම්මත කරන ලද සිව්වන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව පිළිගනු ලැබුවේ මැලගාසි සහ ප්‍රංශ පමණි.
ආගම
මැඩගස්කරයේ වැඩියෙන්ම ප්‍රකාශ කරන ආගම ක්‍රිස්තියානි ආගමයි. 1993 දී අවසන් කරන ලද නවතම ජාතික සංගණනයට අනුව, ජනගහනයෙන් බහුතරයක් (සියයට 52) ස්වදේශික විශ්වාසයන්ට ඇලී සිටි අතර, ක්‍රිස්තියානි ධර්මය විශාලතම තනි ආගම වන අතර එය සියයට 41 ක් ද, පසුව ඉස්ලාමය සියයට 7 ක් ද වේ. කෙසේ වෙතත්, 2020 දී Pew පර්යේෂණ මධ්‍යස්ථානයට අනුව, ජනගහනයෙන් 85% ක් ක්‍රිස්තියානි ලෙස හඳුනාගෙන ඇති අතර, 4.5% ක් පමණක් ජන ආගම් අදහති; රෙපරමාදු භක්තිකයන් බහුවිධ ක්‍රිස්තියානීන්ගෙන් සමන්විත වන අතර පසුව රෝමානු කතෝලිකයන් වේ. ඊට වෙනස්ව, ආගමික දත්ත ලේඛනාගාරයේ සංගමය විසින් 2020 කරන ලද අධ්‍යයනයකින් හෙළි වූයේ ජනගහනයෙන් 58.1% ක් ක්‍රිස්තියානි, 2.1% මුස්ලිම්, 39.2% සම්ප්‍රදායික ඇදහිලි සහ 0.6% ආගමික නොවන හෝ වෙනත් ඇදහිලිවලට අනුගත වූවන් ය.
ආගමික දත්තවල අනනුකූලතාවය ආගමික අනන්‍යතා අතර ප්‍රත්‍යාවර්තනය කිරීමේ හෝ විවිධ ඇදහිලි සම්ප්‍රදායන් සමමුහුර්ත කිරීමේ පොදු භාවිතය පිළිබිඹු කරයි. කිතුනුවන් ඔවුන්ගේ ආගමික විශ්වාසයන් මුතුන් මිත්තන්ට ගෞරව කිරීමේ ගැඹුරින් මුල් බැසගත් පිළිවෙත සමඟ ඒකාබද්ධ කර ඒකාබද්ධ කරති. නිදසුනක් වශයෙන්, සම්ප්‍රදායික සුසාන චාරිත්‍ර ඉදිරියට ගෙන යාමට පෙර ඔවුන්ගේ මළවුන්ට පල්ලියේදී ආශීර්වාද කළ හැකිය, නැතහොත් ෆාමඩිහානා නැවත භූමදානය කිරීමට ක්‍රිස්තියානි දේවසේවකයෙකුට ආරාධනා කළ හැකිය. උස්බිම් වල ක්‍රිස්තියානි ආගම ප්‍රමුඛ වේ. මැලගසි පල්ලි කවුන්සිලය මැඩගස්කරයේ පැරණිතම සහ ප්‍රමුඛතම ක්‍රිස්තියානි නිකායන් හතරෙන් (රෝමානු කතෝලික, මැඩගස්කරයේ ජේසුස් ක්‍රිස්තුන් වහන්සේගේ දේවස්ථානය, ලූතරන් සහ ඇන්ග්ලිකන්) සමන්විත වන අතර එය මැලගසි දේශපාලනයේ බලපෑවේය.
මුතුන් මිත්තන්ට වැඳුම් පිදුම් කිරීම, සොහොන් ගෙය තැනීමේ පුලුල් සම්ප්‍රදායට මෙන්ම, ෆාමඩිහානයේ උස්බිම්වල පුරුද්දට හේතු වී ඇති අතර, මියගිය පවුලේ සාමාජිකයෙකුගේ දේහය සොහොන් ගෙය තුළ ප්‍රතිස්ථාපනය කිරීමට පෙර ගොඩගෙන නැවුම් සේද රෙදිවලින් නැවත ඔතා ඇත. ෆාමඩිහන යනු ආදරණීය මුතුන් මිත්තන්ගේ මතකය සැමරීම, පවුල සහ ප්‍රජාව සමඟ නැවත එක්වීම සහ උත්සව වාතාවරණයක් භුක්ති විඳීමේ අවස්ථාවකි. අවට ගම්වල පදිංචිකරුවන්ට බොහෝ විට සාදයට සහභාගී වීමට ආරාධනා කරනු ලැබේ, එහිදී සාමාන්‍යයෙන් ආහාර සහ රම් පිරිනමනු ලැබේ, හිරාගසි කණ්ඩායමක් හෝ වෙනත් සංගීත විනෝදාස්වාදයක් බහුලව දක්නට ලැබේ. මුතුන් මිත්තන් කෙරෙහි සැලකීම ද ඔවුන් ස්ථාපිත කරන පුද්ගලයාගේ ජීවිත කාලය තුළ සහ ඉන් පසුව ගරු කරනු ලබන ෆැඩි, තහනම් කිරීම් පිළිපැදීමෙන් පෙන්නුම් කෙරේ. මේ ආකාරයෙන් මුතුන් මිත්තන්ට ගෞරවය දැක්වීමෙන් ඔවුන් ජීවත්ව සිටින අය වෙනුවෙන් මැදිහත් විය හැකි බව බොහෝ දෙනා විශ්වාස කරති. අනෙක් අතට, අවාසනාවන් බොහෝ විට ආරෝපණය කරනු ලබන්නේ මතකය හෝ ආශාවන් නොසලකා හැර ඇති මුතුන් මිත්තන්ට ය. සීබු පූජාව යනු මුතුන් මිත්තන් සතුටු කිරීමට හෝ ගෞරව කිරීමට භාවිතා කරන සම්ප්‍රදායික ක්‍රමයකි. මීට අමතරව, මැලගසි සම්ප්‍රදායිකව නිර්මාතෘ දෙවියෙකු විශ්වාස කරයි, එය ජනහාරි හෝ අන්ද්‍රියමනිත්‍රා ලෙස හැඳින්වේ.
මැඩගස්කරයට ඉස්ලාමය ප්‍රථම වරට ගෙන එන ලද්දේ මධ්‍යතන යුගයේදී අරාබි සහ සෝමාලියානු මුස්ලිම් වෙළෙන්දන් විසින් වන අතර ඔවුන් නැගෙනහිර වෙරළ තීරයේ ඉස්ලාමීය පාසල් කිහිපයක් ස්ථාපිත කරන ලදී. අරාබි අක්ෂර සහ වචන භාවිතය සහ ඉස්ලාමීය ජ්යෝතිඃ ශාස්ත්‍රය අනුගමනය කිරීම, දිවයින පුරා පැතිර ගිය අතර, ඉස්ලාමය ගිනිකොනදිග වෙරළබඩ ප්‍රජාවන් අතලොස්සක් තුළ අල්ලා ගන්නා ලදී. 2020 දී මුස්ලිම්වරුන් මැඩගස්කරයේ ජනගහනයෙන් 2%ක් විය. ඔවුන් විශාල වශයෙන් සංකේන්ද්‍රණය වී ඇත්තේ මහාජන්ගා සහ ඇන්ටිසිරනානා යන වයඹ පළාත්වල ය. මුස්ලිම්වරුන් ජනවාර්ගික මැලගසි සහ ඉන්දියානුවන්, පකිස්තානුවන් සහ කොමෝරන් ලෙස බෙදී ඇත.
හින්දු ආගම මැඩගස්කරයට හඳුන්වා දෙනු ලැබුවේ 19 වැනි සියවසේ අගභාගයේදී ඉන්දියාවේ සෞරාෂ්ට්‍ර ප්‍රදේශයෙන් සංක්‍රමණය වූ ගුජරාටි ජනතාව හරහාය. මැඩගස්කරයේ බොහෝ හින්දු භක්තිකයන් නිවසේදී ගුජරාටි හෝ හින්දි භාෂාව කතා කරන අතර, එය ඉන්දියානු සම්භවයක් ඇති අයගේ ඇදහිලි සාන්ද්‍රණය පිළිබිඹු කරයි.
මැලගසි ජනයා සඳහා යුදෙව් සම්භවයක් පිළිබඳ මිථ්‍යාවක් පිළිබඳ පොදු විශ්වාසය ඇන්ටනානාරිවෝහි මෙසියානු යුදෙව්වන් යුදෙව් ආගම ගැන පර්යේෂණ කිරීමට සහ ටෝරා අධ්‍යයනය කිරීමට පෙළඹවූ බැවින්, 21 වැනි සියවසේදී දිවයිනේ රබ්බිනික් යුදෙව් ආගම මතු විය. 2016 දී මැලගසි යුදෙව් ප්‍රජාවේ සාමාජිකයන් 121ක් ඕතඩොක්ස් යුදෙව් ආගමට විධිමත් ලෙස පරිවර්තනය කරන ලදී.
සෞඛ්‍ය
වෛද්‍ය මධ්‍යස්ථාන, බෙහෙත් ශාලා සහ රෝහල් නාගරික ප්‍රදේශවල සහ විශේෂයෙන් ඇන්ටනානාරිවෝහි සංකේන්ද්‍රණය වී ඇතත්, දිවයින පුරා දක්නට ලැබේ. වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර සඳහා ප්‍රවේශය බොහෝ මැලගසිවරුන්ට, විශේෂයෙන් ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවලට ළඟා විය නොහැකි අතර, බොහෝ දෙනෙක් සාම්ප්‍රදායික වෛද්‍යවරුන් වෙත යොමු වෙති. සාමාන්‍ය මැලගසි ආදායමට සාපේක්ෂව වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර සඳහා වන අධික වියදමට අමතරව, පුහුණු වෛද්‍ය වෘත්තිකයන්ගේ ව්‍යාප්තිය ඉතා අඩු මට්ටමක පවතී. 2010 දී මැඩගස්කරයේ සාමාන්‍යයෙන් පුද්ගලයන් 10,000 කට රෝහල් ඇඳන් තුනක් සහ මිලියන 22 ක ජනගහනයක් සඳහා වෛද්‍යවරුන් 3,150 ක්, හෙදියන් 5,661 ක්, ප්‍රජා සෞඛ්‍ය සේවකයින් 385 ක්, ඖෂධවේදීන් 175 ක් සහ දන්ත වෛද්‍යවරු 57 ක් සිටියහ. 2008 වසරේ රජයේ වියදම්වලින් සියයට පහළොවක් යොමු කෙරුණේ සෞඛ්‍ය අංශයට ය. සෞඛ්‍ය සඳහා වැය කරන මුදලින් දළ වශයෙන් සියයට 70ක් රජය විසින් දායක කර ඇති අතර සියයට 30ක් ජාත්‍යන්තර පරිත්‍යාගශීලීන් සහ වෙනත් පුද්ගලික මූලාශ්‍රවලින් ආරම්භ විය. රජය කොමියුනයකට අවම වශයෙන් එක් මූලික සෞඛ්‍ය මධ්‍යස්ථානයක් ලබා දෙයි. පුද්ගලික සෞඛ්‍ය මධ්‍යස්ථාන නාගරික ප්‍රදේශවල සහ විශේෂයෙන්ම මධ්‍යම කඳුකරයේ සංකේන්ද්‍රණය වී ඇත.
ප්‍රවේශය සඳහා මෙම බාධක තිබියදීත්, සෞඛ්‍ය සේවාවන් පසුගිය වසර විස්සක කාලය තුළ වැඩිදියුණු වීමේ ප්‍රවණතාවක් පෙන්නුම් කර ඇත. හෙපටයිටිස් බී, ඩිප්තෙරියා සහ සරම්ප වැනි රෝගවලට එරෙහිව ළමා ප්‍රතිශක්තිකරණ මෙම කාල සීමාව තුළ සාමාන්‍යයෙන් සියයට 60 කින් ඉහළ ගොස් ඇති අතර, මූලික වෛද්‍ය සේවා සහ ප්‍රතිකාරවල අඩු නමුත් වැඩි වීමක් පෙන්නුම් කරයි. 2009 දී මැලගසි සාඵල්‍යතා අනුපාතය කාන්තාවකට ළමුන් 4.6 ක් වූ අතර එය 1990 දී 6.3 සිට පහත වැටුණි. 2011 දී යොවුන් ගැබ්ගැනීම් අනුපාතය සියයට 14.8 ක් වූ අතර එය අප්‍රිකානු සාමාන්‍යයට වඩා බෙහෙවින් වැඩි වීම වේගවත් ජනගහන වර්ධනයට දායක වන සාධකයකි. 2010 දී, මාතෘ මරණ අනුපාතිකය උපත් 100,000කට 440ක් වූ අතර, 2008දී 373.1ක් සහ 1990දී 484.4ක් වූ අතර, 2009 කුමන්ත්‍රණයෙන් පසු ප්‍රසූත සත්කාරයේ අඩුවීමක් පෙන්නුම් කරයි. 2011 වසරේ ළදරු මරණ අනුපාතය උපත් 1,000කට 41ක් වූ අතර, පහට අඩු මරණ අනුපාතය උපත් 1,000කට 61ක් විය. මැඩගස්කරයේ ස්කිස්ටෝසෝමියාසිස්, මැලේරියා සහ ලිංගාශ්‍රිත රෝග බහුලව දක්නට ලැබේ, නමුත් අප්‍රිකාවේ ප්‍රධාන භූමියේ බොහෝ රටවලට සාපේක්ෂව ඒඩ්ස් ආසාදන අනුපාතය අඩු මට්ටමක පවතී, ඒ වැඩිහිටි ජනගහනයෙන් සියයට 0.2 කි. මැලේරියා මරණ අනුපාතිකය අප්‍රිකාවේ අඩුම අගයක් වන අතර එය පුද්ගලයන් 100,000කට 8.5ක් මිය යයි, එයට කොටසක් අප්‍රිකාවේ වැඩිම වාර ගණනක කෘමිනාශක ප්‍රතිකාර කරන දැල් භාවිතය නිසාය. 2009 දී වැඩිහිටි ආයු අපේක්ෂාව පිරිමින් සඳහා අවුරුදු 63 ක් සහ කාන්තාවන් සඳහා අවුරුදු 67 ක් විය.
මැඩගස්කරයේ 2017 දී බුබොනික් වසංගතය සහ නියුමෝනික් වසංගතය පැතිරී ඇත (රෝගීන් 2575 ක්, මරණ 221 ක්) සහ 2014 දී (තහවුරු වූ රෝගීන් 263 ක්, මරණ 71 ක්). 2019 දී මැඩගස්කරයේ සරම්ප රෝගය පැතිරී ඇති අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස රෝගීන් 118,000 ක් සහ මරණ 1,688 ක් සිදු විය. 2020 දී මැඩගස්කරයටද COVID-19 වසංගතයට ගොදුරු විය. මන්දපෝෂණය සහ කුසගින්න අනුපාත 2018 දී 42% ක් විය. එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයට අනුව, දකුණු මැඩගස්කරයේ මිලියනයකට අධික ජනතාවක් ප්‍රමාණවත් තරම් ආහාර ලබා ගැනීමට අරගල කරමින් සිටිති, දේශගුණික විපර්යාස නිසා ඇති වූ පළමු සාගතය බවට පත්විය හැකි බැවිනි.
අධ්‍යාපනය
19 වන ශතවර්ෂයට පෙර, මැඩගස්කරයේ සියලුම අධ්‍යාපනය අවිධිමත් වූ අතර සාමාන්‍යයෙන් මුතුන් මිත්තන්ට සහ වැඩිහිටියන්ට ගරු කිරීම ඇතුළුව ප්‍රායෝගික කුසලතා මෙන්ම සමාජ හා සංස්කෘතික වටිනාකම් ඉගැන්වීමට සේවය කළේය. ලන්ඩන් මිෂනාරි සංගමයේ (LMS) සාමාජිකයින් විසින් 1818 දී ටොමාසිනා හි පළමු විධිමත් යුරෝපීය විලාසිතාවේ පාසල ආරම්භ කරන ලදී. වංශාධිපති දරුවන්ට මූලික සාක්ෂරතාවය සහ සංඛ්‍යා ශාස්ත්‍රය ඉගැන්වීම සඳහා ඉමරිනා පුරා සිය පාසල් ව්‍යාප්ත කරන ලෙස LMS හට I වන රදමා රජු විසින් ආරාධනා කරන ලදී. 1835 දී I වන රණවලෝනා විසින් පාසල් වසා දමන ලදී, නමුත් ඇයගේ මරණයෙන් පසු දශක කිහිපය තුළ නැවත විවෘත කර පුළුල් කරන ලදී.
19 වන ශතවර්ෂයේ අවසානය වන විට, පූර්ව යටත් විජිත උප සහරා අප්‍රිකාවේ වඩාත්ම දියුණු හා නවීන පාසල් පද්ධතිය මැඩගස්කරයට තිබුණි. යටත් විජිත සමයේ වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල පාසල් අධ්‍යාපනය සඳහා ප්‍රවේශය පුළුල් කරන ලද අතර, ප්‍රංශ භාෂාව සහ මූලික වැඩ කුසලතා විෂය මාලාවේ කේන්ද්‍රස්ථානය බවට පත් විය. පශ්චාත් යටත් විජිත පළමු ජනරජය අතරතුර, ප්‍රංශ ජාතිකයන් ගුරුවරුන් ලෙසත්, ප්‍රංශ භාෂාව ඉගැන්වීමේ භාෂාව ලෙසත් අඛණ්ඩව රඳා පැවතීම, පැරණි යටත් විජිත බලයෙන් සම්පූර්ණයෙන් වෙන්වීමට කැමති අයගේ අප්‍රසාදයට හේතු විය. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, සමාජවාදී දෙවන ජනරජය යටතේ, ප්‍රංශ උපදේශකයින් සහ අනෙකුත් ජාතිකයන් නෙරපා හරින ලද අතර, මැලගසි ඉගැන්වීමේ භාෂාව ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී, සහ අනිවාර්ය දෙවසරක ජාතික සේවා ප්‍රතිපත්තිය යටතේ දුරස්ථ ග්‍රාමීය පාසල්වල ඉගැන්වීමට තරුණ මැලගසි විශාල පිරිසක් වේගයෙන් පුහුණු කරන ලදී.
මැල්ගාචිකරණය ලෙස හැඳින්වෙන මෙම ප්‍රතිපත්තිය දැඩි ආර්ථික පසුබෑමක් සහ අධ්‍යාපනයේ ගුණාත්මක භාවයේ නාටකාකාර පරිහානියක් සමඟ සමපාත විය. මෙම කාල පරිච්යඡේදය තුළ අධ්‍යාපනය ලැබූ අය සාමාන්‍යයෙන් ප්‍රංශ භාෂාව හෝ වෙනත් බොහෝ විෂයයන් ප්‍රගුණ කිරීමට අසමත් වූ අතර රැකියා සොයා ගැනීමට අරගල කළ අතර, ඔවුන් ගැඹුරු වන දරිද්‍රතාවයේ ගිල්වන අවිධිමත් හෝ කළු වෙළඳපොලේ අඩු වැටුප් සහිත රැකියා කිරීමට බොහෝ දෙනෙකුට බල කෙරුනි. 1992 සිට 1996 දක්වා ඇල්බට් සාෆිගේ කෙටි ජනාධිපති ධුර කාලය හැරුණු විට, රත්සිරක 1975 සිට 2001 දක්වා බලයේ සිටි අතර ඔහුගේ ධූර කාලය පුරාවට අධ්‍යාපනයේ සැලකිය යුතු දියුණුවක් ලබා ගැනීමට අපොහොසත් විය.
අධ්‍යාපනයට ප්‍රමුඛත්වය දෙනු ලැබුවේ රවාලෝමනාන පරිපාලනය (2002-09) යටතේ වන අතර, දැනට වයස අවුරුදු 6 සිට 13 දක්වා නොමිලේ සහ අනිවාර්ය වේ. ප්‍රාථමික පාසල් අධ්‍යාපන චක්‍රය වසර පහක් වන අතර ඉන් පසුව පහළ ද්විතියික මට්ටමින් වසර හතරක් සහ ඉහළ ද්විතීයික මට්ටමින් වසර තුනකි. රවාලෝමනානගේ පළමු වාරයේදී නව ප්‍රාථමික පාසල් දහස් ගණනක් සහ අමතර පන්තිකාමර ඉදිකරමින් පැරණි ගොඩනැගිලි ප්‍රතිසංස්කරණය කර නව ප්‍රාථමික ගුරුවරුන් දස දහස් ගණනක් බඳවාගෙන පුහුණු කරන ලදී. ප්‍රාථමික පාසල් ගාස්තු ඉවත් කරන ලද අතර, ප්‍රාථමික සිසුන්ට මූලික පාසල් සැපයුම් අඩංගු කට්ටල බෙදා දෙන ලදී.
රජයේ පාසල් ඉදිකිරීමේ මුලපිරීම් මඟින් සෑම කොමියුනයකම අවම වශයෙන් එක් ප්‍රාථමික පාසලක් සහ එක් පහළ ද්විතීයික පාසලක් සහතික කර ඇත. සෑම විශාල නාගරික මධ්‍යස්ථානයකම අවම වශයෙන් එක් උසස් ද්විතීයික පාසලක්වත් පිහිටා ඇත. ජාතික මහජන විශ්ව විද්‍යාලයේ ශාඛා තුන ඇන්ටනානාරිවෝ, මහාජන්ගා සහ ෆියනාරන්සෝවා හි පිහිටා ඇත. මේවා රජයේ ගුරු-පුහුණු විද්‍යාල සහ පෞද්ගලික විශ්ව විද්‍යාල සහ කාර්මික විද්‍යාල කිහිපයකින් අනුපූරක වේ.
අධ්‍යාපනික ප්‍රවේශය ඉහළ යාමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, 1996 සහ 2006 අතර කාලය තුළ බඳවා ගැනීමේ අනුපාතිකය දෙගුණයකටත් වඩා වැඩි විය. කෙසේ වෙතත්, අධ්‍යාපනයේ ගුණාත්මක භාවය දුර්වල වන අතර, ශ්‍රේණියේ පුනරාවර්තන සහ අත්හැරීමේ ඉහළ අනුපාත ඇති කරයි. මධ්‍යම පාසල් හැර යාමේ සහතිකයේ (BEPC) සිට උසස් පාසල් හැර යාමේ සහතිකය (BAC) දක්වා ප්‍රාථමික ගුරුවරුන් බඳවා ගැනීම සඳහා අවම අධ්‍යාපන ප්‍රමිතීන් ඉහළ නැංවීම සහ ප්‍රතිසංස්කරණය කරන ලද ගුරු පුහුණු වැඩසටහනක් ඇතුළුව, රවාලෝමනාන දෙවන වාරයේ අධ්‍යාපන ප්‍රතිපත්තිය ගුණාත්මක කරුණු කෙරෙහි අවධානය යොමු කළේය. සිසුන්ගේ ඉගෙනීම සහ පන්තිකාමරයේ සහභාගීත්වය ඉහළ නැංවීම සඳහා සම්ප්‍රදායික උපදේශන උපදෙස් සිට ශිෂ්‍ය කේන්ද්‍රීය ඉගැන්වීම් ක්‍රම වෙත මාරුවීමට සහාය වීම. 2014 වසරේ අධ්‍යාපනය සඳහා වූ රාජ්‍ය වියදම දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 2.8ක් විය. සාක්ෂරතා අනුපාතය 64.7%ක් ලෙස ඇස්තමේන්තු කර ඇත.
මැඩගස්කරය 2023 දී ගෝලීය නවෝත්පාදන දර්ශකයේ 107 වැනි ස්ථානයට පත් විය.
සංස්කෘතිය
මැඩගස්කරයේ සෑම ජනවාර්ගික උප සමූහයක්ම ඔවුන්ගේ අනන්‍ය අනන්‍යතාවයන්ට ඓතිහාසිකව දායක වී ඇති ඔවුන්ගේම විශ්වාසයන්, භාවිතයන් සහ ජීවන ක්‍රමවලට අනුගත වේ. කෙසේ වෙතත්, දැඩි ලෙස ඒකාබද්ධ වූ මැලගසි සංස්කෘතික අනන්‍යතාවයක් නිර්මාණය කරමින් දිවයින පුරා පොදුවේ දක්නට ලැබෙන මූලික සංස්කෘතික ලක්ෂණ ගණනාවක් තිබේ. පොදු භාෂාවක් සහ නිර්මාතෘ දෙවියෙකු හා මුතුන් මිත්තන්ගේ නමස්කාරය වටා බෙදාගත් සාම්ප්‍රදායික ආගමික විශ්වාසයන්ට අමතරව, සාම්ප්‍රදායික මැලගසි ලෝක දර්ශනය හැඩගස්වා ඇත්තේ ෆිහවානාන (සහයෝගීතාවය), වින්ටානා (ඉරණම), ටෝඩි (කර්ම) සහ හසිනා, සාම්ප්‍රදායික ප්‍රජාවන් ප්‍රබෝධමත් කරන බව විශ්වාස කරන පූජනීය ජීව බලවේගය වන අතර එමඟින් ප්‍රජාව හෝ පවුල තුළ අධිකාරී පුද්ගලයින් නීත්‍යානුකූල කරයි. දිවයින පුරා බහුලව දක්නට ලැබෙන අනෙකුත් සංස්කෘතික අංග අතර පිරිමි චර්මච්ඡේදනය කිරීමේ පිළිවෙත ඇතුළත් වේ; ශක්තිමත් ඥාති සබඳතා; මැජික්, පේන කියන්නන්, ජ්යෝතිඃ ශාස්ත්‍රය සහ මායාකාරියන්ගේ බලය පිළිබඳ පුළුල් විශ්වාසයක්; සහ සාම්ප්‍රදායික සමාජ පන්ති වංශාධිපතියන්, සාමාන්‍යයන් සහ වහලුන් ලෙස බෙදීමකි.
සමාජ කුලයන් තවදුරටත් නීත්‍යානුකූලව පිළි නොගත්තද, මුතුන් මිත්තන්ගේ කුල අනුබද්ධය බොහෝ විට සමාජ තත්ත්වය, ආර්ථික අවස්ථාව සහ ප්‍රජාව තුළ භූමිකාවන්ට බලපෑම් කරයි. අරාබිවරුන් විසින් හඳුන්වා දෙන ලද සාම්ප්‍රදායික ජ්‍යොතිෂ්‍ය ක්‍රමයට අනුව මංගල උත්සව හෝ ෆාමඩිහානා වැනි වැදගත් සිදුවීම් සඳහා වඩාත් සුබ දින හඳුනා ගැනීමට මැලගසි ජනයා සම්ප්‍රදායිකව ම්පනන්ද්‍රෝ ("දින සාදන්නන්") උපදෙස් ලබා ගනී. ඒ හා සමානව, පූර්ව යටත් විජිත යුගයේ බොහෝ මැලගසි ප්‍රජාවන්ගේ වංශාධිපතියන් සාමාන්‍යයෙන් ගිනිකොනදිග ඇන්ටෙමොරෝ ජනවාර්ගික කණ්ඩායමේ ඔම්බියාසි (ඔලොනා-බී-හසිනා, "බොහෝ ගුණධර්ම ඇති මිනිසා") ලෙස හඳුන්වන උපදේශකයින් සේවයේ යොදවා ඇත.
මැලගසි සංස්කෘතියේ විවිධ සම්භවය එහි ප්‍රත්‍යක්ෂ ප්‍රකාශනවලින් පැහැදිලි වේ. මැඩගස්කරයේ වඩාත්ම සංකේතාත්මක උපකරණය වන වලිහා යනු දකුණු බෝර්නියෝවේ මුල් පදිංචිකරුවන් විසින් මැඩගස්කරයට ගෙන යන උණ බම්බු සයිතර් එකක් වන අතර එය අද ඉන්දුනීසියාවේ සහ පිලිපීනයේ දක්නට ලැබෙන ආකෘතියට බෙහෙවින් සමාන ය. මැඩගස්කරයේ සාම්ප්‍රදායික නිවාස සංකේතාත්මක සහ ඉදිකිරීම් අතින් දකුණු බෝර්නියෝ වලට සමාන වන අතර, උච්ච වහලක් සහ මධ්‍ය ආධාරක කුළුණක් සහිත සෘජුකෝණාස්‍රාකාර පිරිසැලසුමක් ඇතුළත් වේ. මුතුන් මිත්තන්ගේ පුලුල්ව පැතිරුනු වන්දනාවක් පිලිබිඹු කරමින්, බොහෝ ප්‍රදේශ වල සොහොන් කොත් සංස්කෘතික වශයෙන් වැදගත් වන අතර ජීවත්ව සිටින අයගේ නිවාසවලට වඩා කල් පවතින ද්‍රව්‍ය, සාමාන්‍යයෙන් ගල්, සහ විචිත්‍රවත් සැරසිලි ප්‍රදර්ශනය කිරීමට නැඹුරු වේ. සිල්ක් නිෂ්පාදනය සහ රෙදි විවීම දිවයිනේ මුල්ම පදිංචිකරුවන්ගෙන් සොයාගත හැකි අතර, මැඩගස්කරයේ ජාතික ඇඳුම වන වියන ලද ලැම්බා, විවිධාකාර වූ සහ පිරිපහදු කළ කලාවක් බවට පරිණාමය වී ඇත.
අග්නිදිග ආසියාතික සංස්කෘතික ආභාසය මැලගාසි ආහාරවල ද පැහැදිලි වේ, එහි සෑම ආහාර වේලකම බත් පරිභෝජනය කරනු ලැබේ, සාමාන්‍යයෙන් විවිධ රසැති එළවළු හෝ මස් කෑම වර්ග වලින් එකකි. අප්‍රිකානු බලපෑම සීබු ගවයින්ගේ පූජනීය වැදගත්කම සහ ඔවුන්ගේ හිමිකරුගේ ධනය, අප්‍රිකානු ප්‍රධාන භූමියෙන් ආරම්භ වූ සම්ප්‍රදායන් ප්‍රතිමූර්තිය කිරීම තුළින් පිළිබිඹු වේ. විශාලම ගව රංචු සිටින මැඩගස්කරයේ තැනිතලා ප්‍රදේශවල තරුණයින් සඳහා වූ චාරිත්‍රයක් වූ ගව මල පැන්නීම, නිරිතදිග ප්‍රදේශයේ එඬේරුන් වඩ වඩාත් සාම්ප්‍රදායික හෙල්ලවලින් තම ගවයන් ආරක්ෂා කිරීමට උත්සාහ කරන බැවින් භයානක සහ සමහර විට මාරාන්තික අපරාධ ව්‍යාපාරයක් බවට පත්ව ඇත.
කලාව
මැඩගස්කරයේ විවිධාකාර වාචික හා ලිඛිත සාහිත්‍යයක් වර්ධනය වී ඇත. දිවයිනේ ප්‍රමුඛතම කලාත්මක සම්ප්‍රදායයන්ගෙන් එකක් වන්නේ එහි කථිකත්වයයි, එය හයිටේනි (කාව්‍ය), කබරි (ප්‍රසිද්ධ කතිකාව) සහ ඔහබෝලනා (හිතෝපදේශ) යන ආකාරවලින් ප්‍රකාශ වේ. මෙම සම්ප්‍රදායන් විදහා දක්වන වීර කාව්‍යයක් වන අයිබෝනියා දිවයින පුරා විවිධ ආකාර කිහිපයකින් සියවස් ගණනාවක් පුරා සම්ප්‍රදායික මැලගසි ප්‍රජාවන්ගේ විවිධ මිථ්‍යා කථා සහ විශ්වාසයන් පිළිබඳ අවබෝධයක් ලබා දෙයි. මෙම සම්ප්‍රදාය අප්‍රිකාවේ ප්‍රථම නූතන කවියා ලෙස සැලකෙන ජීන්-ජෝසෆ් රබේරිවෙලෝ, සහ නව මැලගසි කාව්‍ය රැල්ලේ ආදර්ශයක් වන එලී රාජොනරිසන් වැනි කලාකරුවන් විසින් 20 වැනි සියවසේදී දිගටම කරගෙන ගියේය. මැඩගස්කරය පොහොසත් සංගීත උරුමයක් ද වර්ධනය කර ඇති අතර, වෙරළබඩ අලෙවිය හෝ හයිලන්ඩ් හිරාගසි වැනි ප්‍රාදේශීය සංගීත ප්‍රභේද දුසිම් ගණනකින් මූර්තිමත් කර ඇති අතර එය ගමේ රැස්වීම්, දේශීය නැටුම් බිම් සහ ජාතික ගුවන් තරංග ප්‍රබෝධමත් කරයි. මැඩගස්කරයේ ශාස්ත්‍රීය සංගීතයට තරුණ සහභාගීත්වය ප්‍රවර්ධනය කරන තරුණ ඇකඩමි, සංවිධාන සහ වාද්‍ය වෘන්ද හරහා පෝෂණය වූ ශාස්ත්‍රීය සංගීතයේ වර්ධනය වන සංස්කෘතියක් ද ඇත.
ප්ලාස්ටික් කලාව ද දිවයින පුරා පැතිර පවතී. සිල්ක් රෙදි විවීම සහ ලැම්බා නිෂ්පාදනය සම්ප්‍රදායට අමතරව, රෆියා සහ අනෙකුත් දේශීය ශාක ද්‍රව්‍ය රෙදි විවීම බිම පැදුරු, බාස්කට්, පසුම්බි සහ තොප්පි වැනි පුළුල් පරාසයක ප්‍රායෝගික අයිතම නිර්මාණය කිරීමට භාවිතා කර ඇත. ලී කැටයම් යනු බැල්කනියේ රේල් පීලි සහ අනෙකුත් වාස්තුවිද්‍යාත්මක අංග අලංකාර කිරීමේදී පැහැදිලි කලාපීය ශෛලීන් සහිත ඉතා දියුණු කලා ආකෘතියකි. මූර්ති ශිල්පීන් විවිධ ගෘහ භාණ්ඩ සහ ගෘහ භාණ්ඩ, ඇලෝලෝ අවමංගල්‍ය කණු සහ ලී මූර්ති නිර්මාණය කරයි, ඒවායින් බොහොමයක් සංචාරක වෙළඳපොළ සඳහා නිෂ්පාදනය කෙරේ. මධ්‍යම කඳුකරයේ සාෆිමනිරි ජනයාගේ අලංකාර සහ ක්‍රියාකාරී ලී වැඩ සම්ප්‍රදාය 2008 දී යුනෙස්කෝවේ අස්පෘශ්‍ය සංස්කෘතික උරුම ලැයිස්තුවට ඇතුළත් විය.
ඇන්ටයිමොරෝ ජනතාව අතර, මල් සහ අනෙකුත් විසිතුරු ස්වභාවික ද්‍රව්‍ය වලින් කාවැද්දූ කඩදාසි නිෂ්පාදනය ප්‍රජාව පරිසර සංචාරකයින් වෙත අලෙවි කිරීමට පටන් ගෙන ඇති දිගුකාලීන සම්ප්‍රදායකි. එම්බ්‍රොයිඩර් සහ අඳින ලද නූල් වැඩ ඇඳුම් නිෂ්පාදනය කිරීම සඳහා අතින් සිදු කරනු ලබන අතර, මේස රෙදි සහ අනෙකුත් ගෘහ රෙදිපිළි දේශීය අත්කම් වෙළඳපොලේ විකිණීමට ඇත. සෝ මැඩම් වැනි මැලගසි කලාකරුවන් මැඩගස්කරයේ රෙදිපිළි සම්ප්‍රදායන් සෘජුවම ඔවුන්ගේ නිර්මාණවලට ඇතුළත් කර ඇත. ඇන්ටනානාරිවෝ සහ තවත් නාගරික ප්‍රදේශ කිහිපයක කුඩා නමුත් වර්ධනය වන ලලිත කලාගාර සංඛ්‍යාවක්, දේශීය චිත්‍ර ශිල්පීන්ගේ සිතුවම් පිරිනමන අතර, මැඩගස්කර අගනුවර හොසෝත්‍රා එළිමහන් ප්‍රදර්ශනය වැනි වාර්ෂික කලා ඉසව්, ලලිත කලාවේ අඛණ්ඩ වර්ධනයට දායක වේ.
ක්‍රීඩාව
මැඩගස්කරයේ සාම්ප්‍රදායික විනෝදාංශ ගණනාවක් මතු වී ඇත. මොරේන්ගි, අතින්-අතින් සටන් වර්ගයක්, වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල ජනප්‍රිය ප්‍රේක්ෂක ක්‍රීඩාවකි. එය සාම්ප්‍රදායිකව පිරිමින් විසින් සිදු කරනු ලබන නමුත් කාන්තාවන් මෑතක සිට සහභාගී වීමට පටන් ගෙන ඇත. සවිකා හෝ ටොලොන්-ඕම්බි ලෙස නම් කර ඇති සෙබු ගවයන්ගේ මල්ලවපොර ද බොහෝ ප්‍රදේශ වල ක්‍රියාත්මක වේ. ක්‍රීඩාවට අමතරව විවිධ ක්‍රීඩා ද ක්‍රීඩා කෙරේ. කදුකර ප්‍රදේශ පුරා පැතිරී ඇති පුවරු ක්‍රීඩාවක් වන ෆැනොරෝනා වඩාත් සංකේතාත්මක වේ. ජනප්‍රවාදයට අනුව, ඔහුගේ පියා වන රලම්බෝගෙන් පසු අන්ද්‍රියංජක රජුගේ අනුප්‍රාප්තිය, ඔහුගේ අනෙකුත් වගකීම්වලට හානියක් වන පරිදි ඇන්ඩ්‍රියන්ජකගේ වැඩිමහල් සොහොයුරා ෆැනොරෝනා ක්‍රීඩා කිරීමට ඇති දැඩි ආශාවේ ප්‍රතිඵලයක් විය.
බටහිර විනෝදාත්මක ක්‍රියාකාරකම් පසුගිය සියවස් දෙක තුළ මැඩගස්කරයට හඳුන්වා දෙන ලදී. රග්බි සංගමය මැඩගස්කරයේ ජාතික ක්‍රීඩාව ලෙස සැලකේ. පාපන්දු ද ජනප්‍රියයි. මැඩගස්කරය තණකොළ පන්දු යැවීමට සමාන ප්‍රංශ ක්‍රීඩාවක් වන පෙටන්කි හි ලෝක ශූරයෙකු බිහි කර ඇත, එය නාගරික ප්‍රදේශවල සහ උස්බිම් පුරා බහුලව ක්‍රීඩා කරනු ලැබේ. පාසල් මලල ක්‍රීඩා වැඩසටහන් වලට සාමාන්‍යයෙන් පාපන්දු, ධාවන පථ සහ පිටිය, ජූඩෝ, බොක්සිං, කාන්තා පැසිපන්දු සහ කාන්තා ටෙනිස් ඇතුළත් වේ. මැඩගස්කරය 1964 ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා උළෙලට තම ප්‍රථම තරඟකරුවන් යවා ඇති අතර අප්‍රිකානු ක්‍රීඩා උළෙලට ද තරඟ කර ඇත. බාලදක්ෂයින් මැඩගස්කරයේ නියෝජනය කරනු ලබන්නේ බාලදක්ෂ සමාජ තුනකින් සමන්විත එහිම දේශීය සම්මේලනය මගිනි. 2011 වසරේ සාමාජිකත්වය 14,905ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත.
එහි දියුණු ක්‍රීඩා පහසුකම් නිසා, 2011 FIBA අප්‍රිකා ශූරතාවලිය, 2009 FIBA අප්‍රිකා කාන්තා ශූරතාවලිය, 2014 FIBA අප්‍රිකා 18 න් පහළ ශූරතාව, 2013 FIBA අප්‍රිකා ශූරතාවලිය, සහ 2015 FIBA අප්‍රිකා කාන්තා ශූරතාවලිය ඇතුළුව අප්‍රිකාවේ ඉහළම ජාත්‍යන්තර පැසිපන්දු ඉසව් කිහිපයකට සත්කාරක හිමිකම් ඇන්ටනානාරිවෝ විසින් ලබා ගන්නා ලදී. මැඩගස්කරයේ ජාතික 3x3 පැසිපන්දු කණ්ඩායම 2019 අප්‍රිකානු ක්‍රීඩා උළෙලේ රන් පදක්කම දිනා ගත්තේය.
ආහාර පිසීම
මැලගසි ආහාර පිසීම අග්නිදිග ආසියානු, අප්‍රිකානු, ඕෂනියා, ඉන්දියානු, චීන සහ යුරෝපීය සූපශාස්ත්‍ර සම්ප්‍රදායන්හි විවිධ බලපෑම් පිළිබිඹු කරයි. මැලගසි ආහාරවල සංකීර්ණත්වය මුල්ම පදිංචිකරුවන් විසින් හඳුන්වා දුන් සරල, සාම්ප්‍රදායික සූදානමේ සිට දිවයිනේ 19 වැනි සියවසේ රජවරුන් සඳහා පිළියෙළ කරන ලද පිරිපහදු කළ උත්සව කෑම දක්වා විහිදේ. මුළු දිවයිනම පාහේ, මැඩගස්කරයේ සමකාලීන ආහාර පිසීම සාමාන්‍යයෙන් සමන්විත වන්නේ සහල් (විවිධ) සහල් (ලාඕකා) සමඟ පිරිනමන ලද පදනමකිනි. ලඕකා වර්ග බොහොමයක් නිර්මාංශ හෝ සත්ව ප්‍රෝටීන ඇතුළත් විය හැකි අතර සාමාන්‍යයෙන් ඉඟුරු, ළූණු, සුදුළූණු, තක්කාලි, වැනිලා, පොල් කිරි, ලුණු, කරපිංචා, කොළ ගම්මිරිස් හෝ සාමාන්‍යයෙන් වෙනත් කුළුබඩු වැනි අමුද්‍රව්‍යවලින් රස කළ හෝ ඖෂධ පැළෑටි සෝස් වර්ගයක් ඇතුළත් වේ. ශුෂ්ක දකුණේ සහ බටහිර ප්‍රදේශවල, එඬේර පවුල් සහල් වෙනුවට බඩ ඉරිඟු, මඤ්ඤොක්කා හෝ පැසුණු සීබු කිරිවලින් සාදන ලද කිරි වර්ග ආදේශ කළ හැකිය. විවිධ නිවර්තන සහ සෞම්‍ය දේශගුණික පලතුරු මෙන්ම විවිධ පැණිරස හා රසවත් බැදපු වර්ග මෙන්ම වෙනත් වීදි ආහාර දිවයින පුරා තිබේ. දේශීයව නිපදවන පාන වර්ග අතර පලතුරු යුෂ, කෝපි, ඖෂධීය තේ සහ තේ සහ රම්, වයින් සහ බියර් වැනි මධ්‍යසාර පාන ඇතුළත් වේ. ත්‍රී හෝර්ස් බියර් යනු දිවයිනේ වඩාත්ම ජනප්‍රිය බියර් වන අතර එය මැඩගස්කරයේ සංකේතයක් ලෙස සැලකේ.
සටහන්
- (; , ) (, ; ප්‍රංශ: République de Madagascar)
යොමු කිරීම්
- Le Comité Consultatif Constitutionnel (1 October 2010). "Projet de Constitution de la Quatrième République de Madagascar" (PDF) (ප්‍රංශ බසින්). Madagascar Tribune. 28 June 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් (PDF). සම්ප්‍රවේශය 24 August 2011.
- . Populstat.info. 9 February 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 15 July 2013.
- "Madagascar". Global Religious Futures. Pew Research Center. 14 May 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 14 July 2021.
- "The beginning of the Merina Kingdom". Mada Magazine. 4 August 2015. 17 August 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 30 March 2021.
- "Madagascar". Lonely Planet. 30 March 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 30 March 2021.
- Bureau of African Affairs (3 May 2011). "Background Note: Madagascar". U.S. Department of State. 26 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 24 August 2011.
- "Madagascar". The World Factbook (2024 ed.). Central Intelligence Agency. April 11, 2023. සම්ප්‍රවේශය 16 January 2023.
- "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Madagascar)". IMF.org. International Monetary Fund. 10 October 2023. සම්ප්‍රවේශය 17 October 2023.
- "Gini Index coefficient". CIA Factbook. 7 July 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 16 July 2021.
- "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (ඉංග්‍රීසි බසින්). United Nations Development Programme. 8 September 2022. සම්ප්‍රවේශය 8 September 2022.
- Bradt (2011), p. 2.
- . WorldAtlas.com. 7 December 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 10 August 2019.
- Raval, U.; Veeraswamy, K. (2003-07-01). "India-Madagascar Separation: Breakup Along a Pre-existing Mobile Belt and Chipping of the Craton". Gondwana Research. 6 (3): 467–485. :2003GondR...6..467R. doi:10.1016/S1342-937X(05)70999-0.
- Mitchell, Peter (2020-10-01). "Settling Madagascar: When Did People First Colonize the World's Largest Island?". The Journal of Island and Coastal Archaeology (ඉංග්‍රීසි බසින්). 15 (4): 576–595. doi:10.1080/15564894.2019.1582567. 1556-4894. 195555955. 6 December 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 6 December 2021.
- Heiske, Margit; Alva, Omar; Pereda-Loth, Veronica; Van Schalkwyk, Matthew; Radimilahy, Chantal; Letellier, Thierry; Rakotarisoa, Jean-Aimé; Pierron, Denis (2021). "Genetic evidence and historical theories of the Asian and African origins of the present Malagasy population". Human Molecular Genetics (ඉංග්‍රීසි බසින්). 30 (R1): R72–R78. doi:10.1093/hmg/ddab018. PMID 33481023.
- Mohr, Charles (1 February 1971). "In French‐Tinied Madagascar, African and Asian Cultures Meet". The New York Times. සම්ප්‍රවේශය 17 April 2023.
- "MADAGASCAR: Aepyornis Island". TIME. 23 March 1942. සම්ප්‍රවේශය 17 April 2023.
- Pierron, Denis; Razafindrazaka, Harilanto; Pagani, Luca; Ricaut, François-Xavier; Antao, Tiago; Capredon, Mélanie; Sambo, Clément; Radimilahy, Chantal; Rakotoarisoa, Jean-Aimé; Blench, Roger M.; Letellier, Thierry (21 January 2014). "Genome-wide evidence of Austronesian–Bantu admixture and cultural reversion in a hunter-gatherer group of Madagascar". Proceedings of the National Academy of Sciences (ඉංග්‍රීසි බසින්). 111 (3): 936–941. :2014PNAS..111..936P. doi:10.1073/pnas.1321860111. 0027-8424. PMC 3903192. PMID 24395773.
- "About LDCs". UN-OHRLLS. 8 October 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 22 February 2017.
- National Geographic. . 25 May 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 31 August 2012.
- Raveloson, Andriamiranto (25 March 2020). "Malagasy? Or is it Madagascan? Our research provides the answer". theconversation.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). 13 June 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 20 August 2020.
- Voarintsoa, Ny Riavo G.; Raveloson, Andriamiranto; Barimalala, Rondrotiana; Razafindratsima, Onja H. (July 2019). "'Malagasy' or 'Madagascan'? Which English term best reflects the people, the culture, and other things from Madagascar?". Scientific African (ඉංග්‍රීසි බසින්). 4: e00091. :2019SciAf...400091V. doi:10.1016/j.sciaf.2019.e00091. 187807236.
- Cousins (1895), pp. 11–12
- Room (2006), p. 230
- Clockers, Alain (2014-12-30). "Histoire des noms anciens de Madagascar : réévaluations et nouvelles hypothèses". Études Océan Indien (ප්‍රංශ බසින්) (51–52). doi:10.4000/oceanindien.1704. 0246-0092.
- Grandidier, Alfred (1885). Histoire de la géographie de Madagascar (ප්‍රංශ බසින්). Imprimerie nationale.
- The Antananarvio Annual and Madagascar Magazine (ඉංග්‍රීසි බසින්). London Missionary Society Press. 1893. 2023-06-04 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 2023-06-04.
- Sibree, James (1896). Madagascar Before the Conquest: The Island, the Country, and the People, with Chapters on Travel and Topography, Folk-lore, Strange Customs and Superstitions, the Animal Life of the Island, and Mission Work and Progress Among the Inhabitants (ඉංග්‍රීසි බසින්). Macmillan. 2023-06-04 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 2023-06-04.
- Kent, Raymond K. (1967). Early Kingdoms in Madagascar and the Birth of the Sakalava Empire, 1500-1700. University of Wisconsin--Madison. p. 186. 2023-06-05 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 2023-06-05.
- Megiser, Hieronymus (1609). Warhafftige, gründliche und aussführliche, so wol historische als chorographische Beschreibung der ... Insul Madagascar. ... Samt ... angehengtem Dictionario und Dialogis der Madagascarischen Sprach (ජර්මන් බසින්). pp. 58–60.
- Linschoten, Jan Huygen van (1885). The Voyage of John Huyghen Van Linschoten to the East Indies: From the Old English Translation of 1598. The First Book, Containing His Description of the East... (ඉංග්‍රීසි බසින්). Hakluyt society. 2023-06-04 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 2023-06-04.
- 'America and West Indies: June 1699, 12-20', in Calendar of State Papers Colonial, America and West Indies: Volume 17, 1699 and Addenda 1621-1698, ed. Cecil Headlam (London, 1908), pp. 283-291. British History Online http://www.british-history.ac.uk/cal-state-papers/colonial/america-west-indies/vol17/pp283-291 [accessed 1 June 2023].
- W. M. C. (December 16, 1882). "The Malagasy" (PDF). The Graphic. No. 681.
- Saleh Bin Osman (August 1891). "The Story of My Life". St. Nicholas: An Illustrated Magazine for Young Folks (18): 795–8.
- Basset, Charles (1903). Madagascar et l'oeuvre du Général Galliéni (ප්‍රංශ බසින්). A. Rousseau.
- Crowley, B.E. (2010). "A refined chronology of prehistoric Madagascar and the demise of the megafauna". Quaternary Science Reviews. 29 (19–20): 2591–2603. :2010QSRv...29.2591C. doi:10.1016/j.quascirev.2010.06.030.
- Dewar, Robert E.; Wright, Henry T. (1993). "The culture history of Madagascar". Journal of World Prehistory. 7 (4): 417–466. doi:10.1007/bf00997802. hdl:2027.42/45256. 21753825.
- Burney DA, Burney LP, Godfrey LR, Jungers WL, Goodman SM, Wright HT, Jull AJ (August 2004). "A chronology for late prehistoric Madagascar". Journal of Human Evolution. 47 (1–2): 25–63. doi:10.1016/j.jhevol.2004.05.005. PMID 15288523.
- Kumar, Ann (2012). 'Dominion Over Palm and Pine: Early Indonesia's Maritime Reach', in Geoff Wade (ed.), Anthony Reid and the Study of the Southeast Asian Past (Singapore: Institute of Southeast Asian Studies), 101–122.
- Cox, Murray P.; Nelson, Michael G.; Tumonggor, Meryanne K.; Ricaut, François-X.; Sudoyo, Herawati (2012). "A small cohort of Island Southeast Asian women founded Madagascar". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 279 (1739): 2761–2768. doi:10.1098/rspb.2012.0012. PMC 3367776. PMID 22438500.
- Mitchell, Peter (2020-10-01). "Settling Madagascar: When Did People First Colonize the World's Largest Island?". The Journal of Island and Coastal Archaeology (ඉංග්‍රීසි බසින්). 15 (4): 576–595. doi:10.1080/15564894.2019.1582567. 1556-4894. 195555955. 6 December 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 6 December 2021.
- "Human expansion 1,000 years ago linked to Madagascar's loss of large vertebrates". ScienceDaily. 4 November 2022.
- Virah-Sawmy, M.; Willis, K. J.; Gillson, L. (2010). "Evidence for drought and forest declines during the recent megafaunal extinctions in Madagascar". Journal of Biogeography. 37 (3): 506–519. doi:10.1111/j.1365-2699.2009.02203.x. 84382916.
- Campbell, Gwyn (1993). "The Structure of Trade in Madagascar, 1750–1810". The International Journal of African Historical Studies. 26 (1): 111–148. doi:10.2307/219188. 219188.
- Wink (2004), p. 185
- Pierron, Denis; Heiske, Margit; Razafindrazaka, Harilanto; Rakoto, Ignace; Rabetokotany, Nelly; Ravololomanga, Bodo; Rakotozafy, Lucien M.-A.; Rakotomalala, Mireille Mialy; Razafiarivony, Michel; Rasoarifetra, Bako; Raharijesy, Miakabola Andriamampianina (8 August 2017). "Genomic landscape of human diversity across Madagascar". Proceedings of the National Academy of Sciences (ඉංග්‍රීසි බසින්). 114 (32): E6498–E6506. :2017PNAS..114E6498P. doi:10.1073/pnas.1704906114. 0027-8424. PMC 5559028. PMID 28716916.
- Gade, Daniel W. (1996). "Deforestation and its effects in Highland Madagascar". Mountain Research and Development. 16 (2): 101–116. doi:10.2307/3674005. 3674005.
- Domenichini, J.P. "Antehiroka et Royauté Vazimba". Express de Madagascar (ප්‍රංශ බසින්). Madatana.com. 14 July 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 5 November 2010.
- Razafimahazo, S. (2011). . Revue de l'Océan Indien (ප්‍රංශ බසින්). Madatana.com. 14 July 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 November 2010.
- (1994). . 9 November 2005 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 1 February 2011.
- Bureau of African Affairs (3 May 2011). "Background Note: Madagascar". U.S. Department of State. 26 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 24 August 2011.
- Leitão, Humberto (1971). "Os dois descobrimentos da ilha de São Lourenço mandados fazer pelo vice-rei D. Jeronimio de Azevedo nos anos de 1613 à 1616". Caravelle. Cahiers du Monde Hispanique et Luso-Brésilien. 16 (1): 261. 30 March 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 9 August 2020.
- Andrada, Francisco (1613). "Cronica do mujto alto e poderoso Rey destes Reynos de Portugal, Dom João o III". 30 March 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 27 October 2020.
- Oliver (1886), p. 16
- Kent (1976), pp. 65–71
- "Kingdoms of Madagascar: Maroserana and Merina". Metmuseum.org. 24 June 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 25 April 2010.
- Ogot (1992), p. 418
- Hodder (1982), p. 59
- "Royal Hill of Ambohimanga". . 29 June 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 30 April 2011.
- Ade Ajayi (1998), pp. 413–422
- Campbell, Gwyn (October 1991). "The state and pre-colonial demographic history: the case of nineteenth century Madagascar". Journal of African History. 23 (3): 415–445. doi:10.1017/S0021853700031534.
- Campbell, Gwyn (October 1991). "The state and pre-colonial demographic history: the case of nineteenth century Madagascar". Journal of African History. 23 (3): 415–445. doi:10.1017/S0021853700031534.
- Oliver (1886), pp. 124–126
- Uwechue (1981), p. 473
- Thompson & Adloff (1965), pp. 9–10
- Fage, Flint & Oliver (1986), pp. 522–524
- Randier (2006), p. 400
- Curtin (1998), p. 186
- Oliver, Fage & Sanderson (1985), p. 529
- Oliver, Fage & Sanderson (1985), p. 532
- Jacques Tronchon. L'insurrection malgache de 1947. Essai d'interprétation historique, p 35–45
- Campbell (2005), p. 107
- Shillington (2005), p. 878
- Regnier (2015), pp. 152–154
- Fournet-Guérin (2007), pp. 45–54
- Frémigacci (1999), pp. 421–444
- Gallieni (1908), pp. 341–343
- Hannibal, Travis (2013). Genocide, Ethnonationalism, and the United Nations: Exploring the Causes of Mass Killing Since 1945. Routledge. p. 138. ISBN . 24 June 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 23 June 2021.
- Jacques Tronchon. L'insurrection malgache de 1947. Essai d'interprétation historique, p 35-45
- Reinsch (1905), p. 377
- Browning (2004), pp. 81–89
- Kennedy (2007), pp. 511–512
- Lehoullier (2010), p. 107
- Kitchen (1962), p. 256
- Pryor (1990), pp. 209–210
- . (ප්‍රංශ බසින්). 26 August 2023 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2023.
- Marcus, Richard (August 2004). . Occasional Paper No. 89. Institute for Security Studies. 7 September 2004 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 15 February 2012.
- . International Crisis Group (ප්‍රංශ බසින්). 25 July 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 November 2010.
- Ratsimbaharison, Adrien (2017). The Political Crisis of March 2009 in Madagascar: A Case Study of Conflict and Conflict Mediation. Lanham, Boulder, New York, London: Rowman & Littlefield. ISBN .
- "Centre d'actualités de l'ONU – Madagascar : l'ONU salue le bon déroulement du deuxième tour des élections présidentielles". Un.org. 20 December 2013. 3 July 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 28 June 2017.
- "All you need to know about high-stakes Madagascar poll". 30 March 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 30 March 2021.
- "Madagascar court declares Rajoelina as election winner". 21 January 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 30 March 2021.
- "Madagascar: Ravalomanana challenges results in court, Rajoelina calls for calm". 28 December 2018. 8 November 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 30 March 2021.
- "Madagascar President assured of winning majority seats in parliament". 15 June 2019. 30 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 30 March 2021.
- Januta, Andrea (1 December 2021). "Madagascar food crisis caused more by poverty, natural weather than climate change – study". Reuters (ඉංග්‍රීසි බසින්). 25 January 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 25 January 2022.
- "Andry Rajoelina: Madagascar president re-elected in contested poll". BBC News. 25 November 2023. සම්ප්‍රවේශය 26 November 2023.
- Bureau of African Affairs (3 May 2011). "Background Note: Madagascar". U.S. Department of State. 26 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 24 August 2011.
- Central Intelligence Agency (2011). "Madagascar". The World Factbook. 14 February 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 24 August 2011.
- . WorldAtlas.com. 7 December 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 10 August 2019.
- Moriarty (1891), pp. 1–2
- Reeves, Colin V. (February 2018). "The development of the East African margin during Jurassic and Lower Cretaceous times: a perspective from global tectonics". Petroleum Geoscience (ඉංග්‍රීසි බසින්). 24 (1): 41–56. :2018PetGe..24...41R. doi:10.1144/petgeo2017-021. 1354-0793. 133869410. 3 March 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 6 December 2021.
- Torsvik, T.H.; Tucker, R.D.; Ashwal, L.D.; Carter, L.M.; Jamtveit, B.; Vidyadharan, K.T.; Venkataramana, P. (October 2000). "Late Cretaceous India-Madagascar fit and timing of break-up related magmatism". Terra Nova (ඉංග්‍රීසි බසින්). 12 (5): 220–224. :2000TeNov..12..220T. doi:10.1046/j.1365-3121.2000.00300.x. 128896193.
- Vences M, Wollenberg KC, Vieites DR, Lees DC (June 2009). "Madagascar as a model region of species diversification" (PDF). Trends in Ecology and Evolution. 24 (8): 456–465. doi:10.1016/j.tree.2009.03.011. PMID 19500874. 9 May 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් (PDF). සම්ප්‍රවේශය 11 February 2012.
- Encyclopædia Britannica (2011). "Madagascar". Encyclopædia Britannica. Eb.com. https://www.britannica.com/EBchecked/topic/355562/Madagascar. ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 25 August 2011.
- (1994). . 9 November 2005 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 1 February 2011.
- International Federation of Red Cross And Red Crescent Societies (25 February 2005). "Madagascar: Cyclone Gafilo, Final Report, Appeal 08/04". ReliefWeb. 30 August 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 31 March 2011.
- Integrated Regional Information Networks (2 July 2004). "Madagascar: Saving the children from Gafilo's aftermath". ReliefWeb. 26 February 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 9 September 2012.
- Rabary, Lovasoa (6 February 2022). "Cyclone kills at least 10 in Madagascar, destroying homes and cutting power". Reuters (ඉංග්‍රීසි බසින්). 6 February 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 February 2022.
- Laville, Sandra (2022-07-13). "Climate adaptation bill for African countries to dwarf health spending". The Guardian (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2022-07-14.
- Conservation International (2007). . Biodiversity Hotspots. Conservation International. 24 August 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 24 August 2011.
- Tattersall, Ian (2006). Origin of the Malagasy Strepshirhine Primates. Springer. pp. 1–6. ISBN . 6 April 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් . සම්ප්‍රවේශය 14 October 2015.
- Hobbes & Dolan (2008), p. 517
- Hillstrom & Collier Hillstrom (2003), p. 50
- Dinerstein, Eric; et al. (2017). "An Ecoregion-Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm". BioScience. 67 (6): 534–545. doi:10.1093/biosci/bix014. 0006-3568. PMC 5451287. PMID 28608869.
- Callmander, Martin; et al. (2011). "The endemic and non-endemic vascular flora of Madagascar updated" (PDF). Plant Ecology and Evolution. 144 (2): 121–125. doi:10.5091/plecevo.2011.513. 31 August 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් (PDF). සම්ප්‍රවේශය 11 February 2012.
- Lavranos, John (2004). "Pachypodium makayense: A New Species From Madagascar". Cactus and Succulent Journal. 76 (2): 85–88.
- Bradt (2011), p. 38
- Baum DA, Small RL, Wendel JF (1998). "Biogeography and floral evolution of baobabs (Adansonia, Bombacaceae) as inferred from multiple data sets". Systematic Biology. 47 (2): 181–207. doi:10.1080/106351598260879. PMID 12064226.
- Keglevich, Péter; Hazai, Laszlo; Kalaus, György; Szántay, Csaba (2012). "Modifications on the basic skeletons of vinblastine and vincristine". . 17 (5): 5893–5914. doi:10.3390/molecules17055893. PMC 6268133. PMID 22609781.
- Sears, Justin E.; (2015). "Total Synthesis of Vinblastine, Related Natural Products, and Key Analogues and Development of Inspired Methodology Suitable for the Systematic Study of Their Structure-Function Properties". . 48 (3): 653–662. doi:10.1021/ar500400w. PMC 4363169. PMID 25586069.
විකිපීඩියාව, විකි, සිංහල, පොත, පොත්, පුස්තකාලය, ලිපිය, කියවන්න, බාගන්න, නොමිලේ, නොමිලේ බාගන්න, mp3, වීඩියෝ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, පින්තූරය, සංගීතය, ගීතය, චිත්‍රපටය, පොත, ක්‍රීඩාව, ක්‍රීඩා., ජංගම දුරකථන, android, ios, apple, ජංගම දුරකථන, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, පීසී, වෙබ්, පරිගණකය
ම ඩගස කරය න ල වශය න ම ඩගස කර ජනරජය යන අප ර ක ව ග න ක නද ග ව රළට ඔබ බ න ප හ ට ද පත රටක එය ල කය ස ව වන ව ශ ලතම ද පත ද වන ව ශ ලතම ද පත රට සහ ල කය 44 වන ව ශ ලතම රට ව එහ අගන වර සහ ව ශ ලතම නගරය වන න ඇන ටන න ර ව ය ම ඩගස කර ජනරජයRepoblikan i Madagasikara Republique de Madagascar ප ර ශ Flag ර ජ ය ල ඡනයඋද ය ග ප ඨය Fitiavana Tanindrazana Fandrosoana Malagasy Amour Patrie Progres ප ර ශ ආදරය ප ත භ ම ය ප රගත ය ජ ත ක ග ය Malagasy O Terre de nos ancetres bien aimes ප ර ශ ඔහ අප ආදරණ ය ම ත න ම ත තන ග ද ශය source source track track track track Location of ම ඩගස කරය dark green අගන වරසහ ව ශ ලතම නගරයඇන ටන න ර ව 18 55 S 47 31 E 18 917 S 47 517 E 18 917 47 517න ල භ ෂ ව ම ලගස භ ෂ ව ප ර ශ භ ෂ ව 2017 26 15 12 7 6 5 5 24 ව නත අයආගම 2020 84 7 ක ර ස ත ය න 45 8 ර පරම ද ආගම 38 1 කත ල ක 0 8 ව නත ක ර ස ත ය න න ක යන 7 3 ආගමක න ත 4 7 ස ම ප රද ය ක ඇදහ ල 3 1 ඉස ල ම 0 3 ව නත අයම ලගස රජයඒක ය අර ධ ජන ධ පත ජනරජය ජන ධ පත අගම ත ව යවස ථ ද යකයප ර ල ම න ත ව ස න ට සභ ව ජ ත ක ර ස ව මප හ ට ව ම ම ර න ර ජධ න යආ 1540 ප ර ශ ම ඩගස කරය1896 අග ස ත 6 ජනරජය ප රක ශ කරන ලද ද 1958 ඔක ත බර 14 ස ව ධ නත වය ප රක ශ ක ර ම1960 ජ න 26වර ග ප රම ණය සම ප ර ණ587 041 km2 226 658 sq mi 46 ව න ජලය5 501 km2 2 124 sq mi ජලය 0 9 ජනගහණය 2023 ඇස තම න ත ව28 812 195 ජන ඝණත වය47 7 km2 123 5 sq mi දද න ක රශස 2023 ඇස තම න ත ව සම ප ර ණඇ ඩ බ ල යන 56 754 117 ව න ඒක ප ද ගලඇ ඩ 1 906 දද න න ම ක 2023 ඇස තම න ත ව සම ප ර ණඇ ඩ බ ල යන 15 763 139 ව න ඒක ප ද ගලඇ ඩ 529 ග න 2012 42 6 මධ යමම සද 2021 0 501 පහළ 173 ව න ව යවහ ර ම දලම ලගස ඇර යර ව ල කල පයUTC 3 ග ම හ න UTC 3 not observed ද න ආක ත ද ද ම ම වවවවදක ණඇමත ම ක තය ම ඩගස කරය ම ඩගස කර ද පත සහ ක ඩ පර යන ත ද පත ර ශ යක න සමන ව ත ව ග න ඩ ව න නම ස ප ර මහ ද ව පය ප ර ග ඓත හ ස ක බ ඳව ට ම න පස ව ම ඩගස කරය වසර ම ල යන 180කට පමණ ප ර ම ල ජ ර ස ක ය ගය ද අප ර ක ව න ව න ව වසර ම ල යන 90කට පමණ ප ර ඉන ද ය න උපමහ ද ව පය න ව න ව ද ශ ය ශ ක හ සත න ස ප ක ෂ හ දකල ව පර ණ මය ව මට ඉඩ සලසය එහ ප රත ඵලයක ල ස එය ජ ව ව ව ධත ව උණ ස ම ස ථ නයක වන අතර වන ජ ව න ග න 90 කට ව ඩ ප රම ණයක ආව ණ ක වන ල කය ම ග ව ව ධත වය න ය ත රටවල 17 න එකක ද වය න උපන වර තන ස ට න වර තන සම ද ර ද ශග ණයක ඇත ම ඩගස කරය ප රථම වරට ක ර ව පළම සහස රය ම ද භ ගය ද හ ඊට ප ර ඔස ට ර න ස ය න ජනත ව ව ස න පද ච කරන ලද වර තම න ඉන ද න ස ය ව ස ට ප ට ර ය ත ර වල න ප ම ණ ය හ ක ය ම ව ක ර ව නවවන ස යවස ද පමණ න ග නහ ර අප ර ක ව ස ට ම ස ම බ ක න ල ක ව තරණය කරන බන ට ස ක රමණ කයන ව ස න එක කරන ලද අන ක ත කණ ඩ යම ක ලයත සමඟ ම ඩගස කරය පද ච ව අතර එක එක කණ ඩ යම ම ලගස ස ස ක ත ක ජ ව තයට කල පවත න ද යකත වයක ලබ ද න හ පස ව ම ලගස ජනව ර ග ක කණ ඩ යම බ හ ව ට උප කණ ඩ යම 18 හ ඊට ව ඩ ගණනකට බ ද ඇත අතර ඉන ව ශ ලතම වන න මධ යම කඳ කරය ම ර න ය 18 වන ශතවර ෂය අගභ ගය වන ත ර ම ඩගස කර ද පත ප ලනය කරන ල බ ව සම ජ ද ශප ලන ක සන ධ නවල ඛණ ඩනය ව එකත වක න 19 වන ශතවර ෂය ම ල භ ගය ආරම භය ස ට එහ ව ඩ ක ටසක එක සත ව ම ර න ව ශ ධ පත න ම ල වක ව ස න ම ඩගස කර ර ජධ න ය ල ස ප ලනය කරන ලද 1897 ද ර ජ ණ ඩ ව ප ර ශය ව ස න ඈඳ ග න ම න අවසන කරන ලද අතර 1960 ද ම ඩගස කරය න දහස ලබ ගත ත ය එත න ස ට රට ජනරජ ල ස හ ඳ න ව න ප රධ න ව යවස ථ මය ක ල පර ච ඡ ද හතරකට භ ජනය ව ඇත අතර 1992 ස ට ව යවස ථ ප ත ප රජ තන ත රව දයක ල ස ප ලනය ව ඇත ද ශප ලන අර බ දයක සහ ම ල ටර අර බ දයක න පස ව 2009 ද ක මන ත රණය ම ඩගස කරය එහ ස ව වන සහ වත මන ජනරජය ද සට ද ග ග ස ස න ස ක රමණයකට ලක ව අතර 2014 ජනව ර ම සය ද ව යවස ථ ප ත ප ලනය යථ තත ත වයට පත ව ය ම ඩගස කරය එක සත ජ ත න ග UN අප ර ක න ස ගමය AU දක ණ අප ර ක න ස වර ධන ප රජ ව SADC සහ Internationale de la Francophonie ස ව ධ නය ස ම ජ කය ක ම ලගස සහ ප ර ශ යන භ ෂ ද කම ර ජ යය න ල භ ෂ ව ක ර ස ත ය න ආගම රට ප රම ඛ ආගම වන අතර ස ලක ය ය ත ස ළ තරයක තවමත ස ම ප රද ය ක ඇදහ ල අන ගමනය කරය ම ඩගස කරය එක සත ජ ත න ග ස ව ධ නය ව ස න අවම ස වර ධ ත රටක ල ස වර ග කරණය කර ඇත අධ ය පනය ස ඛ ය සහ ප ද ගල ක ව යවස ය සඳහ ව ඩ ආය ජනයක සමඟ සම බන ධ ව පර සර ස ච රක ව ය ප රය සහ ක ෂ කර ම න තය එහ ස වර ධන උප ය ම ර ගය ප රධ න අ ග ව 2000 ගණන වල ම ල භ ගය ස ට ස ලක ය ය ත ආර ථ ක වර ධනයක ත බ යද ත ආද යම ව ෂමත ප ළ ල ව ඇත අතර ජනගහනය න බහ තරයකග ජ වන තත ත වය අඩ මට ටමක පවත න ර ක ත යම ලගස භ ෂ ව න ම ඩගස කර ද පත මඩගස කරය ල ස හඳ න වන අතර එහ ජනත ව ම ලගස ල ස හ ඳ න ව නම ම ල රම භය අව න ශ ච තය සහ ය ර ප යයන ව ස න මධ යතන ය ගය ප රච රණය කරන ලද ව ද ශ ය ව ය හ ක ය එය එස නම එම නම ද වය න ව ස යන ව ස න සම මත කරන ලද ද කවද ද ය න දන සමහර ප රජ වන ට ඔව න ව සය කළ භ ම ය න ක ටසකට හ ම ළ මන න ම තමන ග නම ත බ ණ ද ද වය න හ ඳ න ව මට ප ර ද ශ ය ජනත ව ව ස න මඩගස කරයට ප ර ප වත තන ම ලගස භ ෂ න මයක භ ව ත කර න ත බව ප න එක උපකල පනයක ම ඩගස කරය ම ල යන වචනයට සම බන ධ කරය න තන ඉන ද න ස ය ව ම ලගස ජනය ග ඔස ට ර න ය න සම භවය ග න සඳහන කරය 1154 වර ෂය ස ට ආලය කරන ලද ම හම මද අල ඉද ර ස ග ස ත යමක ම ම ද පත අර බ භ ෂ ව න ග ස ර මලය හ ම ල ද පත ල ස නම කර ඇත ග ර ක ජ ත කයන ව ස න හඳ න වන ල බ මලය ග ස ර යන නමට ම ම නම ප රත ල ම ක ර ම ද වය න න තන න මය ප ර වග ම ය ල ස ස ලක ම ල ද පත යන නම පස ව ලත න භ ෂ ව න මල ච ල ස පර වර තනය කරන ලද එය මලය ඉන ස ය ලය හ ස ක ෂ ප ත ආක රයක මධ යක ල න හ යර ෆ ර ඩ ම ප ප ම න ඩ හ ම ඩගස කරය නම ල ස න තවත උපකල පනයක වන න ම ඩගස කරය යන ස ම ල ය ව අගන වර සහ මධ යක ල න ඉන ද යන ස ගරය ව දගත වර යක වන ම ගඩ ෂ හ ද ෂ ත අක ෂර පර වර තනයක බවය 13 ව න ස යවස ව න ස ය න ගව ෂකය ක ව ම ර ක ප ල ඔහ ග මතක සටහන වල ස ථ න ද ක ව ය ක ල ක ර ම න ස ම ය ස ද වන නට ඇත ම ම නම පස ව ය ර ප යයන ව ස න ප නර ද ස ත යම වල ප රචල ත වන නට ඇත ම ර ක ප ල එය ම ඩගස කරය ල ස හ ඳ න ව ය මන ද ය ප හ ද ල කළ හ ක පළම ල ඛනවල න එකක වන න ජ ර ම ම ග සර ව ස න 1609 ම ඩගස කරය ප ළ බඳ ප තක ය ම ම ක ත ය ජ ර ම ම ග සර ව ස තර කරන න ම ගඩ ෂ සහ අඩල රජ න ට ප ර බ න සහ ස ම ත ර යන ධනවත ද පත ආක රමණය ක ර ම සඳහ ම න ස න ව ස පන දහසක පමණ බලඇණ යක සමඟ ම ඩගස කරයට ග ය ස ද ව මක ක ස ව තත ක ණ ට වක ඔව න ව ම ර ගය න ඉවතට ව ස කළ අතර ඔව න ම ඩගස කරය ව රළට ග ඩ බ ස ද පත යටත කර එහ ව ස යන සමඟ ග ව ස මක අත සන කළහ ඔව න ම ස අටක ර ඳ ස ට අතර ද වය න ව ව ධ ස ථ නවල ක ළ ණ අටක ඉද කර ඇත අතර එහ ඔව න ම ගඩ ක ස ල ස ක ටයම කළ අතර පස ව එය ද ෂණය න ම ඩගස කරය බවට පත ව ය ජ න හ ය ගන ව න ල න ෂ ටන ප ත ග ස ක ත න සහ ස ත යම ප ටපත කළ ලන ද ස ස ච රකය ක ම ඩගස කරයට එහ නම ල බ ඇත ත ම ක ඩ ෂ ම ගඩ ෂ යන න මය න ය ය පවසම න ෂ ක එය ආක රමණය කළ බව පවසම න ම ම ස ද ව ම තහව ර කළ ය ම ලගස ක ර න හ ත ම ඩගස කරය යන න මය ද ඓත හ ස ක වශය න සහත ක කර ඇත 1699 ද බ ර ත න ය ර ජ ය පත ර ක වක මලගස කරය ස ට අවස නය න ව ය ර ක නගරය බවට පත වන ත නට මග න අස ත අන ත අතර ප ම ණ මක ව ර ත ව බ ර ත න ය ප වත පත ද ග ර ෆ ක හ 1882 ස ස කරණයක ම ලගස කරය ද වය න නම ල ස සඳහන කර ඇත අතර එය න ර ක ත ව ද ය ත මකව ම ල සම භවයක ඇත වචනයක වන අතර එය මලක ක යන නමට සම බන ධ ව ය හ ක ය 1891 ද ස න ස බ ර ස ච රකය ක වන ස ල බ න ඔස ම න එම න ප ෂ සහන ගව ෂණය ක ටසක ල ස ඔහ ග ගමන ව ස තර කරන ව ට ද වය න මලගස කරය ල ස හඳ න වය 1905 ද ච ල ස බ ස ට ස ය ආච ර ය උප ධ න බන ධනය හ ල ය ඇත ත මලගස කර යන ද වය න එහ ස වද ශ කයන ව ස න හඳ න වන ලබන ආක රය බවය ඔව න අවධ රණය කළ ඔව න ම ඩගස ම ස ම ලගස න වන බවය ඉත හ සයම ල ක ලය ම ලගස සම භවය අග න ද ග ආස ය න ස ගර සහ බන ට අග න ද ග අප ර ක න ම ලයන ග සම ම ශ රණයක ප ළ බ ඹ කරය ස ම ප රද ය කව ප ර ව ද ය ඥය න ගණන බල ඇත ත දක ණ බ ර න ය ව ස ට ප ට ර ග ල ඔර වල අන ප ර ප ත ක රළ පහර න ක ර ස ත ප ර ව 350 ස ට ක ර ස ත වර ෂ 550 අතර ක ලය ප ර වට ම න ස න ප ම ණ බවය ක ස ව තත ම ම ද නයන අය ස ලන තය සහ නවස ලන තය ජන ව ස ව මට ප ර ම ඩගස කරය ප ථ ව ය ම න ස න ව ස න පද ච කළ නවතම ප රධ න ග ඩබ ම වල න එකක බවට පත කරය ජ ව න සහ ස ම ත ර ම ල ජ ත කයන ව ස න ම ඩගස කරයට ඔව න ග ව ළඳ න ව ක බලඇණ වල ස ට ම ය න ජනය කම කර වන සහ වහල න ල ස ග න එන ලද බව ය ජන ක ර ක ර ව පළම සහස රය ම දට ප ර ද නයන ද ඩ ල ස සහ ය න දක වය ප ම ණ ම න පස ම ල පද ච කර වන වග ක ර ම සඳහ ව රළබඩ ව ස වන න තර එළ ප හ ළ ක ර ම සඳහ කප හ ප ළ ස ස ම ක ෂ කර ම න තය ස ද කළහ පළම පද ච කර වන ට ම ඩගස කරය ම ග ෆව න බහ ලව හම ව අතර ය ධ ද හ ව ශ ෂ 17ක ව ශ ල ප ය සර න කරන අල ක ර ල ලන එව ට ම ත ක ප වත ව ශ ලතම පක ෂ ය එප ය න ස ම ක ස මස ය ධ ෆ ස සහ ම ලගස හ පප ටම ව ශ ෂ ක හ පයක ඇත ළ ව දඩයම ක ර ම සහ ව සස ථ න ව න ශ ක ර ම න ස එත න ස ට වඳ ව ග ස ඇත ක ර ව 600 වන ව ට ම ම ම ල පද ච කර වන ග කණ ඩ යම මධ යම කඳ කරය වන න තර එළ ප හ ළ ක ර ම ආරම භ කර ඇත අර බ ව ළඳ න ප රථම වරට ද වය නට ළඟ ව ය 7වන සහ 9වන ස යවස අතර ක ලය ත ළය ග න ක නද ග අප ර ක ව ස ට බන ට කත කරන ස ක රමණ කයන ර ල ලක ක ර ස ත වර ෂ 1000 ද පමණ ප ම ණ යහ දක ණ ඉන ද ය ද මළ ව ළ න ද 11 ව න ස යවස ද පමණ ප ම ණ යහ ඔව න ව ශ ල ර ච වශය න ඇත ද ඩ කරන ලද ද ග අ සහ ත ගව ව ශ ෂයක වන ස බ හඳ න ව ද න ලද මධ යම කඳ කරය බ ට ස ල ය ර ජධ න ය ව ර ම ර ග සහ ත ක ඹ ර ස වර ධනය කරන ලද අතර ස යවසකට පස ව අසල ව ස ඉමර න ර ජධ න ය ප ර ට රස ක ඹ ර වල න ව ය ප ත කරන ලද ග ඩබ ම වග ව ව ඩ වන ත ව රත වය සහ ස බ තණබ ම සඳහ ද න න ද න ඉහළ යන ඉල ල ම 17 වන ස යවස වන ව ට මධ යම කඳ කරය වන න තර පර සර පද ධත යක ස ට ත ණ බ ම බවට පර වර තනය කර ඇත ම ට වසර 600 ත 1000 ත අතර ක ලයකට ප ර මධ යම කඳ කරයට ප ම ණ ය හ ක ම ර න ජනය ග ව ච ක ඉත හ සය ඔව න වස ම බ නම න හ ඳ න ව ස ථ ප ත ජනගහනයක හම ව ම ව ස තර කරය බ හ ද රට ප ර සහ අඩ ත ක ෂණ කව ද ය ණ ව ඔස ට ර න ස ය න ජන ව ස ර ල ලක න ප වත එන නන ව ය හ ක ය වස ම බ 16 ව න සහ 17 ව න ස යවස ම ල භ ගය ද ඇන ඩ ර යමන ල රලම බ සහ ඇන ඩ ර යන ජක යන ම ර න රජ න ව ස න උස බ ම වල න උකහ ග න ම හ න රප හර න ලද අද වස ම බ ග ආත මයන බ හ ස ම ප රද ය ක ම ලගස ප රජ වන ව ස න ට ම ප න ටන ද ශය ම ත න ම ත තන ල ස ග රවයට ප ත ර ව අර බ සහ ය ර ප ය සම බන ධත ය ර ප ය සබඳත ආරම භ ව ය 1500 ද ප ත ග ස ගව ෂකය ක ව ඩ ය ග ඩයස 2 වන ප ත ග ස ඉන ද ය ආමද ස සඳහ සහභ ග ව ම න ද වය න ව ර ත ක ර මත සමඟය ම ඩගස කරය ල ඛ ත ඉත හ සය ආරම භ ව ය අවම වශය න 10 වන ස යවස වන ව ට වයඹ ද ග ව රළ ත රය ව ළඳ ස ථ න ප හ ට ව ඉස ල මය අර බ අක ෂර මලගස භ ෂ ව ස රබ ල ස හ ඳ න ව න ල ඛන ආක රය න ප ටපත ක ර මට භ ව ත කරන අර බ ජ ය ත ෂය සහ අන ක ත ස ස ක ත ක අ ග හඳ න ව ද න අර බ වර න ග න ය ය ර ප ය සබඳත ආරම භ ව ය 1500 ද ප ත ග ස ම හ ද කප ත න ඩ ය ග ඩයස ප ත ග ස ඉන ද ය ආමඩ ස හ 2 වන ආමඩ වට සහභ ග ව ම න ස ට යද ද වය න ද ට ව ටය ඩ ෆ න ක ට වට ක ල ම ටර 10ක බටහ ර න දක ණ ව රළ ත රය ප හ ට පළම ප ත ග ස ජන ව ස ව ය මතට නය 1508 ද එහ පද ච කර වන ක ළ ණක ක ඩ ගම ම නයක සහ ගල ක ළ ණක ඉද කළහ ම ම ජන ව ස ප ත ග ස ඉන ද ය ව වය ස ර ය ව ජ ර න ම ද අසව ද ග න යමය පර ද 1513 ද ප හ ට වන ලද හම බර ට ලය ට ඕ ප ත 16 ව න ස යවස ආරම භය ජන ව සයක සම බන ධය න 1613 ප න ත රයක න ර පණය කර ඇත මතටන 1550 ගණන වල ස ට සම බන ධත ද ගටම ප වත න යටත ව ජ තකරණය සහ පර වර තන ම හ ය ම ක හ පයක III වන ජ ඕ රජ සහ ඉන ද ය ව වය ස ර ය ව ස න න ය ග කරන ලද අතර 1553 ද බල ටස ර ල බ ද ස ස ව ස න එකක ද ඇත ළ ව එම ම හ ය ම ද ව ශකත කර වන වන ඩ ය ග ද ක ට සහ ජ ව ඩ බ ර ස ග සව ස තර ත මක ව ස තරවලට අන ව ද තය න ග ග සහ බ ක ක හරහ රට අභ යන තරයට ළඟ ව අතර භ ණ ඩ හ වම ර කර ගන ම න සහ ප ර ද ශ ය රජ ක පව පර වර තනය කළහ ප ර ශ ජ ත කයන 17වන ස යවස අගභ ගය ද න ග නහ ර ව රළ ත රය ව ළඳ ස ථ න ප හ ට ව ගත හ 1774 ස ට 1824 දක ව ක ලය ත ළ ම ඩගස කරය ම හ ද ක ල ලකර වන සහ ය ර ප ය ව ළඳ න අතර ව ශ ෂය න අත ල න ත ක ස ගරය වහල ව ළඳ මට සම බන ධ ව වන අතර ප රම ඛත වයක ලබ ගත ත ය ම ඩගස කරය ඊස නද ග ව රළට ඔබ බ න ව න ස බ ර හ නම ක ඩ ද පත ල බර ට ල ය ව ප ර ව ත ත ම හ ද ක ල ලකර වන ග ය ත ප ය ව ස ථ නය ල ස සමහර ඉත හ සඥයන ව ස න ය ජන කර ඇත බ හ ය ර ප ය න ව කය න ද වය න ව රළ ත රය ද න ව අනත රට ලක ව අතර ඔව න අතර ර බට ඩ ර ර 18 ව න ස යවස දක ණ ම ඩගස කරය ජ ව තය ප ළ බඳ ල ඛ ත න ර පණ ක හ පය න එකක සම ද ර ව ළඳ ම මග න ජනනය කරන ලද ධනය ද වය න ස ව ධ න ත මක ර ජධ න වල න ග ම ද ර මත කළ අතර සමහර ඒව 17 වන ස යවස වන ව ට තරමක බලවත ව වර ධනය ව ත බ ණ ම අතර න ග නහ ර ව රළ බ ත ස ම ස රක සන ධ නය සහ බටහ ර ව රළ ත රය ම නබ සහ බ ය න යන සකලව ප රධ න න ව ය ඇන ටන න ර ව රජ ම ල ග ව අගන වර සමඟ මධ යම කඳ කරය ප හ ට ඇත ඉමර න ර ජධ න ය ඇන ඩ ර ය ම න ල රජ ග න යකත වය යටත එම ක ලය ත ළම මත ව ය ම ඩගස කර ර ජධ න ය ඇන ඩ ර ය නම ප ය න ම ර න රජ 1787 1810 17 වන ශතවර ෂය ම ල භ ගය ද මත ව මත සමඟ ඉමර න හ උස බ ම ර ජධ න ය ව ශ ල ව රළබඩ ර ජධ න වලට ස ප ක ෂව ක ඩ බලයක ව අතර 18 වන ස යවස ම ල භ ගය ද අන ද ර යමස නව ල න රජ එය තම ප ත න හතර ද න අතර බ ද ද න ව ට එය වඩ ත ද ර වල ව ය ස යවසකට ආසන න ක ලයක ප වත ය ද ධ සහ ස ගතය න පස ව ඉමර න 1793 ද ඇන ඩ ර ය නම ප ය න ම ර න 1787 1810 රජ ව ස න න වත එක කරන ලද ඔහ ග ආරම භක අගන වර වන අම බ හ ම ග සහ පස ව ඇන ටන න ර ව ර ව ව ත න ම ම ම ර න රජ අසල ව ස ප රධ න ර ජ යයන ක ර හ තම ප ලනය ව ගය න ව ය ප ත කළ ය ම ළ ද වය නම ඔහ ග ප ලනයට නත කර ග න ම ඔහ ග අභ ල ෂය බ හ ද රට ස ක ෂ ත කරගන ල බ ව බ ර ත න ය රජය ව ස න ම ඩගස කරය රජ ල ස ප ළ ගත ඔහ ග ප ත සහ අන ප ර ප ත කය ව I වන රදම 1810 28 ව ස න බ ර ත න ය ම ල ටර සහ ම ල ය ආධ ර සඳහ ප රත ල භ වශය න ල භද යක වහල ව ළඳ ම අහ ස ක ර ම සඳහ රද ම 1817 ද ම ර ෂස හ බ ර ත න ය ආණ ඩ ක රවරය සමඟ ග ව ස මක අවසන කළ ය ලන ඩන ම ෂන ර ස ගමය ශ ල ප ම ෂන ර න ය ජ තයන 1818 ද ප ම ණ මට පටන ගත අතර ප සල ආරම භ කළ ර ම න හ ඩ ය භ ව තය න ම ලගස භ ෂ ව ප ටපත කළ බය බලය පර වර තනය කළ සහ නව ව ව ධත වයක හඳ න ව ද න ජ ම ස ක මරන ඩ ව ඩ ජ න ස සහ ඩ ව ඩ ග ර ෆ ත ස ව න ප රධ න චර ත ඇත ළත ව ය රද ම ග අන ප ර ප ත කය ව I වන රණවල න ර ජ න 1828 61 බ ර ත න යය සහ ප ර ශය ද ශප ලන ක හ ස ස ක ත ක ආක රමණයට ප රත ච ර ද ක ව ය ම ඩගස කරය ක ර ස ත ය න ධර මය ප ළ ප ද ම තහනම කරම න ර ජක ය ආඥ වක න ක ත ක ර ම න සහ බ හ ව ද ශ කයන ට එම ප රද ශය න ඉවත වන ල ස බලප ම ක ර ම න ලන ඩන ම ෂන ර ස ගමය ව ල යම එල ස 1853 1854 සහ 1856 යන වසර වලද ම ඩගස කරයට ප ම ණ ත නක යන ප ත හ ඇයග ප ලන සමය ද ස ද කළ ස ච රයන ව ස තර කළ ය ර ජ න ෆ න ම ප න බද ග ව මක ල ස බලහත ක රය න ශ රමය සම ප රද ය ක භ ව තය ද ඩ ල ස භ ව ත කළ ය ප ද ව ඩ ව ය ප ත සම ප ර ණ කර 20 000 ත 30 000 ත අතර ස ථ ර හම ද වක ස වර ධනය කරන ලද ම ර න ස ල ද ද වන ඇය ද වය න ප ටත ප රද ශ සන ස න ක ර මට සහ ම ඩගස කරය බ හ ප රද ශ ආවරණය වන පර ද ම ර න ර ජධ න ය තවද රටත ව ය ප ත ක ර මට ය දව ඇත ම ඩගස කරය පද ච කර වන ට ස රකම ක ර ස ත ය න ධර මය සහ ව ශ ෂය න ම ය කර ම ඇත ළ ව ව ධ අපර ධ සම බන ධය න එක න ක ට ච දන කළ හ ක අතර ඒ සඳහ ට ග න ග ද ක ඛ තභ වය ස ම න යය න අන ව ර ය ව ය 1828 ස ට 1861 දක ව ක ලය ත ළ ට ග න පර ක ෂ ව න ස ව ර ෂ කව මරණ 3 000 ක පමණ ස ද ව ය 1838 ද ජනගහනය න දළ වශය න ස යයට 20 ක ව ට න ජ න ප ඩ ව හ ත ව න ඉමර න හ 100 000ක පමණ ම න ස න ම ය ග ය බව ගණන බල ඇත න ත ය ය ද ධය ර ග බ ධ ද ෂ කර බලහත ක ර ශ රමය සහ ය ක ත ය ප ළ බඳ ද ඩ ක ර ය ම ර ගවල එකත ව ඇග 33 වසරක ප ලන ක ලය ත ළ ස ල ද ද වන සහ ස ව ල ව ස යන අතර ඉහළ මරණ අන ප තයක ඇත ක ර මට හ ත ව ය 1833 සහ 1839 අතර ම ඩගස කරය ජනගහනය ම ල යන 5 ස ට ම ල යන 2 5 දක ව අඩ ව ඇත ය ගණන බල ඇත ඉමර න හ ද ගටම පද ච ව ස ට අය අතර ර ජ ණ ඩ ව ව න ව න ය ධ පකරණ සහ ව නත කර ම න ත ද ය ණ කළ ව යවස යකය ක වන ජ න ල බ ර ඩ සහ ප ර ශ ව ක රම න ව ත සහ වහල ව ළ න ද ක ව ජ සප ෆ ර න ස ව ල ම බර ට එවකට II වන රදම ක මර මතභ ද ත මක ව ළඳ මක අත සන කළ ය ග ව ස ම ල ම බට ප රඥප ත ය ල ස හ ඳ න ව ඔහ ග මවග අන ප ර ප ත කය න II වන රදම ර ජ නග ද ඩ ප රත පත ත ල හ ල ක ර මට උත ස හ කළ නම ත වසර ද කකට පස ව අගම ත රය න ව න න හ ත ර න ය න සහ ඇන ඩ ර ය න උත ම සහ හ ව ස ම න ය ර ජ සභ කයන ග සන ධ නයක ව ස න රජත ම ග පරම බලය අවසන ක ර මට උත ස හ කරන ලද ක මන ත රණය න පස ව ර ජ සභ කයන ව ස න රදම ග බ සව වන රස හ ර න ට අගම ත සමඟ බලය බ ද ග න ම ව ධ ව ධ නයක ප ළ ගන න නම ප ලනය ක ර මට අවස ථ ව ලබ ද න න ය ඔව න අතර ද ශප ලන ව ව හයක න ම ද ර තබන ලද නව සම ජ ග ව ස මක රස හ ර න ර ජ න ප ළ ග න පළම ව රය න ව න න හ ත ර න ය න සමඟ ව ව හ ව අතර පස ව ඔහ ව බලය න පහ කර ඔහ ග සහ දරය වන අගම ත රය න ලය ය ර ව න සමඟ ව ව හ ව අතර ඔහ ද වන රණවල න ර ජ න සහ III වන රණවල න ර ජ න සමඟ අන ප ර ප ත කව ව ව හ ව ය රය න ලය ය ර ව න ග 31 වසරක අගම ත ධ ර ක ලය ත ළ මධ යම ආණ ඩ ව බලය නව කරණය ක ර ම සහ තහව ර ක ර ම සඳහ ප රත පත ත ර ශ යක අන ගමනය කරන ලද ද වය න ප ර ප සල ඉද කරන ලද අතර ප ම ණ ම අන ව ර ය කරන ලද හම ද ස ව ධ නය ව ඩ ද ය ණ කරන ලද අතර ස ල ද ද වන ප හ ණ ක ර ම සහ ව ත ත මය ක ර ම සඳහ බ ර ත න ය උපද ශකය න ය දව ගන න ලද බහ භ ර ය ස වනය තහනම කරන ලද අතර 1869 ද උස ව ය න ල ආගම ල ස ප රක ශයට පත කරන ලද ක ර ස ත ය න ධර මය ජනගහනය ව ඩ න ක ටසක අතර ස ම ප රද ය ක ව ශ ව සයන සමඟ සම මත ව ය බ ර ත න ය ප ද න ත ය පදනම කරග න න ත ස ග රහ ප රත ස ස කරණය කරන ලද අතර අගන වර ත ළ ය ර ප ය ආක රය උස ව ත නක ස ථ ප ත කරන ලද අණද න න ලධ ර ය ල ස ඔහ ග හව ල භ ම ක ව ත ළ රය න ලය ය ර ව න ද ප ර ශ යටත ව ජ ත ආක රමණ ක හ පයකට එර හ ව ම ඩගස කරය ආරක ෂ ක ර ම ස ර ථකව සහත ක කළ ය ප ර ශ යටත ව ජ තකරණය ෆ ර න ක හ ව ය ද ධය ග න ප ර ශ ප ස ටරයක ම ල ක වශය න ල ම බර ට ප රඥප ත යට ගර න ක ර ම පදනම මත ප ර ශය 1883 ද ම ඩගස කරය ආක රමණය කළ එය පළම ෆ ර න ක හ ව ය ද ධය ල ස න ය ද ධය අවස නය ම ඩගස කරය උත ර වර ය නගරයක වන ඇන ට ස රන න ඩ ය ග ස ව ර ස ප ර ශයට පවර ද න අතර ල ම බර ට ග උර මක ක රයන ට ෆ ර න ක 560 000ක ග ව ඇත 1890 ද බ ර ත න යයන ද වය න ප ර ශ ආරක ෂක ප රද ශයක සම ප ර ණ ව ධ මත ල ස ප නව ම ප ළ ගත නම ත ප ර ශ අධ ක ර ය ම ඩගස කරය රජය ව ස න ප ළ ගත ත න ත යටත ව මට බල ක ර ම සඳහ ප ර ශ ජ ත කයන ප ළ ව ළ න 1894 ද ස ම බර සහ 1895 ජනව ර වලද න ග නහ ර ව රළ ත රය ට ම ස න සහ බටහ ර ව රළ මහ ජ ග වර යට බ ම බ හ ල අල ල ගත හ පස ව ප ර ශ හම ද ප ය සර බලඝනයක ඇන ටන න ර ව ද සට ගමන කළ අතර ම ල ර ය ව සහ ව නත ර ගවලට බ හ ම න ස න අහ ම ව ය ශක ත මත ක ර ම ප ම ණ ය ඇල ජ ර ය ව න සහ උප සහර අප ර ක ව න 1895 ස ප ත ම බරය නගරයට ළඟ ව පස බලඝනය ව ස න ර ජක ය ම ල ග වට බර ක ලත වක ක වල න බ ම බ හ ල ම න ව ශ ල ජ ව ත හ න ස ද ව අතර III වන රණවල න ර ජ න යටත ව මට හ ත ව ය ප ර ශය 1896 ද ම ඩගස කරය ඈඳ ගත අතර ඊළඟ වසර ද වය න යටත ව ජ තයක ල ස ප රක ශයට පත කළ ය ම ර න ර ජ ණ ඩ ව ව ස ර ව හ ර ර ජක ය පව ල ර ය න යන ද පතට සහ ඇල ජ ර ය වට ප ට වහල කරන ලද ප ර ශ ර ජක ය ම ල ග ව අල ල ග න මට ප රත ච ර වශය න ස ව ධ නය කරන ලද ද වසරක ප රත ර ධ ව ය ප රයක 1897 අවස නය ඵලද ය ල ස ම ඩපවත වන ලද ජයග රහණය න පස ව ම නලඹ ක ර ල ල හ ත ව න දස වසරක ස ව ල ය ද ධයක ඇත ව ය රට ප ර ව ස ර ස ට න ග ර ම ය ගර ල ලන ට ප රත ච ර වශය න ප ර ශ පර ප ලනය ව ස න ස ද කරන ලද ස මනය වසර පහළ වකට ව ඩ ක ලයක ප වත න සමස තයක වශය න ගත කල යටත ව ජ ත ආක රමණයට එර හ ම ම ප රත ර ධය මර දනය ක ර ම ම ලගස ව න ද තය න දස දහස ගණනකට හ ත ව ය යටත ව ජ ත ප ලනය යටත ව ව ධ අපනයන භ ග න ෂ ප දනය සඳහ ව ව ල ස ථ ප ත කරන ලද 1896 ද වහල භ වය අහ ස කරන ලද අතර ආසන න වශය න 500 000 වහල න න දහස කරන ලද බ හ ද න ක තම ප රණ ස ව ම වර න ග න ව ස වල ස වකයන හ ක ටස කර වන ල ස ර ඳ ස ට යහ ද වය න බ හ ප රද ශවල වහල පරම පර වට එර හ ව ද ඩ ව නස ක ට ස ලක ම අදහස අදටත පවත අගන වර වන ඇන ටන න ර ව හ ප ළ ල පද ක ම ල ග සහ ර ස ව ම ස ථ න ඉද කරන ලද අතර ර ව ම ල ග පර ශ රය ක ත ක ග රයක බවට පත කරන ලද ව ශ ෂය න ම ම ර න හ ප සල ළඟ න ව ග ර ම ය සහ ව රළබඩ ප රද ශවල අමතර ප සල ඉද කරන ලද වයස අව ර ද 6 සහ 13 අතර අධ ය පනය අන ව ර ය ව අතර ම ල ක වශය න ප ර ශ භ ෂ ව සහ ප ර ය ග ක ක සලත ක ර හ අවධ නය ය ම ව ය 1947 ම ර ත 29 වන ද න ම ලගස න ග ට ම ආරම භය අන ස මරණය කරන ම රම ග හ ජ ත ක ස ම රකය වසර ද කකට ආසන න ක ලයක ප වත න ග ට ම ද 11 000 ත 90 000 ත අතර ම ලගස වර න ම ය ග යහ ව ශ ල සම ගම වලට ව ශ ල ක ණ ම සහ වන වග සහන ලබ ද න ලද ප ර ශ පර ප ලනයට හ තවත ස වද ශ ක ප රධ න න ට ද ඉඩම න ක ටසක ලබ ද න ලද ප ර ශ සම ගම වලට පක ෂව බලහත ක ර ශ රමය හඳ න ව ද න ලද අතර ක ඩ තන ග ව පළවලට හ න යක වන පර ද ව ට ප සඳහ ව ශ ෂය න යටත ව ජ ත සහනවල ව ඩ ක ර මට බද කරණය හරහ ග ව න ද ර මත කරන ලද ක ස ව තත යටත ව ජ ත සමය න දහස සඳහ සටන කරන ව ය ප ර සමඟ ව ය ම නලම බ වය වට සක ල ක ම ලගස ප රත ස ස කරණය සඳහ ව ප රජ තන ත රව ද ව ය ප රය MDRM 1927 ද ඇන ටන න ර ව හ ප රධ න ප ළප ල ස ව ධ නය කරන ලද ව ශ ෂය න එහ ප රත ඵලයක ල ස ස රගත කරන ලද ක ම ය න ස ට ක ර ය ක ර කය ක ව ප ර ශ ව ව ට ර ග ම ල කත වය න 1930 ගණන වල ම ලග ස යටත ව ජ ත ව ර ධ ව ය ප රය තවත ව ගවත ව ය ම ලග ස ව ත ත ය සම ත ව දය භ ගතව ප න න නට පටන ගත අතර ම ඩගස කර කල පය ක ම ය න ස ට පක ෂය ප හ ට වන ලද නම ත 1939 ද ව ච ප ලනය සඳහ ත ර ගත යටත ව ජ ත පර ප ලනය ව ස න ස යල ම ස ව ධ න ව ස ර ව හර න ලද MDRM 1947 ක ර ල ල ම ල රම භය බවට යටත ව ජ ත ප ලනය ව ස න ච දන කරන ලද අතර එය ප රචණ ඩ මර දනය ව ස න අන ගමනය කරන ලද ශ රමය ස වර පය න ග වන බද ප ළ බඳ ම ර න ර ජක ය සම ප රද ය ප ර ශ යටත අඛණ ඩව ප වත අතර ප රධ න ව රළබඩ නගර ඇන ටන න ර ව ව ත සම බන ධ කරම න ද ම ර ය ම ර ගයක සහ ම ර ග ඉද ක ර මට භ ව ත කරන ලද පළම ල ක ය ද ධය ද ම ලගස හම ද ප ර ශය ව න ව න සටන කළහ 1930 ගණන වලද න ස ද ශප ලන ච න තකය න ව ස න ම ඩගස කර ස ල ස ම සකස කරන ලද අතර එය ය ර පය ය ද ව වන ප ට වහල ක ර ම ව භව ස ථ නයක ල ස ද වය න හඳ න ග න ඇත ද වන ල ක ස ග ර මය ද ම ම ද පත ව ච ප ර ශ සහ ම ත ර ගව ෂණ බලක යක අතර ම ඩගස කර සටන ස ථ නය ව ය ද වන ල ක ස ග ර මය ද ප ර ශය ආක රමණය ක ර ම ම ඩගස කරය යටත ව ජ ත පර ප ලනය ක ර ත ය ක ළ ල කළ අතර 1947 ම ලගස න ග ට මට ත ඩ ද න න දහස ව ය ප රය වර ධනය ව ය ම ම ව ය ප රය ප ර ශ ජ ත කය න 1956 ද ල ය ක ඩර ව ද ශ ය ප රත ස ස කරණ පනත යටත ප රත ස ස කරණ ආයතන ප හ ට ව මට මඟ ප ද අතර ම ඩගස කරය ස මක ම ව න දහස කර ගමන කළ ය ම ලගස ජනරජය 1958 ඔක ත බර 14 වන ද න ප ර ශ ප රජ ව ත ළ ස ව ධ න ර ජ යයක ල ස ප රක ශයට පත කරන ලද 1959 ද ආණ ඩ ක රම ව යවස ථ වක සම මත කර ග න ම න සහ 1960 ජ න 26 ද න ප ර ණ න දහස ල බ මත සමඟ ත වක ල ක ආණ ඩ ක ල ස ම වක අවසන ව ය ස ව ධ න ර ජ යය ප ල බට ස ර න න ම ඩගස කරය පළම ජන ධ පත 1960 1972 න දහස ලබ ග න ම න පස ව ම ඩගස කරය එහ ව යවස ථ වට අන ර ප ස ශ ධන සහ තව ජනරජ හතරක හරහ ස ක රමණය ව ඇත පළම ජනරජය 1960 72 ප ර ශ ව ස න පත කරන ලද ජන ධ පත ප ල බර ට ස ර න න ග න යකත වය යටත ප ර ශය සමඟ ශක ත මත ආර ථ ක හ ද ශප ලන සබඳත අඛණ ඩව ප වත ම මග න ස ලක ෂ ත ව ය බ හ ඉහළ මට ටම ත ක ෂණ ක තනත ර ප ර ශ ව ද ශ කයන ව ස න ප රවන ලද අතර ප ර ශ ග ර වර න ප ළප ත සහ ව ෂයම ල රට ප ර ප සල වල ද ගටම භ ව ත ව ය ම ම නව යටත ව ජ ත ව ධ ව ධ නය සඳහ ත ස රන න ග ඉවස ම ප ළ බඳ ජනප ර ය අමන පය 1972 ද ඔහ ග පර ප ලනය ප රල ද ම ග ව සහ ශ ෂ ය ව ර ධත ම ල වකට අන බල ද න න ය හම ද ව ම ජර ජ නර ල වරය ක ව ග බ ර ය ල ර මනන ත ස ව එම වසර ම අන තර ව ර ජන ධ පත සහ අගම ත ල ස පත කරන ලද නම ත අඩ මහජන අන ම ත ය හ ත ව න 1975 ද ඔහ ට ධ රය න ඉවත ව මට ස ද ව ය ඔහ ග න පස පත ව කර නල ර චඩ රත ස මන ද ර ව ඔහ ග ධ ර ක ලය න ද න හයක න ඝ තනය ව ය 1975 ස ට 1993 දක ව ඔහ ග ධ ර ක ලය යටත ප වත ම ක ස ව ද ල න න ව ද ද වන ජනරජය ආරම භ කළ වය ස අද ම ර ල ඩ ඩ යර රත ස ර ක වය ස අද ම ර ල ඩ ඩ යර රත ස ර ක ව න වට ව නත හම ද පත ක ර මකට ප ර ම ස හතරක රත ස මන ද ර ව ග න පස ව ප ලනය කළ ය ම ම ක ල පර ච යඡ දය ත ළ න ග නහ ර බ ල ක රටවල සමඟ ද ශප ලන ප ලග ස මක සහ ආර ථ ක අන රක ෂ තභ වයට ම ර ව මක දක නට ල බ ණ ම ම ප රත පත ත 1973 ත ල අර බ දය න ප න න ඟ ණ ආර ථ ක ප ඩනයන සමඟ න ම ඩගස කරය ආර ථ කය ස ඝ රය න කඩ ව ට මට හ ජ වන තත ත වයන ත ය න ල ස පහත ව ට මට හ ත ව අතර 1979 වන ව ට රට සම ප ර ණය න ම බ ක ල ත ව ය රත ස රක පර ප ලනය ක න ද ස ප ළ ගත ත ය ඒ ජ ත යන තර ම ල ය අරම දල ල ක බ ක ව සහ ව ව ධ ද ව ප ර ශ ව ක පර ත ය ගශ ල න ව ස න ජ ත ය බ ඳව ට ණ ආර ථ කයට ඇපද ම සඳහ පනව ඇත ව න ව දභ වය ද ෂණ ව ර ධ ප යවර සහ න දහස ව ළඳප ල ප රත පත ත ය 1980 දශකය අගභ ගය ද රත ස රකග ජනප ර යත වය හ න ව ම න ප වත ම ත රන ත මක ස ථ නයකට ළඟ ව ය 1991 ද ජන ධ පත ආරක ෂකය න ර ල යක අතරත ර න ර ය ධ ව ර ධත කර වන ට ව ඩ ත බ මත සමඟ ය ම ස ද කක ඇත ළත ඇල බට ස ෆ 1993 96 ග න යකත වය යටත ස ක ර න ත ආන ඩ වක ප හ ට වන ලද ඔහ 1992 ජන ධ පත වරනය න ජයග රහණය කර ත න වන ජනරජය 1992 2010 ආරම භ කළ ය නව ම ඩගස කර ව යවස ථ ව බහ පක ෂ ප රජ තන ත රව දයක සහ ජ ත ක සභ ව අත ස ලක ය ය ත ප ලනයක ත බ බලතල බ ද මක ස ථ ප ත කළ ය නව ආණ ඩ ක රම ව යවස ථ ව ම නව හ ම කම සම ජ ය සහ ද ශප ලන න දහස සහ න දහස ව ළඳ ම ද අවධ රණය කර ඇත ක ස ව තත ස ෆ ග ධ ර ක ලය ආර ථ ක පර හ න ය ද ෂණ ච දන සහ ඔහ ට ව ඩ බලතල ලබ ද ම සඳහ න ත සම ප දනය ක ර ම මග න ව න ශ ව ය එහ ප රත ඵලයක ල ස 1996 ද ඔහ ද ෂ භ ය ගයට ලක කරන ලද අතර ම ළඟ ජන ධ පත වරණයට ප ර ම ස ත න සඳහ අන තර ව ර ජන ධ පත වරය ක ව න බට රත ස රහ න න පත කරන ලද 1996 ස ට 2001 දක ව ප වත ද වන ව රයක සඳහ ව මධ යගත ක ර ම සහ ආර ථ ක ප රත ස ස කරණ ව ද ක වක මත රත ස රක පස ව බලයට පත ව ය තරඟ ව ද න 2001 ජන ධ පත වරනය ද එවකට ස ට ඇන ටන න ර ව නගර ධ පත ම ර ක රව ල මන න ජයග රහණය කළ අතර 2002 ද රව ල මන න සහ රත ස රකග ආධ රකර වන අතර ම ස හතක ග ට මක ඇත ව ය අධ ය පනය සහ පර සර ස ච රක ව ය ප රය ආය ජන ද ර මත ක ර ම ස ජ ව ද ශ ආය ජන සඳහ පහස කම ස ලස ම සහ කල ප ය හ ජ ත යන තර වශය න ව ළ ඳ හව ල ක ර ත වයන වග ක ර ම ව න ද ශප ලන අර බ දය ඍණ ත මක ආර ථ ක බලප ම රව ල මනන ග ප රගත ශ ල ආර ථ ක හ ද ශප ලන ප රත පත ත මග න ක රමක රමය න ජය ගන න ලද ඔහ ග ප ලනය යටත ජ ත ක දළ ද ශ ය න ෂ ප ද තය වසරකට ස යයට 7 ක ස ම න ය අන ප තයක න වර ධනය ව ය ඔහ ග ද වන ධ ර ක ලය අවසන භ ගය ද රව ල මනන ද ශ ය හ ජ ත යන තර න ර ක ෂකය න ව ස න ව ව චනයට ලක කරන ලද අතර ඔහ අධ ක ර ව දය සහ ද ෂණය ව ඩ කරන බවට ඔහ ට ච දන කළ ය ව පක ෂ න යක සහ එවකට ස ට ඇන ටන න ර ව නගර ධ පත ඇන ඩ ර ර ජ ල න ව ස න 2009 ම ල භ ගය ව ය ප රයකට න යකත වය ද න අතර එහ ව යවස ථ ව ර ධ ක ර ය වල යක ද රව ල මන න බලය න තල ල කරන ල බ ව ක මන ත රණයක ල ස ප ල ල ල ස හ ළ දක න ලද 2009 ම ර ත ම සය ද ශ ර ෂ ඨ ධ කරණය ව ස න ශ ර ෂ ඨ ධ කරනය ව ස න ජන ධ පත වරණ කර රට ග නය ම වගක ම දරන අන තර ව ර ප ලන ආයතනයක වන අධ ස ක ර න ත අධ ක ර ය සභ පත ල ස ප රක ශයට පත කරන ලද 2010 ද නව ආණ ඩ ක රම ව යවස ථ වක ජනමත ව ච රණයක න සම මත කරන ලද අතර එය ප ර ව යවස ථ ව ස ථ ප ත ප රජ තන ත රව ද බහ පක ෂ ව ය හය ත රස ර ව ස ව වන ජනරජයක ස ථ ප ත කරන ලද හ ර ර ජඕනර මම ප ය න න 2013 ජන ධ පත වරණය ජයග ර හකය ල ස ප රක ශයට පත කරන ලද අතර එය ජ ත යන තර ප රජ ව ස ධ රණ සහ ව න ව ද ප න න ල ස සලකන ලද 2018 ජන ධ පත වරණය පළම වටය න ව ම බර 7 ව න ද ප ව ත ව ණ අතර ද ව න වටය ද ස ම බර 10 ව න ද ප ව ත ව ණ ම ත වරණය ප රධ න අප ක ෂකයන ව ය හ ටප ජන ධ පත වර න ත ද න ක සහ ම තක ල න ජන ධ පත වරය ය හ ටප ජන ධ පත ඇන ඩ ර රජ ල න ද වන වටය ම ත වරණය න ජයග රහණය කළ ය ඔහ ම ට ප ර 2009 ස ට 2014 දක ව ජන ධ පත ව ස ට අතර හ ටප ජන ධ පත ම ක රවල මන ද වන වටය න පර ජයට පත ව අතර ව ච ච දන හ ත ව න ඔහ ප රත ඵල ප ළ ගත ත න ත රව ල මන 2002 ස ට 2009 දක ව ජන ධ පත ව ය ම තක ල න ජන ධ පත හ ර ර ජඕනර මම ප ය න න පළම වටය ද ඉත න හතම න සහය ගයක ලබ ගත ත ය 2019 ජනව ර ම සය ද ඉහළ ආණ ඩ ක රම ව යවස ථ අධ කරණය ව ස න ම ත වරනය ජයග ර හකය සහ නව ජන ධ පත ල ස ර ජ ල න ප රක ශයට පත කරන ලද 2019 ජ න ප ර ල ම න ත ම ත වරණය ද ජන ධ පත ඇන ඩ ර ර ජ ල න ග පක ෂය ජ ත ක සභ ව ආසනවල න න රප ක ෂ බහ තරයක ද න ගත ත ය එයට ආසන 84ක හ ම ව අතර හ ටප ජන ධ පත රව ල මනග ආධ රකර වන ට ජ ත ක සභ ව ආසන 151ක න හ ම ව ය ආසන 16ක පමණ න ය ජ ය ආසන 51 ක ස ව ධ න හ ක ඩ පක ෂ න ය ජනය කරන ලද ජන ධ පත ර ජ ල න ට ප රබලය ක ල ස ප ලනය කළ හ ක ය 2021 ම ද භ ගය ද 2021 2022 ම ඩගස කර ස ගතය ආරම භය සන ට හන කළ අතර එය දර ණ න යඟයක හ ත ව න ලක ෂ ස ඛ ය ත ජනත වකට ආහ ර අන රක ෂ තත වයට ම හ ණ ද මට ස ද ව අතර ම ල යනයකට අධ ක ජනත වක ස ගතයක අද දර ස ට යහ 2023 න ව ම බරය ද ව පක ෂය වර ජනයක සහ ප ර ශ ප රව ස භ වය ලබ ග න ම සහ පස ව ඇත ස ද ස කම ප ළ බඳ මතභ දයක මධ යය ම ත වරණය පළම වටය ද 58 95 ක ඡන ද ප රත ශතයක ලබ ගන ම න ඇන ඩ ර රජ ල න ව නත ව රයකට න වත ත ර පත ව ය ඡන දය ප රක ශ ක ර ම 46 36 ක ව අතර එය රට ඉත හ සය ජන ධ පත වරණයක අඩ ම අගයය භ ග ලයම ඩගස කරය භ ම ආවරණය වම සහ භ ලක ෂණ දක ණ ස ත යම වර ග ක ල ම ටර 592 800 වර ග ස තප ම 228 900 ම ඩගස කරය ල කය 46 ව න ව ශ ලතම රට වන අතර ද වන ව ශ ලතම ද පත රට සහ ස ව වන ව ශ ලතම ද පතය රට බ හ ද රට ප හ ට ඇත ත අක ෂ ශ 12 S සහ 26 S අතර ද ශ ශ 43 E සහ 51 E අතර ය අසල ව ස ද පත අතර ප ර ශ ප රද ශය වන ර ය න යන සහ න ග නහ ර න ම ර ෂස රට ම න ම ක මර ස ප ර න තය සහ වයඹ ද ස න ප ර ශ ප රද ශය වන මය ට ද ඇත ළත ව ආසන නතම ප රධ න භ ම ප ර න තය බටහ ර න ප හ ට ඇත ම ස ම බ ක ය ග න ඩ ව න නම ස ප ර මහ ද ව පය ප ර ග ඓත හ ස ක බ ඳව ට ම ප රත ඵලයක ල ස වසර ම ල යන 185 කට පමණ ප ර ජ ර ස ක ය ගය ද න ග නහ ර ග න ඩ ව න ම ඩගස කරය ඇන ට ක ට ක ව ඕස ට ර ල ය ව සහ ඉන ද ය න උපමහ ද ව පය න සමන ව ත සහ බටහ ර ග න ඩ ව න අප ර ක ව දක ණ ඇමර ක ව ව න ව ය ඉන ද ම ඩගස කර භ ම ස කන ධය වසර ම ල යන 125 කට පමණ ප ර ඇන ට ක ට ක ව සහ ඕස ට ර ල ය ව න ව න ව අතර ම ඩගස කරය වසර ම ල යන 84 92 කට පමණ ප ර ක ර ට ස යස ය ගය ද ඉන ද ය න ග ඩබ ම න ව න ව ය අන ක ත මහ ද ව පවල න ව න ව ම ම ම ද ග ඉත හ සය ද වය න ශ ක හ සත න ස ප ක ෂ හ දකල ව පර ණ මය ව මට ඉඩ සලස ද ඇත න ඟ නහ ර ව රළ ත රය ද ග ද වය න ඉත ර ව ඇත න වර තන පහත බ ම වන න තරවල න ව ඩ ක ටසක අඩ ග පට සහ බ ව ම සහ ත කඳ බ ව මක ද ව යය ම ම කඳ ම ද නට බටහ ර ද ස න ද වය න මධ යය ම හ ද මට ටම ස ට ම ටර 750 ස ට 1 500 අඩ 2 460 ස ට 4 920 දක ව උසක න ය ත ස න වක ප හ ට ඇත ම ම මධ යම කඳ කරය ස ම ප රද ය කව ම ර න ජනය ග න ජබ ම සහ ඔව න ග ඓත හ ස ක අගන වර වන ඇන ටන න ර ව ද වය න වඩ ත ම ජන ක ර ණ ක ටස වන අතර තණක ළ කඳ අතර ප හ ට ඇත සහල ව ඩ න න ම න වල න ස ලක ෂ ත ව එය කල න උස බ ම කල පය ආවරණය කළ ය උස බ ම වලට බටහ ර න වඩ වඩ ත ශ ෂ ක භ ම ප රද ශය ක රමක රමය න ම ස ම බ ක න ල ක වට සහ ව රළ ත රය කඩ ල න වග ර බ ම දක ව බ ව ම ව ම ඩගස කරය උසම කඳ ම ද න ප රම ඛ උස බ ම ස කන ධ ත නක න න ඟ ඇත ත සරතනන ම ස ෆ හ ම ර ම ක ට ර ම ටර 2 876 අඩ 9 436 ද වය න උසම ස ථ නය වන අතර බ ඩ ප ක ම ටර 2 658 අඩ 8 720 සහ අන කර ත ර ම ස ෆ හ ඇන ඩ ර ජ ත ර ම ස ෆ සහ ස ය ෆජ ව න ම ටර 2 643 අඩ 8 671 න ඟ නහ ර ද ස න කනල ඩ ස පන ගලන ස යන ප ර ශ ජ ත කයන ව ස න න ග නහ ර ව රළ ස ට රට අභ යන තරය ඉද කරන ලද සහ ක ල ම ටර 600 ස තප ම 370 පමණ ද ර න එයට සම න තරව ද ව න ඇළ ම ර ග මග න සම බන ධ කරන ලද ම නව න ර ම ණ සහ ස ව භ ව ක ව ල ද මයක මධ යම කඳ කරය ව ස ස වණ හ ප හ ට ඇත බටහ ර සහ දක ණ ප ත ව යළ පතනශ ල වන න තර කට සහ ත වන න තර සහ ක න ත ර සහ ස ර ක පඳ ර බ ම වල න වහන ව ඔව න ග අඩ ජන ඝනත වය න ස ම ඩගස කරය ව යළ පතනශ ල වන න තර න ග නහ ර ව ස වන න තර හ මධ යම ස න ව ම ල වන න තරවලට වඩ හ ඳ න ස රක ෂණය කර ඇත බටහ ර ව රළ ත රය බ හ ආරක ෂ ත වර යන ඇත නම ත ප ළ ල බටහ ර ත න තල හරහ ග ග මග න ග න යන අභ යන තර ඛ දනය ඉහළ මට ටමක පවත න අවස ද ත න ස ර න මඩ ඇත ව ම ප රධ න ග ටල වක ද ශග ණය ම ඩගස කරය Koppen ද ශග ණ ක වර ග කරණ ස ත යම ග න ක නද ග ව ළඳ ස ළ සහ වයඹ ම සම ස ය ජනය න තර ව න ශක ර ස ළ ක ණ ට සහ ත උණ ස ම ව ස සමයක න ව ම බර අප ර ල සහ ස ප ක ෂව ස ස ල ව යළ සමයක ම ය ඔක ත බර ඇත කරය ඉන ද යන ස ගරය න හටගන න ව ස වල ක ළ ද වය න න ඟ නහ ර ව රළ ත රය ත තමනය ව ඩ ප රම ණයක ප ට කරය අධ ක වර ෂ පතනය ප රද ශය ව ස වන න තර පර සර පද ධත යට ආධ ර කරය මධ යම කඳ කරය වඩ ත ව යළ සහ ස ස ල වන අතර බටහ ර තවමත ව යළ වන අතර ද වය න න ර තද ග සහ දක ණ අභ යන තරය අර ධ ශ ෂ ක ද ශග ණයක පවත න වර තන ස ළ ක ණ ට යට තල පහස කම සහ ද ශ ය ආර ථ කයට හ න ම න ම ජ ව ත හ න ද ස ද කරය 2004 ද ග ෆ ල ස ළ ක ණ ට ව ම ඩගස කරයට පහර ද න ප රබලම ස ළ ක ණ ට ව බවට පත ව ය ක ණ ට ව න ප ද ගලයන 172 ද න ක ම ය ග ය අතර 214 260 ද න ක ට න ව ස අහ ම ව අතර ඇ ඩ ම ල යන 250කට ව ඩ හ න යක ස ද ව ය 2022 ප බරව ර ය ද බත ස ර ය ස ළ ක ණ ට ව අවම වශය න ප ද ගලයන 10 ද න ක ම ය ග ය ඇන ස ළ ක ණ ට ව න 55 ද න ක ම ය ග ස 130 000 ක ද වය න අවත න කරම න 2022 ව ශ ල ෂණයක න හ ළ ව ය ද ශග ණ ක ව පර ය සවල ප ර සර ක ප රත ව ප කවලට අන වර තනය ව මට සහ වළක ව ග න මට ම ඩගස කරය සඳහ අප ක ෂ ත ප ර ව ය ඉහළ මට ටමක පවත න ඇත බවය ජ ව ව ව ධත වය සහ ස රක ෂණය වල ග තර උඩව ඩ ය ඇන ග ර කම ස ස ක ප ඩ ල ම ම උඩව ඩ ය මල ඉත ද ග ස පර ස ඇත අතර ග ලප න ද ග ප ර බ ස ස ස සමග උක ස සන ව ශ ෂ ව ස න පර ගනය ව අසල ව ස මහ ද ව පවල න ද වය න ද ග හ දකල ව ම ප රත ඵලයක ල ස ම ඩගස කරය ප ථ ව ය ව නත ක ස ම ත නක දක නට න ල බ න ව ව ධ ආව ණ ක ශ ක හ සත න ග න වහන ව ම ඩගස කරය දක නට ල බ න ස යල ම ශ ක හ සත ත ව ව ශ ෂවල න ආසන න වශය න 90 ක ම ආව ණ ක ව ම ම ස ව ශ ෂ පර සර ව ද ය ව සමහර පර සර ව ද ය ඥය න ම ඩගස කරය අටවන මහ ද ව පය ල ස හ ඳ න ව මට හ ත ව ඇත සහ ද වය න ස රක ෂණ ජ ත යන තරය ව ස න ජ ව ව ව ධත ව උණ ස ම ස ථ නයක ල ස වර ග කර ඇත ම ඩගස කරය බහ ව ධ රටවල 17 න එකක ල ස වර ග කරණය කර ඇත රට භ ම ක පර සර කල ප හතකට න වහන ව ම ඩගස කරය පහත බ ම වන න තර ම ඩගස කරය භ ම වන න තර ම ඩගස කරය ව යළ පතනශ ල වන න තර ම ඩගස කරය එර ක ය ඩ පඳ ර ම ඩගස කරය කට සහ ත වන න තර ම ඩගස කරය ස රවත වන න තර සහ ම ඩගස කරය කඩ ල න ම ඩගස කරය ශ ක ව ශ ෂ 14 883 න ස යයට 80 කට වඩ ව ඩ ප රම ණයක ල කය ව නත ක ත නකවත දක නට න ල බ ඒ ශ ක පව ල පහක ද ඇත ළ වය ගණ හතරක න සහ ව ශ ෂ 11ක න සමන ව ත ඩ ඩ ර ය ස පව ල න ර තද ග ම ඩගස කරය කට සහ ත වන න තරවලට ස ම ව ල කය ප ච ප ඩ යම ව ශ ෂවල න පහ න හතරක ම ද වය නට ආව ණ ක ව ම ඩගස කරය ඕක ඩ ව ශ ෂ 860 න හතර න ත නක ම හ පමණක දක නට ල බ ල කය බය බ බ ව ශ ෂ නවය න හයක ද දක නට ල බ ද වය න තල ව ශ ෂ 170 ක පමණ ත බ එය අප ර ක ව ප රධ න භ ම ය ම න ත න ග ණයක න ව ඩ ය ඉන 165ක ආව ණ ක ව බ හ ද ශ ය ශ ක ව ශ ෂ ව ව ධ ර ග සඳහ ඖෂධ ය ඖෂධ ල ස භ ව ත කරය ව න බ ල ස ට න සහ ව න ක ර ස ට න යන ඖෂධ ව න ක ඇල කල ය ඩ ව හ ජ ක න ල ම ෆ ම ව ල ය ක ම ය ව සහ අන ක ත ප ළ ක වලට ප රත ක ර ක ර මට භ ව ත කරය ම ඩගස කරය ප ර ව න කල ව ත න ව ය ත පන න ව ය ට ර වලර ස ෆ ම ද ශ යව රව නල ල ස හඳ න වන අතර න ග නහ ර ව ස වන න තරවලට ආව ණ ක ම ඩගස කරය අත ශය න ස ක තවත වන අතර එය ජ ත ක ල ඡනය හ ම න ම එය ර ම ඩගස කරය ල ඡනය හ ද ද ක ව ම ද වල ග සහ ත ල මර යන ම ඩගස කරය පමණක හම වන ල මර ව ශ ෂ සහ උප ව ශ ෂ 100 කට අධ ක ස ඛ ය ව න එකක එහ ව ක ෂලත ම න ම ම ඩගස කරය සත ත ව ව ශ ෂද ව ව ධ වන අතර ඉහළ ආව ණ කත වය ප රදර ශනය කරය Conservation International ව ස න ම ඩගස කරය ප රධ න ක ෂ රප ය ව ශ ෂය ල ස ල මර ව ශ ෂය ස ලක ෂ ත කර ඇත වඳ රන සහ අන ක ත තරඟකර වන න ම ත ව ට ම ම ප රය ම ට වන ප ළ ල පර සයක ව සස ථ නවලට අන වර තනය ව ඇත අතර ව ශ ෂ ර ශ යකට ව ව ධ ග කරණය ව ඇත 2012 වන ව ට 2000 සහ 2008 අතර සත ත ව ව ද ය ඥය න ව ස න ල මර ව ශ ෂ සහ උප ව ශ ෂ 103ක ඇත බවත ඉන 39ක ව ස තර කරන ලද ඒව ස යල ලම ප හ ද ර ලභ අවද නමට ලක ව ය හ ක හ වඳව ම තර ජනයට ලක ව ඇත ල ස වර ග කරණය කර ඇත ම න ස න ම ඩගස කරයට ප ම ණ ම න පස අවම වශය න ල මර ව ශ ෂ 17 ක වඳ ව ග ස ඇත අතර ඒව ස යල ලම ඉත ර ව ඇත ල මර ව ශ ෂයට වඩ ව ශ ල ව ය ෆ ස බළල න ව න ඇත ළ තවත ක ෂ රප ය න ගණන වක ම ඩගස කරයට ආව ණ ක ව ද වය න ක ර ල ව ශ ෂ 300කට අධ ක ප රම ණයක ව ර ත ව ඇත අතර ඉන ස යයට 60කට ව ඩ ප රම ණයක පව ල හතරක සහ ගණ 42ක ඇත ළ ව ආව ණ ක ව ම ඩගස කරයට ළඟ ව ඇත උරගය න ග පව ල ක හ පයක සහ උරග වර ග ව ශ ෂ 260 කට වඩ ව ව ධ ග කරණය ව ඇත අතර ම ය න ස යයට 90 කට වඩ ආව ණ ක ව එක ආව ණ ක පව ලක ඇත ළ ව දන න ක ඩ ම ව ශ ෂය ඇත ළ ව ල ව ඇත චමල යන ව ශ ෂවල න ත න න ද කක ම ම ද පත ව සය කරය ටව ස වද ශ ක වන න තර ව සස ථ න ව න ශ ක ර ම ඉහළ ව ශ ල ඛ දනය පහළ ඇත කරය ම ඩගස කරයට ආව ණ ක මස න පව ල ද කක වර ග 15 ක සහ ව ශ ෂ 100 කට ව ඩ ප රම ණයක ඇත ළත වන අතර ම ල ක වශය න ද වය න ම ර ද ය ව ල සහ ග ග වල ව සය කරය ම ඩගස කරය අප ෂ ඨව ශ න ද ර වල ල ස අධ යයනය කර ඇතත පර ය ෂකයන දන න ව ශ ෂ අතර ඉහළ ආව ණ ක අන ප ත ස ය ග න ඇත ද වය න සමනල න ස ක ර බ ක ර ම ණ යන ල ස ප ය පත මක ළ වන සහ මකර න බහ තරයක ම න ම භ ම ෂ ඨ ග ළ බ ල ලන ව ශ ෂ 651ක ම ආව ණ ක ව ම ඩගස කරය ව ව ධ සත ත ව හ ව ක ෂලත ම නව ක ර ය ක රකම හ ත ව න වඳව ම තර ජනයට ලක ව ඇත වසර 2 350කට පමණ ප ර ම න ස න ප ම ණ මත සමඟ ම ඩගස කරයට එහ ම ල වන න තරය න ස යයට 90කට ව ඩ ප රම ණයක අහ ම ව ඇත ම ම වන හ න ය බ හ ද රට ප ෂණය වන න ප රණ තම පද ච කර වන ව ස න ම ඩගස කරයට ආනයනය කරන ලද ස ම ප රද ය ක ක ෂ ක ර ම ක ක රමයක වන ටව ම දය මග න මලග ස ග ව න ක ෂ ක ර ම ක ත ක ෂණයක ල ස එහ ප ර ය ග ක ප රත ල භ සඳහ පමණක න ව සම ද ධ ය ස ඛ යය සහ ග රවයට ප ත ර ව ම ත න ම ත තන ග ච ර ත ර ෆ ම බ මලග ස සමඟ ඇත ස ස ක ත ක ආශ රයන සඳහ ම ම ක ර ය ව ව ලඳග න පවත ව ග න යය ද වය න ම න ස ජන ඝනත වය ඉහල ය මත සමග වසර 1 400 කට පමණ ප ර ස ට වන ව න ශය ව ගවත ව ය 16 ව න ස යවස වන ව ට මධ යම කඳ කරය බ හ ද රට ඒව ය ම ල වන න තරවල න ඉවත කර ත බ ණ වසර 1 000කට පමණ ප ර ගව ර ච ප රම ණය වර ධනය ඉව ම ප හ ම සඳහ ඉන ධනයක ල ස අඟ ර මත අඛණ ඩව ය ප ම සහ පස ග ය ශතවර ෂය ප ර ම දල බ ගයක ල ස ක ප වල ප රම ඛත වය ව ඩ ව ම වන න තර ආවරණය අහ ම ව මට වඩ ත ම තක ල න ද යකයන ව ම ඩගස කරයට 2019 වන න තර භ දර ශන අඛණ ඩත දර ශකය මධ යන ය ලක ණ 4 63 10ක ත බ අතර එය රටවල 172 ක න ග ල ය වශය න 119 ව න ස ථ නයට ශ ර ණ ගත කරය ගත න ගත ක ඇස තම න ත වකට අන ව 1950 ගණන වල ස ට 2000 දක ව ද වය න ම ල වන න තර ආවරණය න ස යයට 40 ක පමණ අහ ම ව අතර ඉත ර වන න තර ප රද ශ ස යයට 80 ක න ත න ව ය ස ම ප රද ය ක ක ෂ ක ර ම ක ප ළ ව ත වලට අමතරව රක ෂ ත වන න තරවල න ත ව ර ධ ල ස අස වන න ල ම ම න ම ජ ත ක වන ද ය න ත ළ ර ජ ය අන ම ත ය ලත වට න ද ව අස ව න න න ල ම මග න වනජ ව ස රක ෂණය අභ ය ගයට ලක ව 2000 ස ට 2009 දක ව එවකට ජන ධ පත ම ක රව ල මනන ව ස න තහනම කරන ල බ වද ජ ත ක වන ද ය නවල න ක ඩ ප රම ණය වට න ද ව එකත ක ර ම 2009 ජනව ර ම සය ද න වත බලයලත අතර කප ප ද ව සමනය ක ර ම සඳහ ර ජ ය ආද යම ප රධ න ම ල ශ රයක ල ස ඇන ඩ ර ර ජ ල න පර ප ලනය යටත රව ල මනන ග න රප හ ර ම න පස පර ත ය ගශ ල න ග සහය ගය න න ටක ක ර ල ස ත ව ර කරන ලද ආක රමණශ ල ව ශ ෂ ද ම නව ජනගහනය ව ස න හඳ න ව ද ඇත 1930 ගණන වල ස ට ඕස ට ර ල ය ව වන ජ ව න ට ද ඩ ල ස හ න කළ ම ඩ ව ශ ෂයක ඥ ත ය ක වන ආස ය න ප ද ම ඩ ය 2014 ද ම ඩගස කරය න ස ය ග න ම න පස ව පර ය ෂකයන අනත ර ඇඟව ය රට අද ව ත ය සත ත ව ව ශ ෂ ව න ශ කළ හ ක ව සස ථ න ව න ශ ක ර මය දඩයම ක ර ම ම ඩගස කරයට ආව ණ ක ව ශ ෂ බ හ මයකට තර ජනයක ව හ වඳ ව ය මට හ ත ව ඇත ආව ණ ක ය ධ ම යන ග පව ලක වන ද වය න අල ක ර ල ලන 17 ව න ස යවස හ ඊට ප ර වඳ ව ග ස ඇත බ හ ව ට ම න ස න ව ඩ හ ට පක ෂ න දඩයම ක ර ම සහ ඔව න ග ව ශ ල බ ත තර ආහ ර සඳහ දඩයම ක ර ම න ස ව ය හ ක ය ම න ස පද ච කර වන ද වය නට ප ම ණ මත සමඟ ය ධ ල මර ව ශ ෂ ගණන වක අත ර දහන ව අතර අන ක ඒව ශතවර ෂ ගණන වක ප ර වඳ ව ග ය වර ධනය වන ම නව ජනගහනය ල මර ව සස ථ න ක ර හ ව ඩ ප ඩනයක ඇත කළ අතර සමහර ජනගහනය අතර ආහ ර සඳහ ල මර දඩයම ක ර ම ව ගය ව ඩ ක ර ම න 2009 වසර ස ට ස වභ ව ක සම පත ස ර ක ම ද වය න වන ජ ව න ට දර ණ ප රත ව ප ක ග න ද ඇත බව 2012 ජ ල තක ස ර වක න ස ය ගන න ලද ල මර ව ශ ෂවල න ස යයට 90 ක වඳව ම තර ජනයට ලක ව ඇත බව ස ය ගන න ලද එය ඕන ම ක ෂ රප ය කණ ඩ යමක ඉහළම අන ප තයය ම ය න ව ශ ෂ 23ක වඳව ම තර ජනයට ලක ව ඇත ඒව ල ස වර ග කරණය කර ඇත 2023 ද Nature Communications හ ප රක ශයට පත කරන ලද අධ යයනයක න හ ළ ව ය ම ඩගස කරය පමණක දක නට ල බ න ක ෂ රප ය ව ශ ෂ 219 න 120 ක වඳව ම තර ජනයට ලක ව ඇත බවය 2003 ද රව ල මනන ව ස න ඩර බන ද ක ම න ව දනය කරන ලද එය ද වය න ආරක ෂ ත ස වභ ව ක ප රද ශ වර ග ක ල ම ටර 60 000 වර ග ස තප ම 23 000 හ ම ඩගස කරය ග ඩබ ම මත ප ට න ස යයට 10 කට වඩ ත න ග ණයක න ව ඩ ක ර ම ම ලප ර මක 2011 වන ව ට රජය ව ස න ආරක ෂ කරන ලද ප රද ශවලට ද ඩ ස වභ ව රක ෂ ත Naturelles Integrales රක ෂ ත 21 වනජ ව රක ෂ ත Reserves Seciales සහ ජ ත ක වන ද ය න 21 Parcs Nationaux ඇත ළත ව ය 2007 ද ජ ත ක වන ද ය න හයක අට ස න න න ව ස වන න තර නම න ඒක බද ධ ල ක උර ම අඩව යක ල ස ප රක ශයට පත කරන ලද ම ම උද ය න නම මර ජ ජ මස ල රන මෆ න සහම න අන ද හ හ ල සහ ඇන ඩ ර ජ ත ර ව ද ශ ය ද ව ව ළ න ද ම ර ජ ජ ජ ත ක වන ද ය නය ත ළ ආරක ෂ ත ව ස වන න තරවල න ද ර ලභ ර සව ඩ ගස වර ග අස වන න ළම න ස ඛ පභ ග ග හභ ණ ඩ සහ ස ග ත භ ණ ඩ න ෂ ප දනය සඳහ ච නය ව ත ල අපනයනය කරත ආණ ඩ වව ය හය ඇන ටන න ර ව යන ම ඩගස කරය ද ශප ලන හ ආර ථ ක අගන වරය ම ඩගස කරය යන අර ධ ජන ධ පත න ය ජ ත ප රජ තන ත රව ද බහ පක ෂ ජනරජයක වන අතර එහ මහජන ඡන දය න ත ර පත ව ජන ධ පත වරය ර ජ ය න යකය වන අතර අගම ත වරය ක ත ර ගන න අතර ඔහ ස ය අම ත ය මණ ඩලය ප හ ට ව මට අප ක ෂකය න ජන ධ පත වරය ට න ර ද ශ කරය ආණ ඩ ක රම ව යවස ථ වට අන ව ව ධ යක බලය රජය ව ස න ක ර ය ත මක කරන අතර ව යවස ථ ද යක බලය අම ත ය ක බ නට ස න ට සභ ව සහ ජ ත ක සභ ව ව ත ප වර ඇත නම ත ඇත ත වශය න ම ම ම අවස න ආයතන ද කට ඇත ත ඉත ක ඩ බලයක හ ව යවස ථ ද යක භ ම ක වක ආණ ඩ ක රම ව යවස ථ ව ස ව ධ න ව ධ යක ව යවස ථ ද යක සහ අධ කරණ ශ ඛ ප හ ට ව ඇත අතර වසර පහක ධ ර ක ල ත නකට ස ම ව මහජන ඡන දය න ත ර පත ව ජන ධ පත වරය ක බලයට පත කරය මහජනය ස ජ වම ජන ධ පත වරය සහ ජ ත ක සභ ව ස ම ජ කය න 127 වසර පහක ධ ර ක ලය සඳහ ත ර පත කර ගන ස න ට සභ කය න 33 ද න ම වසර හයක ක ලයක ස වය කරන අතර ස න ට සභ කය න 22 ද න ක ප ර ද ශ ය න ලධ ර න ව ස න ත ර පත කර ගන න අතර 11 ද න ක ජන ධ පත වරය ව ස න පත කරන ල බ අවසන ජ ත ක සභ ම ත වරණය 2013 ද ස ම බර 20 වන අතර අවසන ස න ට ම ත වරණය 2015 ද ස ම බර 30 ද න ප ව ත ව ණ ප ර ද ශ ය මට ටම න ද වය න පළ ත 22 පර ප ලනය කරන ලබන න ආණ ඩ ක රවරය ක සහ පළ ත සභ වක මග න පළ ත තවද රටත කල ප සහ ක ම ය න වලට බ ද ඇත අධ කරණය ප ර ශ ක රමයට ආදර ශයට ග න ඇත අතර ඉහළ ආණ ඩ ක රම ව යවස ථ අධ කරණයක මහ ධ කරණයක ශ ර ෂ ඨ ධ කරණයක අභ ය චන ධ කරණයක අපර ධ අධ කරණ සහ ප රථම අවස ථ ව හ ව න ශ චය සභ ඇත ස ව ල න ත යට අන ගත වන උස ව අධ කරණ පද ධත ය නඩ කඩ නම න සහ ව න ව දභ වය න ව භ ග ක ර මට හ ක ය වක න ම ත අතර බ හ ව ට ව ත ත කර වන ට අප ර ස ද සහ තදබදය න ප ර ණ ස රග වල වල ද ර ඝ නඩ ව භ ගයකට ප ර රඳව තබ ග න මට බල කරය ඇන ටන න ර ව යන ම ඩගස කරය පර ප ලන අගන වර සහ ව ශ ලතම නගරයය එය ද වය න භ ග ල ය මධ යස ථ නයට ආසන නව උස බ ම කල පය ප හ ට ඇත ඇන ඩ ර යන ජක රජ අනලම ග කඳ ම ද න අල ල වස ම බ අගන වර අඩව ය මත 1610 හ 1625 ද පමණ ඔහ ග ඉමර න ර ජධ න ය අගන වර ල ස ඇන ටන න ර ව ආරම භ කරන ලද ම ඩගස කර ර ජධ න ය ප හ ට ව ම සඳහ 19 වන ස යවස ම ල භ ගය අසල ව ස ම ලගස ජනය මත ම ර න ආධ පත යය ව ය ප ත ව මත සමඟ ඇන ටන න ර ව ම ළ ද වය න ම පර ප ලන මධ යස ථ නය බවට පත ව ය 1896 ද ම ඩගස කරය ප ර ශ යටත ව ජ තව ද න ම ර න අගන වර ඔව න ග යටත ව ජ ත පර ප ලනය මධ යස ථ නය ල ස ප ළ ගත ත ය 1960 ද න දහස ල බ ම න පස නගරය ම ඩගස කරය අගන වර ල ස ප වත න 2017 ද අගන වර ජනගහනය 1 391 433 ක ල ස ගණන බල ඇත ඊළඟ ව ශ ලතම නගර වන න ඇන ස රබ 500 000 ට ම ස න 450 000 සහ මහ ජ ග 400 000 ද ශප ලනය ම ඩගස කරය ජන ධ පත ඇන ඩ ර ර ජ ල න 1960 ද ම ඩගස කරය ප ර ශය න න දහස ල බ ද ස ට ද වය න ද ශප ලන ස ක ර න ත බ හ මහජන ව ර ධත මතභ ද ත මක ම ත වරණ ක හ පයක ද ෂ භ ය ගයක හම ද ක මන ත රණ ද කක සහ එක ඝ තනයක මග න සන ට හන ව ය ද වය න ප නර වර තන ද ශප ලන අර බ ද බ හ ව ට ද ග වන අතර ද ශ ය ආර ථ කය ජ ත යන තර සබඳත සහ ම ලගස ජ වන තත ත වය ක ර හ අහ තකර බලප ම ඇත කරය 2001 ජන ධ පත වරණය න පස ව වත මන ජන ධ පත රත ස රක සහ අභ ය ගකර ම ර ක රව ල මනන අතර ම ස අටක ග ට ම න ස ම ඩගස කරයට ඩ ලර ම ල යන ගණනක ස ච රක හ ව ළඳ ආද යමක අහ ම ව අතර බ ම බ ද ම ප ලම සහ ග න ත බ ම න හ න ව ග ඩන ග ල ව න යට තල පහස කම වලට හ න ස ද ව ය 2009 ම ල භ ගය ද රවල මන න ට එර හ ව ඇන ඩ ර ර ජ ල න ව ස න ම හ යවන ලද ව ර ධත ම ල වක ප රචණ ඩත වයට පත ව අතර 170 කට ව ඩ ප ර සක ම ය ග යහ ම ඩගස කරය න තන ද ශප ලනය 19 ව න ස යවස ද ඔව න ග ප ලනය යටත ව රළබඩ ප රජ වන ම ර න යටත කර ග න ම ඉත හ සය න වර ණවත ව එහ ප රත ඵලයක ල ස උස බ ම සහ ව රළබඩ ජනත ව අතර ඇත ව ආතත ය වර න වර ප රචණ ඩත වය හ දකල ස ද ව ම දක ව ඇව ළ ඇත 1963 ද ප හ ට වන ලද සහ අප ර ක න ස ගමය ව ස න ප රත ස ථ පනය ක ර ම සඳහ 2002 ද ව ස ර ව හර න ලද අප ර ක න එකම ත ස ව ධ නය ආරම භක ස ම ජ කය ක ව වද ම ඩගස කරය ප රධ න ධ ර ව අප ර ක න කටය ත වල ම ය ම ස ට න බව ඓත හ ස කව වටහ ග න ඇත 2001 ජන ධ පත වරණ ප රත ඵල ප ළ බඳ මතභ දයක හ ත ව න ම ඩගස කරයට පළම අප ර ක න ස ගමය සම ළ වට සහභ ග ව මට අවසර න ල බ ණ නම ත ම ස 14ක ව ර මයක න පස ව 2003 ජ ල ම සය ද අප ර ක න ස ගමයට න වත එක ව ය 2009 ම ර ත ම සය ද අප ර ක න ස ගමය ව ස න ම ඩගස කරය න වත වරක අත හ ට වන ලද ද ව යවස ථ ව ර ධ ල ස ව ධ යක බලය රජ ල න ව ත ප වර ම න පස වය ම ඩගස කරය එක සත ජනපද හම ද වට ආරක ෂ ව ප ළ බඳ ද ව ප ර ශ ව ක ප රත ශක ත කරණ ග ව ස මක ඇත ජ ත යන තර අපර ධ අධ කරණය ස ම ජ කය ක ප ර ශය එක සත ර ජධ න ය එක සත ජනපදය ච නය සහ ඉන ද ය ව ඇත ළ රටවල එක ළහක ම ඩගස කරය ත න පත ක ර ය ල ප හ ට ව ඇත ම ඩගස කරය තවත රටවල දහසයක ත න පත ක ර ය ල ඇත ම ඩගස කරය ම නව හ ම කම ආණ ඩ ක රම ව යවස ථ ව යටත ආරක ෂ කර ඇත අතර ම නව හ ම කම ප ළ බඳ ව ශ ව ප රක ශනය සහ ළම අය ත ව ස කම ප ළ බඳ සම ම ත ය ඇත ළ ජ ත යන තර ග ව ස ම ර ශ යකට ර ජ යය අත සන කර ඇත ආගම ක ව ර ග ක සහ ල ග ක ස ළ තරයන න ත ය යටත ආරක ෂ කර ඇත ප ර ය ග කව මහජන ර ස ව ම සඳහ බලපත ර ප රත ක ෂ ප ක ර ම ද ශප ලන ප ලප ල වලට බ ධ ක ර ම සඳහ ඉඳහ ට භ ව ත කර ඇතත ස ගමය සහ ර ස ව ම න දහස ද න ත ය යටත සහත ක ක ර අත තන මත ක ල ස අත අඩ ග වට ග න ම සහ හම ද සහ ප ල ස න ලධ ර න ග ද ෂණ ග ටළ ල ස පවත න නම ත ආරක ෂක අ ශ ව ස න වධහ ස ප ම ණව ම ද ර ලභ වන අතර ර ජ ය මර දනය ස ප ක ෂව අඩ න ත ක ආරක ෂ වක ඇත අන ක ත රටවලට ස ප ක ෂව අඩ ය රව ල මනන ව ස න 2004 වසර න ර ම ණය කරන ලද BIANCO ද ෂණ ව ර ධ ක ර ය ශය ව ශ ෂය න ම ඇන ටන න ර ව හ පහළ මට ටම න ලධ ර න අතර ද ෂණය අඩ ක ර මට හ ත ව ය නම ත ක ර ය ශය ව ස න ඉහළ මට ටම න ලධ ර න ට එර හ ව නඩ පවර න ම ත ම ධ ය ව රණය ප ළ බඳ ච දන ඉහළ ග ස ඇත ත ආන ඩ ව ව ර ද ධත වය ආවරණය ක ර ම සම බන ධය න ඇත ච දන ස ම ක ර ම හ ත ව න සමහර ම ධ යව ද න ව ය ජ ප වත පත ර ව හ ර ම ච දන ව මත අත අඩ ග වට ග න ඇත හම ද සහ න ත ය ක ර ය ත මක ක ර ම සකලව ම ර න සහ අන ක ත ජනව ර ග ක කණ ඩ යම අතර මධ යගත ර ජධ න න ග ම න ස 16 වන ස යවස වන ව ට ද වය න ප රථම ස ථ වර හම ද වන බ හ ව ය ම ල න හ ල ල වල න සන නද ධ ව නම ත පස ව මස කට ක ලත වක ක සහ අන ක ත ග න අව වල න සමන ව ත ව ය 19 ව න ස යවස ම ල භ ගය වන ව ට ම ඩගස කර ර ජධ න ය ම ර න ස ව ර වර න 30 000ක තරම ඉහළ ප හ ණ සහ සන නද ධ ස ල ද ද වන ග න ය ත හම ද වක බලම ල ග න ව ම න ද වය න ව ඩ ප රද ශයක ඔව න ග ප ලනයට නත කර ගත හ ශතවර ෂය අග භ ගය ව රළබඩ නගරවලට ප ර ශ ප රහ ර එල ල ක ර ම ම ර න ර ජ ණ ඩ ව හම ද වට ප හ ණ ව ලබ ද ම සඳහ බ ර ත න ය සහය ඉල ල ස ට මට එවකට අගම ත රය න ලය ය ර ව න ප ළඹවන ලද බ ර ත න ය හම ද උපද ශකය න ව ස න ලබ ද න ප හ ණ ව සහ න යකත වය න තක ම ලග ස හම ද වට ප ර ශ ආය ධවලට ඔර ත ත ද මට න හ ක ව අතර ඇන ටන න ර ව හ ර ජක ය ම ල ග වට එල ල ව ප රහ රයක න පස යටත ව මට ස ද ව ය ම ඩගස කරය 1897 ද ප ර ශය යටත ව ජ තයක ල ස ප රක ශයට පත කරන ලද හම ද ව න ව ක සහ ග වන හම ද වන ග න සමන ව ත ම ලග ස සන නද ධ හම ද වන ග ද ශප ලන ස ව ධ නත වය සහ ස ව ර භ වය 1960 ද ප ර ශය න න දහස ල බ මත සමඟ ප රත ෂ ඨ පනය ව ය ම ත න ස ට ම ලග ස හම ද ව ව නත ර ජ යයක සමඟ හ තමන ග ම ද ශස ම ත ළ සන නද ධ ග ට මක න රත ව න ත නම ත ද ශප ලන න සන ස න ත ඇත ක ල පර ච ඡ දවලද යථ තත ත වයට පත ක ර මට ඉඳහ ට ම ද හත ව ඇත සම ජව ද ද වන ජනරජය යටත අද ම ර ල ඩ ඩ යර රත ස ර ක 1976 ස ට 1991 දක ව ක ර ය ත මක ව ප රත පත ත යක වන ල ග කත වය න තක ස යල ම තර ණ ප රව ස යන සඳහ අන ව ර ය ජ ත ක සන නද ධ හ ස ව ල ස වයක ස ථ ප ත කරන ලද 2001 මතභ දයට ත ඩ ද න ජන ධ පත වරණය ද වත මන රත ස රක සහ අභ ය ගකර ම ක රව ල ම න න අතර ද ග ග ස ස න මතභ දය අතරත ර හම ද ව පක ෂව ම ද හත ව ම ප රත ක ෂ ප කළ ව ට සන නද ධ හම ද ආරක ෂක අම ත යවරය ග මඟ ප න ව ම යටත වන අතර ද ශප ලන අර බ දක ර ක ලවලද බ හ ද රට මධ යස ථව ස ට යහ ම ම සම ප රද ය 2009 ද බ ඳ දමන ලද හම ද ව ක ටසක එවකට ඇන ටන න ර ව හ නගර ධ පත ඇන ඩ ර ර ජ ය ල න ග ප ත තට ප ම න ය ජන ධ පත ර වල මන න ට බලය න බල ක ර මට ඔහ ද ර උත ස හයට සහ ය ද ක ව ම න අභ යන තර කටය ත අම ත යවරය ජ ත ක ප ල ස බලක ය ප ර ම ල ටර බලක ය gendarmerie සහ රහස ප ල ස ය සඳහ වගක ව ය ත ය ප ල ස ය සහ ප ර ම ල ටර බලක ය ස ථ නගත කර පර ප ලනය කරන ලබන න ප ර ද ශ ය මට ටම න ය ක ස ව තත 2009 ද ස යල ම ක ම ය නවල න ත න න එකකට වඩ අඩ ප රම ණයකට ම ම ආරක ෂක හම ද වන ග ස ව වන සඳහ ප රව ශය ල බ ත බ අතර බ හ ස න ක සඳහ ප ර ද ශ ය මට ටම ම ලස ථ නයක න ත බ ණ ස ම ප රද ය ක ප රජ අධ කරණ ද න නම ව ඩ හ ට යන සහ අන ක ත ග රවන ය ප ද ගලය න ව ස න ම හ යවන ලබන අතර ර ජ ය ප ව ත ම ද ර වල ග ර ම ය ප රද ශවල ය ක ත ය ඉට කරන ප රධ න ම ධ යයක ල ස පවත ඓත හ ස ක වශය න ද වය න ප ර ආරක ෂ ව ස ප ක ෂ වශය න ඉහළ මට ටමක පවත ප රචණ ඩ අපර ධ අන ප ත අඩ වන අතර අපර ධ ක ර ය ක රකම ප රධ න වශය න ප ක ප කට ක ර ම සහ ස ළ ස රකම ව න අවස ථ අපර ධ ව නම ත ළම ගණ ක ව ත ත ය ම න ස ජ ව රම සහ මර ජ ව න සහ ව නත න ත ව ර ධ මත ද රව ය න ෂ ප දනය සහ ව ක ණ ම ව ඩ ව ම න පවත 2009 ස ට අයව ය කප ප ද ජ ත ක ප ල ස බලක යට ද ඩ ල ස බලප ඇත අතර ම ත වසරවල අපර ධ ක ර ය ක රකම වල ද ඩ වර ධනයක ඇත කරය පර ප ලන අ ශ ම ඩගස කරය කල ප 22 කට බ ද ඇත ෆර ට ර කල ප තවද රටත ද ස ත ර ක ක 119කට ක ම ය න ස ට 1 579කට සහ ෆ ක න ටන 17 485කට බ ද ඇත ම ඩගස කරය කල පවල ස ත යමක නව කල ප සහ කළ න පළ ත නව කල ප කළ න පළ ත ප රද ශය km2 ජනගහන 2018ඩයන ඇන ට ස රනන 19 993 889 962ස ව ඇන ට ස රනන 23 794 1 123 772ඉටස ඇන ටන න ර ව 6 579 898 549අනලම ග ඇන ටන න ර ව 17 346 3 623 925ව ක න කරත ර ඇන ටන න ර ව 17 884 2 079 659බ න ග ල ව ඇන ටන න ර ව 18 096 670 993ස ෆ ය 7 මහ ජ ග 50 973 1 507 591බ න මහ ජ ග 31 250 929 312බ ට ස බ ක මහ ජ ග 28 964 393 278ම ලක මහ ජ ග 40 863 308 944අල ත ර ම ග ර ට ම ස න 27 846 1 249 931අත ස න නන ට ම ස න 22 031 1 478 472අනල ජ ර ෆ ට ම ස න 21 666 1 150 089අම ර න ම න ය ෆ යන රන ට ස ව 16 480 837 116හ ට ම ට ස ය ට ර ෆ යන රන ට ස ව 20 820 1 444 587වට ව ව ෆ ට ව න න ෆ යන රන ට ස ව 20 740 1 440 657අත ස ම අත ස න නන ෆ යන රන ට ස ව 16 632 1 030 404ඉහ ර ම බ ෆ යන රන ට ස ව 26 046 418 520ම නබ ට ල ය ර 48 814 692 463ඇට ස ම ඇන ඩ ර ෆ න ට ල ය ර 66 627 1 797 894ඇන ඩ ර ය ට ල ය ර 18 949 900 235ඇන ස ට ල ය ර 29 505 809 051එකත ව 591 896 25 674 196එක සත ජ ත න ග ම ද හත ව ම ම ඩගස කරය 1960 ජ න 26 ද න න දහස ල බ ම න ට ක කලකට පස 1960 ස ප ත ම බර 20 ද න එක සත ජ ත න ග ස ම ජ ක ර ජ යයක බවට පත ව ය 2017 ජනව ර වන ව ට හය ට ය එක සත ජ ත න ග ස ථ ය කරණ ම හ ය ම ක ටසක ල ස ම ඩගස කරය ස ට ප ල ස න ලධ ර න 34ක හය ට ය ය දව ඇත 2015 ස ට UN හ මඟප න ව ම යටත සහ සහ ය ඇත ව ල ක ආහ ර ව ඩසටහන ම ඩගස කරය දක ණ ප රද ශය ආහ ර අන රක ෂ ත ග ටළ ව සඳ ම සඳහ ද ග ක ල න ස වර ධන හ ප රත ස ස කරණ ප රයත නයන යන ප රධ න අරම ණ ද ක සමඟ ම ඩගස කර රට ව ඩසටහන ආරම භ කළ ය ග ර ම ය හ න ගර ක ප රම ඛත ප රද ශවල න ශ ච ත ප සල සඳහ ආහ ර ස පය ම න සහ රට ප ර ප ෂණය අඛණ ඩත ව ඉහළ න ව ම සඳහ ජ ත ක ප සල ප ෂණ ප රත පත ත සකස ක ර ම න ම ම ඉලක ක සප ර ග න මට ස ලස ම කර ඇත ක ඩ හ ද ශ ය ග ව න ට තම න ෂ ප දනය ප රම ණය හ ග ණ ත මක බව යන ද කම ඉහළ න ව මට ම න ම අහ තකර ක ලග ණ ක තත ත වයන යටත ඔව න ග බ ග අස ව න න ව ඩ ද ය ණ ක ර මට ද සහ ය ව ඇත 2017 ද ම ඩගස කරය න යෂ ට ක අව තහනම ක ර ම ප ළ බඳ එක සත ජ ත න ග ග ව ස මට අත සන ත බ ය ආර ථ කයන ස ඉර ජ යන ම ඩගස කරය ජ ත යන තර ස ච රක ගමන න තයක 2015 ද ම ඩගස කරය දළ ද ශ ය න ෂ ප ද තය ඇම ර ක න ඩ ලර බ ල යන 9 98ක ල ස ඇස තම න ත කර ඇත අතර ඒක ප ද ගල දළ ද ශ ය න ෂ ප ද තය ඩ ලර 411 82ක ආසන න වශය න ජනගහනය න ස යයට 69 ක ජ වත වන න ද නකට ඩ ලර එකක ජ ත ක දර ද රත ර ඛ වට පහළ න ය 2011 15 ක ලය ත ළ ස ම න ය වර ධන ව ගය 2 6 ව නම ත ප ද ව ඩ ව ඩසටහන සහ ස ව අ ශය වර ධනය හ ත ව න 2016 ද 4 1 දක ව ළඟ වන ඇත ය අප ක ෂ කරන ලද ක ෂ ක ර ම ක අ ශය 2011 ද ම ලගස GDP හ ස යයට 29 ක ව අතර න ෂ ප දනය දළ ද ශ ය න ෂ ප ද තය න ස යයට 15 ක ව ය ම ඩගස කරය අන ක ත වර ධනය ප රභවයන වන න ස ච රක ව ය ප රය ක ෂ කර ම න තය සහ න ස ස රණ කර ම න තය ම ඩගස කරය අද ව ත ය ජ ව ව ව ධත වය අප ර ස ද ස වභ ව ක ව සස ථ න ජ ත ක වන ද ය න සහ ල මර ව ශ ෂයන ප ර ග ධනය කර ගන ම න ස ච රක ව ය ප රය න ශ චල ප ර සර ක ස ච රක ව ළඳප ළ ක ර හ අවධ නය ය ම කරය 2008 ද ස ච රකය න 365 000 ක ම ඩගස කරයට ප ම ණ ඇත බව ඇස තම න ත කර ඇත නම ත 2010 ද ස ච රකය න 180 000 ක ප ම ණ මත සමඟ ද ශප ලන අර බ දය ත ළ ම ම අ ශය පහත ව ට ණ ක ස ව තත ම ම අ ශය වසර ක හ පයක ත ස ස ස ථ වර ල ස වර ධනය ව ම න පවත 2016 ද ස ච රකය න 293 000 ක අප ර ක න ද පතට ග ඩ බ ස ස 2015 ට ස ප ක ෂව 20 ක ව ඩ ව මක න 2017 වසර සඳහ 366 000 නරඹන නන ව ත ළඟ ව ම ඉලක කය රට සත වන අතර 2018 සඳහ රජය ඇස තම න ත අන ව ව ර ෂ ක ස ච රකය න 500 000 දක ව ළඟ වන ඇත ය අප ක ෂ ක ර 2018 ද ද වය න තවමත ඉත ද ප පත රටක ආර ථ කය ස වර ධනය ව ය හ ත මක ත ර ග පවත ද ෂණය සහ ර ජ ය පර ප ලනය ව ල ග න ත මය න ශ ච තභ වයක න ම ත කම සහ ඉඩම න ත සම ප දනය පස ග ම ත වය ක ස ව තත ආර ථ කය 2011 ස ට වර ධනය ව ම න පවත දළ ද ශ ය න ෂ ප ද තය වර ධනය වසරකට 4 ඉක මවය ස යල ම ආර ථ ක දර ශක ප හ වර ධනය ව ම න පවත ඒක ප ද ගල දළ ද ශ ය න ෂ ප ද තය 2017 සඳහ ඩ ලර 1600 PPP පමණ ව ය එකක 2012 ස ට වර ධනය ව වද ල කය අඩ ම ව ර ක ය ව ද කප හ ර ඇත අතර එය 2016 ද 2 1 ට සම න ව ය 2017 වන ව ට ම ල යන 13 4 ක ශ රම බලක යක ව ය ම ඩගස කරය ප රධ න ආර ථ ක සම පත වන න ස ච රක ර ද ප ළ ක ෂ කර ම න තය සහ පතල ක ණ මය 2017 වසර ජනගහනය න 92 කට දර ද රත වය බලප ය න දන ගත මන දප ෂණය අත න රට ල කය ස ව වන ස ථ නය ස ට වයස අව ර ද පහට අඩ දර වන ද ද නක ග න එක අය ක පමණ ක ර ව යය ම ට අමතරව ම ඩගස කරය ජනගහනයට වඩ ත ම ද ෂ කර ජලය ලබ ගත හ ක රටවල පහ අතර ව ර ජ ය න වන ස ව ධ නයක වන WaterAid වලට අන ව ම ල යන 12 ක ජනත වකට ප ර ස ද ජලය සඳහ ප රව ශය න ම ත ස වභ ව ක සම පත සහ ව ළඳ ම ද ශ ය තල වර ගයක වන රෆ ය වල න ස දන ලද ස ල ලම සත න ම ඩගස කරය ස වභ ව ක සම පත වලට ව ව ධ ක ෂ ක ර ම ක හ ඛන ජ න ෂ ප දන ඇත ළත ව ක ෂ කර මය රෆ ය වග ව ඇත ළ ව පතල ක ණ ම මස න ඇල ල ම සහ වන වග ව ආර ථ කය ප රධ න ක ටස ව 2017 වසර ඉහළම අපනයන ව ය ව න ල ඇ ඩ ම 894 න කල ල හ ඇ ඩ ම 414 කර බ න ට ඇ ඩ ම 288 ග ත ස ව ටර ඇ ඩ ම 184 සහ ක බ ල ට ඇ ඩ ම 143 ම ඩගස කරය යන ව න ල කර බ න ට සහ ඉල ග ඉල ග වල ල කය ප රධ න ස පය ම කර ව ල කය ස වභ ව ක ව න ල වල න 80 ක සපයන න ද වය නය අන ක ත ප රධ න ක ෂ ක ර ම ක සම පත අතර ක ප ල ච සහ ඉස සන ඇත ළත ව ප රධ න ඛන ජ සම පත අතර ව ව ධ වර ගය වට න සහ අර ධ වට න ගල ඇත ළත වන අතර එය ද නට 1990 ගණන වල අග භ ගය ද ඉලක ක අසල න ස ය ගන න ලද ල කය න ල ම ණ ක ස පය ම න අඩක සපයය ම ඩගස කරය ල ව ව ශ ලතම ඉල මනය ට ටය ට න යම ල පස ස ච ත වල න එකක ම න ම ක ර මය ට ගල අඟ ර යකඩ ක බ ල ට තඹ සහ න කල ව දගත ස ච ත ඇත ම ලග ස ආර ථ කයට ස ලක ය ය ත ප රබ ධයක ලබ ද මට අප ක ෂ කරන පතල ත ල සහ ග ස ක ෂ ත රවල ප රධ න ව ය ප ත ක හ පයක ක ර ය ත මක ව ර ය ට න ට ව ස න ම න ඩ න පතල හ ඉල මනය ට සහ සර ක න පතල ක ණ ම ම රම ග අසල අම බට ව පතල මග න න කල න ස ස රණය සහ ෂ ර ට ඉන ටර න ෂනල ව ස න ට ම ස න අසල එය ස කස ම සහ ය ධ ව රළ බර ත ල ස වර ධනය ක ර ම ව න ව ය ප ත ම යට ඇත ළත ය ම ඩගස කර ත ල වල න ව ශ ල ප රම ණයක ස ම ර ර සහ බ ම ල ග හ ත න පත ව ඇත 2009 ද අපනයන දළ ද ශ ය න ෂ ප ද තය න ස යයට 28 ක ව ය රට අපනයන ආද යම න ව ඩ ප රම ණයක ල බ න න ර ද ප ළ කර ම න තය ම ළ සහ ස ප ප කට ව න ල කර බ න ට සහ අන ක ත ආහ ර ද රව ය මග න එක සත ජනපදය ජප නය සහ ජර මන ය ද ශක ත මත ආර ථ ක සබඳත ඇත නම ත ප ර ශය ජ ත ය ප රධ න ව ළඳ හව ල කර ව ම ඩගස කරය එ ජ ව ය ප ර ක කව න ස ලය 2003 ම ය ම සය ද ප හ ට වන ලද USAID සහ ම ලගස ශ ල ප න ග න ෂ ප දකය න අතර සහය ග ත වයක ල ස ද ශ ය හස ත කර ම න ත ව ද ශ ව ළඳප ළට අපනයනය ක ර මට සහ ය ව ම සඳහ ය ආහ ර ද රව ය ඉන ධන ප ර ග ධන භ ණ ඩ ව හන ප ර භ ග ක භ ණ ඩ සහ ඉල ක ට ර න ක උපකරණ ව න භ ණ ඩ ආනයනය ක ර ම සඳහ දළ ද ශ ය න ෂ ප ද තය න ස යයට 52ක ව ය ව ම ඩගස කරය ආනයනවල ප රධ න ප රභවයන වන න ච නය ප ර ශය ඉර නය ම ර ෂස සහ හ ක ය යට තල පහස කම සහ ම ධ ය ඇන ටන න ර ව හ ප රව ත ත ප රච රණයක බ හ ත න වල අඹත ලම ප ය ම න ග න කරත ත ව දගත ප රව හන ම ධ යයක 2010 ද ම ඩගස කරය දළ වශය න ක ම 7 617 ස තප ම 4 730 පද ක ම ර ග ක ම 854 ස තප ම 530 ද ම ර ය ම ර ග සහ ක ම 432 ස තප ම 270 ය ත ර කළ හ ක ජල ම ර ග ත බ ණ ම ඩගස කරය ම ර ගවල න බහ තරයක ක පට කර න ම ත අතර ව ස සමය ද බ හ ම ර ග ගමන කළ න හ ක ව ව ශ ල ල ස සකස කරන ලද ජ ත ක ම ර ග ව ශ ලතම ප ර ද ශ ය නගර හය ඇන ටන න ර ව ව ත සම බන ධ කරය ක ඩ පද ක සහ න ක ඩ ම ර ග එක එක ද ස ත ර ක කය අන ක ත ජනගහන මධ යස ථ න ව ත ප රව ශය සපයය රට ප රථම ග ස ත අධ ව ග ම ර ගය වන ඇන ටන න ර ව ට ම ස න ග ස ත අධ ව ග ම ර ගය ඉද ක ර ම 2022 ද ස ම බර ම සය ද ආරම භ ව ය ම ඩගස කරය අගන වර එහ ව ශ ලතම වර යට සම බන ධ කරන යට තල පහස කම ව ය ප ත ය න ම ක ර මට වසර හතරක ගතවන ඇත ය අප ක ෂ ක ර තවත ව ය ප ත යක සඳහ ක ම 348ක ම ර ග න ර ම ණය ක ර මට සහ වඩ හ ඳ සම බන ධත ඇත ක ර මට ය ර ම ල යන 235 5ක ව ය ව ම යට ය ර ප ස ගමය න ය ර ම ල යන 116ක ප රද නයක ය ර ප ය ආය ජන බ ක ව න ය ර ම ල යන 110ක ණයක සහ ම ඩගස කර ජනරජය න ය ර ම ල යන 4 8ක ම ල ය ප රද නයක ඇත ළත ව 2016 වසර ස ට ම ම ව ය ප ත ය හරහ ම ඩගස කර ජනරජයට ය ර ම ල යන 100 4ක ග ව ඇත ම ඩගස කරය ද ම ර ය ම ර ග ක හ පයක ත බ ඇන ටන න ර ව ට ම ස න අම බත න ඩ රසක සහ ඇන ස රබ ව ත ද ම ර ය මග න සම බන ධ කර ඇත අතර තවත ද ම ර ය ම ර ගයක ෆ යන රන ට ස ව ස ට මනක ර ව ත සම බන ධ කරය ම ඩගස කරය ව දගත ම වර ය ප හ ට ඇත ත න ග නහ ර ව රළ ත රය ට ම ස න හ ය මහ ජ ග සහ ඇන ට ස රනන වර යන ද රස ථ බව න ස ස ලක ය ය ත ල ස අඩ ව න භ ව ත ව බ හ ආනයන එද න ද අවශ යත වන අතර ම ඩගස කරය අපනයන ම දල මත රඳ පවත න බ ව න උත ර ඇන ට ස රන න සහ දක ණ ත ඕලග න ර වර ය ප ළ ල ක ර මට ම ඩගස කරය රජය බල ප ර ත ත ව 2008 ද ඉද කරන ලද සහ ර ය ට න ට ව ස න ප ද ගල කව කළමන කරණය කරන ලද එහ ල හ ද වය න නවතම වර ය 2038 ද පමණ ට ලන ර අසල සම ගම පතල ව ය ප ත ය අවසන ව පස ර ජ ය ප ලනයට යටත වන ඇත එය ර ම ඩගස කරය ද වය න බ හ ක ඩ ප ර ද ශ ය ග වන ත ට පළවල සඳහ ස ව සපයන අතර වර ෂ ක ලවලද ම ර ග ස ද ම ද වඩ ත ද රස ථ ප රද ශ ර සකට ප රව ශ ව ම එකම ප ර ය ග ක ම ධ යය සපයය ජ ත ක මට ටම න නළ ජලය සහ ව ද ල ය සපයන ලබන න සමස ත ජනත වටම ස වය ක ර මට න හ ක ර ජ ය ස ව සපයන න වන ජ ර ම ව ස න 2009 වන ව ට ම ඩගස කරය ෆ කන ට න වල න ස යයට 6 8 කට පමණක ජ ර ම ව ස න සපයන ලද ජලය සඳහ ප රව ශය ත බ අතර ස යයට 9 5 කට එහ ව ද ල ස ව සඳහ ප රව ශය ත බ ණ ම ඩගස කරය බලය න ස යයට පනස හයක සපයන ලබන න ජල ව ද ල බල ග රවල න වන අතර ඉත ර 44 ඩ සල එන ජ න උත ප දක මග න සපයන ල බ ජ ගම ද රකථන සහ අන තර ජ ල ප රව ශය න ගර ක ප රද ශවල බහ ලව පවත න නම ත ද වය න ග ර ම ය ප රද ශවල ස ම තව පවත ද ස ත ර ක කවල න 30 කට පමණ ජ ගම ද රකථන හ ල න ඩ ලය න හරහ ජ ත ය ප ද ගල ක ව ද ල ස ද ශ ජ ල ක හ පයක ව ත ප රව ශ ව ය හ ක ල ක බ ක ව ඇස තම න ත කර ඇත ත ම ඩගස කරය ග ර ම ය ප රද ශවල ම ල යන 17 ක ජනත වක සර ව ස ත ම ර ගයක න ක ල ම ටර ද කකට වඩ ද ර න ජ වත වන බවය ම ඩගස කරය ග ර ම ය ජනගහනය න 11 කට බලය සඳහ ප රව ශය ඇත ග වන ව ද ල ව ක ශන ම ලගස ජනගහනය ජ ත යන තර ජ ත ක සහ ද ශ ය ප රව ත ත ව ත ප රව ශ වන ප රධ න ම ධ ය ව ර ජ ය ග වන ව ද ල ව ක ශන පමණක ම ළ ද වය න ප ර සම ප ර ෂණය ව ප ර ද ශ ය හ ප ර ද ශ ය පර සයක සහ ත ර ජ ය සහ ප ද ගල ක මධ යස ථ න ස ය ගණනක ර ජ ය ව ක ශනය සඳහ ව කල ප සපයය ර ජ ය ර පව හ න න ල ක වට අමතරව ප ද ගල කව හ ම ව ව ධ ර පව හ න මධ යස ථ න ම ඩගස කරය ප ර ද ශ ය හ ජ ත යන තර ව ඩසටහන ව ක ශනය කරය ව ර ත කරණය ද ද ශප ලන ධ ර ව කරණයට ද යක වන MBS රව ල මනන සත සහ Viva ර ජ ල න සත යන ම ධ ය කණ ඩ යම ඇත ළ ව ම ධ ය ආයතන ක හ පයක ද ශප ලන ප ර ශවකර වන ට හ ද ශප ලනඥයන ටම අයත ව ආන ඩ ව ප ල බඳ ඔව න ග ව ව චන ව රණය ක ර මට ම ධ ය ඓත හ ස කව ව ව ධ ප ඩනයන ට ලක ව ඇත ව ර ත කර වන ට වර න වර තර ජනයට හ හ ර හ රවලට ලක වන අතර ම ධ ය ආයතන වර න වර වස ද ම මට බල ක ර ය 2009 ස ට ම ධ ය ව රණය ප ළ බඳ ච දන ව ඩ ව ඇත ත ද ශප ලන ව ව චනවලට ස ම ක ර ම ත ව ර ක ර ම හ ත ව න පස ග ය දශකය ත ළ අන තර ජ ලයට ප රව ශය න ටක ක ර ල ස වර ධනය ව ඇත අතර 2011 ද ස ම බර ම සය ද ම ඩගස කරය පද ච කර වන 352 000ක න වස ස ට හ ජ ත ය බ හ අන තර ජ ල ආපනශ ල වල න අන තර ජ ලයට ප රව ශ ව බව ගණන බල ඇත ජනව ක සයම ලගස ජනව ර ග ක උප කණ ඩ යම වල කල ප ය ව ය ප ත ය ක ෂ කර ම න තය ද ග කලක ත ස ස ද වය න ජන ව ස සඳහ බලප ඇත ව ශ ලතම නගර 10 ත ළ ජ වත වන න ජ ත ය ජනගහනය 24 894 551 න 15 ක පමණ 2021 ද ම ඩගස කරය ජනගහනය ම ල යන 29 ක ල ස ගණන බල ඇත අතර එය 1900 ද ම ල යන 2 2 ක ව ය ම ඩගස කරය ව ර ෂ ක ජනගහන වර ධන ව ගය 2009 ද දළ වශය න ස යයට 2 9ක ව ය ජනගහනය න ආසන න වශය න ස යයට 42 5ක වයස අව ර ද 15ට අඩ අය වන අතර ස යයට 54 5ක වයස අව ර ද 15ත 64ත අතර ව වයස අව ර ද 65 සහ ඊට ව ඩ අය ම ළ ජනගහනය න ස යයට 3ක න දහස න පස 1975 සහ 1993 ද ස ම න ය ස ගණන ද කක පමණක ස ද කර ඇත ද වය න වඩ ත ම ජන ක ර ණ ප රද ශ වන න න ග නහ ර කඳ කරය සහ න ග නහ ර ව රළ ත රය වන අතර එය ව රල ජන ක ර ණ බටහ ර ත න තල ප රද ශ සමඟ බ හ ව න ව නස ව ජනව ර ග ක කණ ඩ යම ම ඩගස කරය ජනගහනය න ස යයට 90කට වඩ ම ලගස ජනව ර ග ක කණ ඩ යම සමන ව ත වන අතර ස ම න යය න ව ර ග ක උප කණ ඩ යම 18කට බ ද ඇත ම ත ක ල න DNA පර ය ෂණයක න හ ළ ව ය ස ම න ය ම ලගස ප ද ගලය ක ග ජ න ස ක ස ම අග න ද ග ආස ය න ස ගර සහ න ග නහ ර අප ර ක න ජ නවල ආසන න වශය න සම න සම ම ශ රණයක වන බවය නම ත සමහර ප රජ වන ග ජ න ව ද ය ව අග න ද ග ආස ය න හ ප රම ඛත වයක ප න න ම කරය න ඟ නහ ර අප ර ක න සම භවය හ සමහර අර බ ඉන ද ය න හ ය ර ප ය සම භවය අග න ද ග ආස ය ත ක ලක ෂණ ව ශ ෂය න බ ර න ය හ දක ණ ක ටස න මධ යම කඳ කරය ම ර න අතර වඩ ත ප රම ඛ ව ඔව න ව ශ ලතම ම ලගස ව ර ග ක උප සම හය වන ජනගහනය න දළ වශය න ස යයට 26 ක වන අතර බටහ ර ව රළබඩ ජනය අතර ඇත ම ප රජ වන ස ම හ කව ක ට යර ල ස හ ඳ න ව ස ප ක ෂව ශක ත මත න ග නහ ර අප ර ක න ලක ෂණ ඇත ව ශ ලතම ව රළබඩ ජනව ර ග ක උප කණ ඩ යම වන න බ ට ස ම සරක ස යයට 14 9 සහ ස ම හ ට සහ සකලව ස යයට 6 බ ග න ය න ග නහ ර සහ ග න ක න ද ග ව රළ ත රය ජනය බ හ ව ට ඔස ට ර න ස ය න සහ බන ට පරම පර ව දළ වශය න සම න සම ම ශ රණයක ඇත ව රළබඩ ජනය ස ම න යය න ප රද ශය අභ යන තර කඳ කර ජනය ට ස ප ක ෂව අර බ ස ම ල ග ජර ට සහ ද මළ ව ළ න දන සහ ව ළ න දන ග න ව ශ ලතම ජ නමය බලප ම ප න න ම කරය ම ලගස ජනව ර ග ක උප කණ ඩ යම කල ප ය ස න ද රණයඅන ත කරණ සකලව ස ම හ ට කල න ඇන ට ස රන න පළ ත උත ර සහ වයඹ ව රළ ත රයසකලව ව ස කල න මහ ජ ග පළ ත බටහ ර ව රළ ත රයබ ට ස ම සරක ස හනක බ සන ස න කල න ට ම ස න පළ ත න ග නහ ර ව රළම ර න කල න ඇන ටන න ර ව පළ ත මධ යම කඳ කරයබ ට ස ල ය ඇන ටය ෆස ඇන ටම බහ ක ඇන ටය ම ර අන තය ස ක ටන ල කල න ෆ යන රන ට ස ව පල ත ග න ක නද ග ව රළ ත රයමහෆ ල ඇන ටන ද ර ය ඇන ට න ස ම න ස න බ ර ව ස කල න ට ල ය ර පළ ත දක ණ අභ යන තර ප රද ශ සහ ව රළ ත රය ම ඩගස කරය ච න ඉන ද ය න සහ ක ම ර න ස ළ ජ ත න ම න ම ක ඩ ය ර ප ය ම ල ක වශය න ප ර ශ ජනගහනයක ද ස ට ත 20 ව න ස යවස අග භ ගය ස ද ව ස ක රමණය ම ම ස ළ තර ජනගහන අඩ කර ඇත ව ට න ව ට හද ස ර ල ලක ඇත ව ය එනම 1976 ද ක මර න ව ර ධ ක ල හලවල න පස ව 1976 ද ක මර න වර න ග න ක මය ම ව න ය ස සඳ ම ද ම ලගස ජනය ග ස ලක ය ය ත ස ක රමණයක ස ද ව න ම ත න දහස න පස ය ර ප යයන ස ඛ ය ව අඩ ව ඇත අතර 1958 68 430 ස ට දශක ත නකට පස ව 17 000 දක ව අඩ ව ඇත 1980 ගණන වල ම ද භ ගය ම ඩගස කරය ක ම රන වර න 25 000 ක ඉන ද ය න වන 18 000 ක සහ ච න ජ ත කයන 9 000 ක ජ වත ව බව ගණන බල ඇත ව ශ ලතම නගර ve ම ඩගස කරය හ ව ශ ලතම නගර 2018 ස ගණනයට අන වස ථ නය කල පය ජනගහණය1 1 275 2072 326 2863 245 5924 244 7225 189 8796 169 7607 131 1658 109 3659 85 65910 67 188භ ෂ ම ලගස දර ව ක ම ලගස භ ෂ ව ම ල ප ල න ස ය න සම භවයක ඇත අතර එය ස ම න යය න ද වය න ප ර කත කරය ස ම න යය න අන ය න ය වශය න ත ර ම ගත හ ක ම ලගස හ බ හ උපභ ෂ උප කණ ඩ යම ද ක න එකක යටත ප ක ර කළ හ ක න ග නහ ර ම ලගස ඇන ටන න ර ව හ ම ර න උපභ ෂ ව ඇත ළ ව න ග නහ ර වන න තර සහ උස බ ම ද ග කථ කරන සහ බටහ ර ම ලගස බටහ ර ව රළ ත රය කත කරය ත න තල ම ලගස භ ෂ ව ප ම ණ න න අග න ද ග බ ර ට භ ෂ වල න වන අතර ම න යන භ ෂ ව එහ සම පතම ඥ ත ය ක වන අතර බ හ ම ල සහ ජ ව න වචන ඇත ළත ව ම ඩගස කරය ප ර ශය ප ලනයට නත ව යටත ව ජ ත සමය ප ර ශ ර ජ ය භ ෂ ව බවට පත ව ය 1958 පළම ජ ත ක ආණ ඩ ක රම ව යවස ථ ව ම ලගස සහ ප ර ශ ම ලගස ජනරජය න ල භ ෂ ල ස නම කරන ලද ම ඩගස කරය යන ෆ ර න ක ෆ න රටක වන අතර උගත ජනගහනය අතර ප ර ශ භ ෂ ව බ හ ව ට ද වන භ ෂ ව ල ස කථ කරන අතර ජ ත යන තර සන න ව දනය සඳහ භ ව ත ව 1992 ආණ ඩ ක රම ව යවස ථ ව ක ස ද ර ජ ය භ ෂ වක සඳහන න ව ණත ම ලගස ජ ත ක භ ෂ ව ල ස හඳ න ග න ඇත එස ව වද බ හ ම ල ශ ර තවමත මලග ස සහ ප ර ශ ර ජ ය භ ෂ බව ක ය ස ට අතර අවස නය ද ප ර ශ භ ෂ ව න පමණක න ල ල ඛන ප රක ශයට පත ක ර ම ව යවස ථ ව ර ධ බව යන පදනම මත ප රව ස ය ක 2000 අප ර ල ම සය ද රජයට එර හ ව න ත මය නඩ වක ආරම භ ක ර මට හ ත ව ය උසස ආණ ඩ ක රම ව යවස ථ අධ කරණය ස ය ත න ද ව හ න ර ක ෂණය කළ භ ෂ න ත යක න ම ත ව ටද ප ර ශ භ ෂ වට තවමත ර ජ ය භ ෂ වක ස වභ වය ත බ බවය 2007 ආණ ඩ ක රම ව යවස ථ ව මග න න ල භ ෂ ත නක වන ම ලගස ප ර ශ සහ ඉ ග ර ස ප ළ ග න ඇත ජනමත ව ච රණයක න පස ව 2010 ද සම මත කරන ලද ස ව වන ආණ ඩ ක රම ව යවස ථ ව ප ළ ගන ල බ ව ම ලග ස සහ ප ර ශ පමණ ආගම ඇන ස ර බ හ ල ස ල ට ආසන ද ව ම ද ර අප ස ව ම ද ඇන ටන න ර ව හ ෆරව හ ත ර කත ල ක පල ල ය ම ඩගස කරය ව ඩ ය න ම ප රක ශ කරන ආගම ක ර ස ත ය න ආගමය 1993 ද අවසන කරන ලද නවතම ජ ත ක ස ගණනයට අන ව ජනගහනය න බහ තරයක ස යයට 52 ස වද ශ ක ව ශ ව සයන ට ඇල ස ට අතර ක ර ස ත ය න ධර මය ව ශ ලතම තන ආගම වන අතර එය ස යයට 41 ක ද පස ව ඉස ල මය ස යයට 7 ක ද ව ක ස ව තත 2020 ද Pew පර ය ෂණ මධ යස ථ නයට අන ව ජනගහනය න 85 ක ක ර ස ත ය න ල ස හඳ න ග න ඇත අතර 4 5 ක පමණක ජන ආගම අදහත ර පරම ද භක ත කයන බහ ව ධ ක ර ස ත ය න න ග න සමන ව ත වන අතර පස ව ර ම න කත ල කයන ව ඊට ව නස ව ආගම ක දත ත ල ඛන ග රය ස ගමය ව ස න 2020 කරන ලද අධ යයනයක න හ ළ ව ය ජනගහනය න 58 1 ක ක ර ස ත ය න 2 1 ම ස ල ම 39 2 සම ප රද ය ක ඇදහ ල සහ 0 6 ආගම ක න වන හ ව නත ඇදහ ල වලට අන ගත ව වන ය ආගම ක දත තවල අනන ක ලත වය ආගම ක අනන යත අතර ප රත ය වර තනය ක ර ම හ ව ව ධ ඇදහ ල සම ප රද යන සමම හ ර ත ක ර ම ප ද භ ව තය ප ළ බ ඹ කරය ක ත න වන ඔව න ග ආගම ක ව ශ ව සයන ම ත න ම ත තන ට ග රව ක ර ම ග ඹ ර න ම ල බ සගත ප ළ ව ත සමඟ ඒක බද ධ කර ඒක බද ධ කරත න දස නක වශය න සම ප රද ය ක ස ස න ච ර ත ර ඉද ර යට ග න ය මට ප ර ඔව න ග මළව න ට පල ල ය ද ආශ ර ව ද කළ හ ක ය න තහ ත ෆ මඩ හ න න වත භ මද නය ක ර මට ක ර ස ත ය න ද වස වකය ක ට ආර ධන කළ හ ක ය උස බ ම වල ක ර ස ත ය න ආගම ප රම ඛ ව ම ලගස පල ල කව න ස ලය ම ඩගස කරය ප රණ තම සහ ප රම ඛතම ක ර ස ත ය න න ක යන හතර න ර ම න කත ල ක ම ඩගස කරය ජ ස ස ක ර ස ත න වහන ස ග ද වස ථ නය ල තරන සහ ඇන ග ල කන සමන ව ත වන අතර එය ම ලගස ද ශප ලනය බලප ව ය ම ත න ම ත තන ට ව ඳ ම ප ද ම ක ර ම ස හ න ග ය ත න ම ප ල ල සම ප රද යට ම න ම ෆ මඩ හ නය උස බ ම වල ප ර ද දට හ ත ව ඇත අතර ම යග ය පව ල ස ම ජ කය ක ග ද හය ස හ න ග ය ත ළ ප රත ස ථ පනය ක ර මට ප ර ග ඩග න න ව ම ස ද ර ද වල න න වත ඔත ඇත ෆ මඩ හන යන ආදරණ ය ම ත න ම ත තන ග මතකය ස මර ම පව ල සහ ප රජ ව සමඟ න වත එක ව ම සහ උත සව ව ත වරණයක භ ක ත ව ඳ ම අවස ථ වක අවට ගම වල පද ච කර වන ට බ හ ව ට ස දයට සහභ ග ව මට ආර ධන කරන ල බ එහ ද ස ම න යය න ආහ ර සහ රම ප ර නමන ල බ හ ර ගස කණ ඩ යමක හ ව නත ස ග ත ව න ද ස ව දයක බහ ලව දක නට ල බ ම ත න ම ත තන ක ර හ ස ලක ම ද ඔව න ස ථ ප ත කරන ප ද ගලය ග ජ ව ත ක ලය ත ළ සහ ඉන පස ව ගර කරන ලබන ෆ ඩ තහනම ක ර ම ප ළ ප ද ම න ප න න ම ක ර ම ආක රය න ම ත න ම ත තන ට ග රවය ද ක ව ම න ඔව න ජ වත ව ස ට න අය ව න ව න ම ද හත ව ය හ ක බව බ හ ද න ව ශ ව ස කරත අන ක අතට අව සන වන බ හ ව ට ආර පණය කරන ලබන න මතකය හ ආශ වන න සලක හ ර ඇත ම ත න ම ත තන ට ය ස බ ප ජ ව යන ම ත න ම ත තන සත ට ක ර මට හ ග රව ක ර මට භ ව ත කරන සම ප රද ය ක ක රමයක ම ට අමතරව ම ලගස සම ප රද ය කව න ර ම ත ද ව ය ක ව ශ ව ස කරය එය ජනහ ර හ අන ද ර යමන ත ර ල ස හ ඳ න ව ම ඩගස කරයට ඉස ල මය ප රථම වරට ග න එන ලද ද මධ යතන ය ගය ද අර බ සහ ස ම ල ය න ම ස ල ම ව ළ න දන ව ස න වන අතර ඔව න න ග නහ ර ව රළ ත රය ඉස ල ම ය ප සල ක හ පයක ස ථ ප ත කරන ලද අර බ අක ෂර සහ වචන භ ව තය සහ ඉස ල ම ය ජ ය ත ශ ස ත රය අන ගමනය ක ර ම ද වය න ප ර ප ත ර ග ය අතර ඉස ල මය ග න ක නද ග ව රළබඩ ප රජ වන අතල ස සක ත ළ අල ල ගන න ලද 2020 ද ම ස ල ම වර න ම ඩගස කරය ජනගහනය න 2 ක ව ය ඔව න ව ශ ල වශය න ස ක න ද රණය ව ඇත ත මහ ජන ග සහ ඇන ට ස රන න යන වයඹ පළ ත වල ය ම ස ල ම වර න ජනව ර ග ක ම ලගස සහ ඉන ද ය න වන පක ස ත න වන සහ ක ම රන ල ස බ ද ඇත හ න ද ආගම ම ඩගස කරයට හඳ න ව ද න ල බ ව 19 ව න ස යවස අගභ ගය ද ඉන ද ය ව ස ර ෂ ට ර ප රද ශය න ස ක රමණය ව ග ජර ට ජනත ව හරහ ය ම ඩගස කරය බ හ හ න ද භක ත කයන න වස ද ග ජර ට හ හ න ද භ ෂ ව කත කරන අතර එය ඉන ද ය න සම භවයක ඇත අයග ඇදහ ල ස න ද රණය ප ළ බ ඹ කරය ම ලගස ජනය සඳහ ය ද ව සම භවයක ප ළ බඳ ම ථ ය වක ප ළ බඳ ප ද ව ශ ව සය ඇන ටන න ර ව හ ම ස ය න ය ද ව වන ය ද ව ආගම ග න පර ය ෂණ ක ර මට සහ ට ර අධ යයනය ක ර මට ප ළඹව බ ව න 21 ව න ස යවස ද ද වය න රබ බ න ක ය ද ව ආගම මත ව ය 2016 ද ම ලගස ය ද ව ප රජ ව ස ම ජ කයන 121ක ඕතඩ ක ස ය ද ව ආගමට ව ධ මත ල ස පර වර තනය කරන ලද ස ඛ ය ව ද ය මධ යස ථ න බ හ ත ශ ල සහ ර හල න ගර ක ප රද ශවල සහ ව ශ ෂය න ඇන ටන න ර ව හ ස ක න ද රණය ව ඇතත ද වය න ප ර දක නට ල බ ව ද ය ප රත ක ර සඳහ ප රව ශය බ හ ම ලගස වර න ට ව ශ ෂය න ග ර ම ය ප රද ශවලට ළඟ ව ය න හ ක අතර බ හ ද න ක ස ම ප රද ය ක ව ද යවර න ව ත ය ම ව ත ස ම න ය ම ලගස ආද යමට ස ප ක ෂව ව ද ය ප රත ක ර සඳහ වන අධ ක ව යදමට අමතරව ප හ ණ ව ද ය ව ත ත කයන ග ව ය ප ත ය ඉත අඩ මට ටමක පවත 2010 ද ම ඩගස කරය ස ම න යය න ප ද ගලයන 10 000 කට ර හල ඇඳන ත නක සහ ම ල යන 22 ක ජනගහනයක සඳහ ව ද යවර න 3 150 ක හ ද යන 5 661 ක ප රජ ස ඛ ය ස වකය න 385 ක ඖෂධව ද න 175 ක සහ දන ත ව ද යවර 57 ක ස ට යහ 2008 වසර රජය ව යදම වල න ස යයට පහළ වක ය ම ක ර ණ ස ඛ ය අ ශයට ය ස ඛ ය සඳහ ව ය කරන ම දල න දළ වශය න ස යයට 70ක රජය ව ස න ද යක කර ඇත අතර ස යයට 30ක ජ ත යන තර පර ත ය ගශ ල න සහ ව නත ප ද ගල ක ම ල ශ රවල න ආරම භ ව ය රජය ක ම ය නයකට අවම වශය න එක ම ල ක ස ඛ ය මධ යස ථ නයක ලබ ද ය ප ද ගල ක ස ඛ ය මධ යස ථ න න ගර ක ප රද ශවල සහ ව ශ ෂය න ම මධ යම කඳ කරය ස ක න ද රණය ව ඇත ප රව ශය සඳහ ම ම බ ධක ත බ යද ත ස ඛ ය ස ව වන පස ග ය වසර ව ස සක ක ලය ත ළ ව ඩ ද ය ණ ව ම ප රවණත වක ප න න ම කර ඇත හ පටය ට ස බ ඩ ප ත ර ය සහ සරම ප ව න ර ගවලට එර හ ව ළම ප රත ශක ත කරණ ම ම ක ල ස ම ව ත ළ ස ම න යය න ස යයට 60 ක න ඉහළ ග ස ඇත අතර ම ල ක ව ද ය ස ව සහ ප රත ක රවල අඩ නම ත ව ඩ ව මක ප න න ම කරය 2009 ද ම ලගස ස ඵල යත අන ප තය ක න ත වකට ළම න 4 6 ක ව අතර එය 1990 ද 6 3 ස ට පහත ව ට ණ 2011 ද ය ව න ග බ ග න ම අන ප තය ස යයට 14 8 ක ව අතර එය අප ර ක න ස ම න යයට වඩ බ හ ව න ව ඩ ව ම ව ගවත ජනගහන වර ධනයට ද යක වන ස ධකයක 2010 ද ම ත මරණ අන ප ත කය උපත 100 000කට 440ක ව අතර 2008ද 373 1ක සහ 1990ද 484 4ක ව අතර 2009 ක මන ත රණය න පස ප රස ත සත ක රය අඩ ව මක ප න න ම කරය 2011 වසර ළදර මරණ අන ප තය උපත 1 000කට 41ක ව අතර පහට අඩ මරණ අන ප තය උපත 1 000කට 61ක ව ය ම ඩගස කරය ස ක ස ට ස ම ය ස ස ම ල ර ය සහ ල ග ශ ර ත ර ග බහ ලව දක නට ල බ නම ත අප ර ක ව ප රධ න භ ම ය බ හ රටවලට ස ප ක ෂව ඒඩ ස ආස දන අන ප තය අඩ මට ටමක පවත ඒ ව ඩ හ ට ජනගහනය න ස යයට 0 2 ක ම ල ර ය මරණ අන ප ත කය අප ර ක ව අඩ ම අගයක වන අතර එය ප ද ගලයන 100 000කට 8 5ක ම ය යය එයට ක ටසක අප ර ක ව ව ඩ ම ව ර ගණනක ක ම න ශක ප රත ක ර කරන ද ල භ ව තය න ස ය 2009 ද ව ඩ හ ට ආය අප ක ෂ ව ප ර ම න සඳහ අව ර ද 63 ක සහ ක න ත වන සඳහ අව ර ද 67 ක ව ය ම ඩගස කරය 2017 ද බ බ න ක වස ගතය සහ න ය ම න ක වස ගතය ප ත ර ඇත ර ග න 2575 ක මරණ 221 ක සහ 2014 ද තහව ර ව ර ග න 263 ක මරණ 71 ක 2019 ද ම ඩගස කරය සරම ප ර ගය ප ත ර ඇත අතර එහ ප රත ඵලයක ල ස ර ග න 118 000 ක සහ මරණ 1 688 ක ස ද ව ය 2020 ද ම ඩගස කරයටද COVID 19 වස ගතයට ග ද ර ව ය මන දප ෂණය සහ ක සග න න අන ප ත 2018 ද 42 ක ව ය එක සත ජ ත න ග ස ව ධ නයට අන ව දක ණ ම ඩගස කරය ම ල යනයකට අධ ක ජනත වක ප රම ණවත තරම ආහ ර ලබ ග න මට අරගල කරම න ස ට ත ද ශග ණ ක ව පර ය ස න ස ඇත ව පළම ස ගතය බවට පත ව ය හ ක බ ව න අධ ය පනය රව ල මන න යටත අධ ය පන ප රව ශය සහ ග ණ ත මක භ වයට ප රම ඛත වය ද න ලද 19 වන ශතවර ෂයට ප ර ම ඩගස කරය ස යල ම අධ ය පනය අව ධ මත ව අතර ස ම න යය න ම ත න ම ත තන ට සහ ව ඩ හ ට යන ට ගර ක ර ම ඇත ළ ව ප ර ය ග ක ක සලත ම න ම සම ජ හ ස ස ක ත ක වට න කම ඉග න ව මට ස වය කළ ය ලන ඩන ම ෂන ර ස ගමය LMS ස ම ජ කය න ව ස න 1818 ද ට ම ස න හ පළම ව ධ මත ය ර ප ය ව ල ස ත ව ප සල ආරම භ කරන ලද ව ශ ධ පත දර වන ට ම ල ක ස ක ෂරත වය සහ ස ඛ ය ශ ස ත රය ඉග න ව ම සඳහ ඉමර න ප ර ස ය ප සල ව ය ප ත කරන ල ස LMS හට I වන රදම රජ ව ස න ආර ධන කරන ලද 1835 ද I වන රණවල න ව ස න ප සල වස දමන ලද නම ත ඇයග මරණය න පස දශක ක හ පය ත ළ න වත ව ව ත කර ප ළ ල කරන ලද 19 වන ශතවර ෂය අවස නය වන ව ට ප ර ව යටත ව ජ ත උප සහර අප ර ක ව වඩ ත ම ද ය ණ හ නව න ප සල පද ධත ය ම ඩගස කරයට ත බ ණ යටත ව ජ ත සමය ව රළබඩ ප රද ශවල ප සල අධ ය පනය සඳහ ප රව ශය ප ළ ල කරන ලද අතර ප ර ශ භ ෂ ව සහ ම ල ක ව ඩ ක සලත ව ෂය ම ල ව ක න ද රස ථ නය බවට පත ව ය පශ ච ත යටත ව ජ ත පළම ජනරජය අතරත ර ප ර ශ ජ ත කයන ග ර වර න ල සත ප ර ශ භ ෂ ව ඉග න ව ම භ ෂ ව ල සත අඛණ ඩව රඳ ප වත ම ප රණ යටත ව ජ ත බලය න සම ප ර ණය න ව න ව මට ක මත අයග අප රස දයට හ ත ව ය එහ ප රත ඵලයක වශය න සම ජව ද ද වන ජනරජය යටත ප ර ශ උපද ශකය න සහ අන ක ත ජ ත කයන න රප හර න ලද අතර ම ලගස ඉග න ව ම භ ෂ ව ල ස ප රක ශයට පත කරන ලද සහ අන ව ර ය ද වසරක ජ ත ක ස ව ප රත පත ත ය යටත ද රස ථ ග ර ම ය ප සල වල ඉග න ව මට තර ණ ම ලගස ව ශ ල ප ර සක ව ගය න ප හ ණ කරන ලද ම ල ග ච කරණය ල ස හ ඳ න ව න ම ම ප රත පත ත ය ද ඩ ආර ථ ක පස බ මක සහ අධ ය පනය ග ණ ත මක භ වය න ටක ක ර පර හ න යක සමඟ සමප ත ව ය ම ම ක ල පර ච යඡ දය ත ළ අධ ය පනය ල බ අය ස ම න යය න ප ර ශ භ ෂ ව හ ව නත බ හ ව ෂයයන ප රග ණ ක ර මට අසමත ව අතර ර ක ය ස ය ග න මට අරගල කළ අතර ඔව න ග ඹ ර වන දර ද රත වය ග ල වන අව ධ මත හ කළ ව ළඳප ල අඩ ව ට ප සහ ත ර ක ය ක ර මට බ හ ද න ක ට බල ක ර න 1992 ස ට 1996 දක ව ඇල බට ස ෆ ග ක ට ජන ධ පත ධ ර ක ලය හ ර ණ ව ට රත ස රක 1975 ස ට 2001 දක ව බලය ස ට අතර ඔහ ග ධ ර ක ලය ප ර වට අධ ය පනය ස ලක ය ය ත ද ය ණ වක ලබ ග න මට අප හ සත ව ය අධ ය පනයට ප රම ඛත වය ද න ල බ ව රව ල මන න පර ප ලනය 2002 09 යටත වන අතර ද නට වයස අව ර ද 6 ස ට 13 දක ව න ම ල සහ අන ව ර ය ව ප ර ථම ක ප සල අධ ය පන චක රය වසර පහක වන අතර ඉන පස ව පහළ ද ව ත ය ක මට ටම න වසර හතරක සහ ඉහළ ද ව ත ය ක මට ටම න වසර ත නක රව ල මන නග පළම ව රය ද නව ප ර ථම ක ප සල දහස ගණනක සහ අමතර පන ත ක මර ඉද කරම න ප රණ ග ඩන ග ල ප රත ස ස කරණය කර නව ප ර ථම ක ග ර වර න දස දහස ගණනක බඳව ග න ප හ ණ කරන ලද ප ර ථම ක ප සල ග ස ත ඉවත කරන ලද අතර ප ර ථම ක ස ස න ට ම ල ක ප සල ස පය ම අඩ ග කට ටල බ ද ද න ලද රජය ප සල ඉද ක ර ම ම ලප ර ම මඟ න ස ම ක ම ය නයකම අවම වශය න එක ප ර ථම ක ප සලක සහ එක පහළ ද ව ත ය ක ප සලක සහත ක කර ඇත ස ම ව ශ ල න ගර ක මධ යස ථ නයකම අවම වශය න එක උසස ද ව ත ය ක ප සලක වත ප හ ට ඇත ජ ත ක මහජන ව ශ ව ව ද ය ලය ශ ඛ ත න ඇන ටන න ර ව මහ ජන ග සහ ෆ යන රන ස ව හ ප හ ට ඇත ම ව රජය ග ර ප හ ණ ව ද ය ල සහ ප ද ගල ක ව ශ ව ව ද ය ල සහ ක ර ම ක ව ද ය ල ක හ පයක න අන ප රක ව අධ ය පන ක ප රව ශය ඉහළ ය ම ප රත ඵලයක ල ස 1996 සහ 2006 අතර ක ලය ත ළ බඳව ග න ම අන ප ත කය ද ග ණයකටත වඩ ව ඩ ව ය ක ස ව තත අධ ය පනය ග ණ ත මක භ වය ද ර වල වන අතර ශ ර ණ ය ප නර වර තන සහ අත හ ර ම ඉහළ අන ප ත ඇත කරය මධ යම ප සල හ ර ය ම සහත කය BEPC ස ට උසස ප සල හ ර ය ම සහත කය BAC දක ව ප ර ථම ක ග ර වර න බඳව ග න ම සඳහ අවම අධ ය පන ප රම ත න ඉහළ න ව ම සහ ප රත ස ස කරණය කරන ලද ග ර ප හ ණ ව ඩසටහනක ඇත ළ ව රව ල මන න ද වන ව රය අධ ය පන ප රත පත ත ය ග ණ ත මක කර ණ ක ර හ අවධ නය ය ම කළ ය ස ස න ග ඉග න ම සහ පන ත ක මරය සහභ ග ත වය ඉහළ න ව ම සඳහ සම ප රද ය ක උපද ශන උපද ස ස ට ශ ෂ ය ක න ද ර ය ඉග න ව ම ක රම ව ත ම ර ව මට සහ ය ව ම 2014 වසර අධ ය පනය සඳහ ව ර ජ ය ව යදම දළ ද ශ ය න ෂ ප ද තය න ස යයට 2 8ක ව ය ස ක ෂරත අන ප තය 64 7 ක ල ස ඇස තම න ත කර ඇත ම ඩගස කරය 2023 ද ග ල ය නව ත ප දන දර ශකය 107 ව න ස ථ නයට පත ව ය ස ස ක ත යHiragasy musicians wearing coordinating lambas ම ඩගස කරය ස ම ජනව ර ග ක උප සම හයක ම ඔව න ග අනන ය අනන යත වයන ට ඓත හ ස කව ද යක ව ඇත ඔව න ග ම ව ශ ව සයන භ ව තයන සහ ජ වන ක රමවලට අන ගත ව ක ස ව තත ද ඩ ල ස ඒක බද ධ ව ම ලගස ස ස ක ත ක අනන යත වයක න ර ම ණය කරම න ද වය න ප ර ප ද ව දක නට ල බ න ම ල ක ස ස ක ත ක ලක ෂණ ගණන වක ත බ ප ද භ ෂ වක සහ න ර ම ත ද ව ය ක හ ම ත න ම ත තන ග නමස ක රය වට බ ද ගත ස ම ප රද ය ක ආගම ක ව ශ ව සයන ට අමතරව ස ම ප රද ය ක ම ලගස ල ක දර ශනය හ ඩගස ව ඇත ත ෆ හව න න සහය ග ත වය ව න ට න ඉරණම ට ඩ කර ම සහ හස න ස ම ප රද ය ක ප රජ වන ප රබ ධමත කරන බව ව ශ ව ස කරන ප ජන ය ජ ව බලව ගය වන අතර එමඟ න ප රජ ව හ පව ල ත ළ අධ ක ර ප ද ගලය න න ත ය න ක ල කරය ද වය න ප ර බහ ලව දක නට ල බ න අන ක ත ස ස ක ත ක අ ග අතර ප ර ම චර මච ඡ දනය ක ර ම ප ළ ව ත ඇත ළත ව ශක ත මත ඥ ත සබඳත ම ජ ක ප න ක යන නන ජ ය ත ශ ස ත රය සහ ම ය ක ර යන ග බලය ප ළ බඳ ප ළ ල ව ශ ව සයක සහ ස ම ප රද ය ක සම ජ පන ත ව ශ ධ පත යන ස ම න යයන සහ වහල න ල ස බ ද මක සම ජ ක ලයන තවද රටත න ත ය න ක ලව ප ළ න ගත තද ම ත න ම ත තන ග ක ල අන බද ධය බ හ ව ට සම ජ තත ත වය ආර ථ ක අවස ථ ව සහ ප රජ ව ත ළ භ ම ක වන ට බලප ම කරය අර බ වර න ව ස න හඳ න ව ද න ලද ස ම ප රද ය ක ජ ය ත ෂ ය ක රමයට අන ව ම ගල උත සව හ ෆ මඩ හ න ව න ව දගත ස ද ව ම සඳහ වඩ ත ස බ ද න හඳ න ග න මට ම ලගස ජනය සම ප රද ය කව ම පනන ද ර ද න ස දන නන උපද ස ලබ ගන ඒ හ සම නව ප ර ව යටත ව ජ ත ය ගය බ හ ම ලගස ප රජ වන ග ව ශ ධ පත යන ස ම න යය න ග න ක නද ග ඇන ට ම ර ජනව ර ග ක කණ ඩ යම ඔම බ ය ස ඔල න බ හස න බ හ ග ණධර ම ඇත ම න ස ල ස හඳ න වන උපද ශකය න ස වය ය දව ඇත ම ලගස ස ස ක ත ය ව ව ධ සම භවය එහ ප රත යක ෂ ප රක ශනවල න ප හ ද ල ව ම ඩගස කරය වඩ ත ම ස ක ත ත මක උපකරණය වන වල හ යන දක ණ බ ර න ය ව ම ල පද ච කර වන ව ස න ම ඩගස කරයට ග න යන උණ බම බ සය තර එකක වන අතර එය අද ඉන ද න ස ය ව සහ ප ල ප නය දක නට ල බ න ආක ත යට බ හ ව න සම න ය ම ඩගස කරය ස ම ප රද ය ක න ව ස ස ක ත ත මක සහ ඉද ක ර ම අත න දක ණ බ ර න ය වලට සම න වන අතර උච ච වහලක සහ මධ ය ආධ රක ක ළ ණක සහ ත ස ජ ක ණ ස ර ක ර ප ර ස ලස මක ඇත ළත ව ම ත න ම ත තන ග ප ල ල ව ප ත ර න වන දන වක ප ල බ ඹ කරම න බ හ ප රද ශ වල ස හ න ක ත ස ස ක ත ක වශය න ව දගත වන අතර ජ වත ව ස ට න අයග න ව සවලට වඩ කල පවත න ද රව ය ස ම න යය න ගල සහ ව ච ත රවත ස රස ල ප රදර ශනය ක ර මට න ඹ ර ව ස ල ක න ෂ ප දනය සහ ර ද ව ව ම ද වය න ම ල ම පද ච කර වන ග න ස ය ගත හ ක අතර ම ඩගස කරය ජ ත ක ඇඳ ම වන ව යන ලද ල ම බ ව ව ධ ක ර ව සහ ප ර පහද කළ කල වක බවට පර ණ මය ව ඇත අග න ද ග ආස ය ත ක ස ස ක ත ක ආභ සය ම ලග ස ආහ රවල ද ප හ ද ල ව එහ ස ම ආහ ර ව ලකම බත පර භ ජනය කරන ල බ ස ම න යය න ව ව ධ රස ත එළවළ හ මස ක ම වර ග වල න එකක අප ර ක න බලප ම ස බ ගවය න ග ප ජන ය ව දගත කම සහ ඔව න ග හ ම කර ග ධනය අප ර ක න ප රධ න භ ම ය න ආරම භ ව සම ප රද යන ප රත ම ර ත ය ක ර ම ත ළ න ප ළ බ ඹ ව ව ශ ලම ගව ර ච ස ට න ම ඩගස කරය ත න තල ප රද ශවල තර ණය න සඳහ ව ච ර ත රයක ව ගව මල ප න න ම න ර තද ග ප රද ශය එඬ ර න වඩ වඩ ත ස ම ප රද ය ක හ ල ලවල න තම ගවයන ආරක ෂ ක ර මට උත ස හ කරන බ ව න භය නක සහ සමහර ව ට ම ර න ත ක අපර ධ ව ය ප රයක බවට පත ව ඇත කල ව හ රග ස නර තන ශ ල ප ය ක ම ඩගස කරය ව ව ධ ක ර ව ච ක හ ල ඛ ත ස හ ත යයක වර ධනය ව ඇත ද වය න ප රම ඛතම කල ත මක සම ප රද යයන ග න එකක වන න එහ කථ කත වයය එය හය ට න ක ව ය කබර ප රස ද ධ කත ක ව සහ ඔහබ ලන හ ත පද ශ යන ආක රවල න ප රක ශ ව ම ම සම ප රද යන ව දහ දක වන ව ර ක ව යයක වන අය බ න ය ද වය න ප ර ව ව ධ ආක ර ක හ පයක න ස යවස ගණන වක ප ර සම ප රද ය ක ම ලගස ප රජ වන ග ව ව ධ ම ථ ය කථ සහ ව ශ ව සයන ප ළ බඳ අවබ ධයක ලබ ද ය ම ම සම ප රද ය අප ර ක ව ප රථම න තන කව ය ල ස ස ලක න ජ න ජ සෆ රබ ර ව ල සහ නව ම ලගස ක ව ය ර ල ල ආදර ශයක වන එල ර ජ නර සන ව න කල කර වන ව ස න 20 ව න ස යවස ද ද ගටම කරග න ග ය ය ම ඩගස කරය ප හ සත ස ග ත උර මයක ද වර ධනය කර ඇත අතර ව රළබඩ අල ව ය හ හය ලන ඩ හ ර ගස ව න ප ර ද ශ ය ස ග ත ප රභ ද ද ස ම ගණනක න ම ර ත මත කර ඇත අතර එය ගම ර ස ව ම ද ශ ය න ට ම බ ම සහ ජ ත ක ග වන තර ග ප රබ ධමත කරය ම ඩගස කරය ශ ස ත ර ය ස ග තයට තර ණ සහභ ග ත වය ප රවර ධනය කරන තර ණ ඇකඩම ස ව ධ න සහ ව ද ය ව න ද හරහ ප ෂණය ව ශ ස ත ර ය ස ග තය වර ධනය වන ස ස ක ත යක ද ඇත ප ල ස ට ක කල ව ද ද වය න ප ර ප ත ර පවත ස ල ක ර ද ව ව ම සහ ල ම බ න ෂ ප දනය සම ප රද යට අමතරව රෆ ය සහ අන ක ත ද ශ ය ශ ක ද රව ය ර ද ව ව ම බ ම ප ද ර බ ස කට පස ම බ සහ ත ප ප ව න ප ළ ල පර සයක ප ර ය ග ක අය තම න ර ම ණය ක ර මට භ ව ත කර ඇත ල ක ටයම යන බ ල කන ය ර ල ප ල සහ අන ක ත ව ස ත ව ද ය ත මක අ ග අල ක ර ක ර ම ද ප හ ද ල කල ප ය ශ ල න සහ ත ඉත ද ය ණ කල ආක ත යක ම ර ත ශ ල ප න ව ව ධ ග හ භ ණ ඩ සහ ග හ භ ණ ඩ ඇල ල අවම ගල ය කණ සහ ල ම ර ත න ර ම ණය කරය ඒව ය න බ හ මයක ස ච රක ව ළඳප ළ සඳහ න ෂ ප දනය ක ර මධ යම කඳ කරය ස ෆ මන ර ජනය ග අල ක ර සහ ක ර ය ක ර ල ව ඩ සම ප රද ය 2008 ද ය න ස ක ව අස ප ශ ය ස ස ක ත ක උර ම ල ය ස ත වට ඇත ළත ව ය ඇන ටය ම ර ජනත ව අතර මල සහ අන ක ත ව ස ත ර ස වභ ව ක ද රව ය වල න ක ව ද ද කඩද ස න ෂ ප දනය ප රජ ව පර සර ස ච රකය න ව ත අල ව ක ර මට පටන ග න ඇත ද ග ක ල න සම ප රද යක එම බ ර ය ඩර සහ අඳ න ලද න ල ව ඩ ඇඳ ම න ෂ ප දනය ක ර ම සඳහ අත න ස ද කරන ලබන අතර ම ස ර ද සහ අන ක ත ග හ ර ද ප ළ ද ශ ය අත කම ව ළඳප ල ව ක ණ මට ඇත ස ම ඩම ව න ම ලගස කල කර වන ම ඩගස කරය ර ද ප ළ සම ප රද යන ස ජ වම ඔව න ග න ර ම ණවලට ඇත ළත කර ඇත ඇන ටන න ර ව සහ තවත න ගර ක ප රද ශ ක හ පයක ක ඩ නම ත වර ධනය වන ලල ත කල ග ර ස ඛ ය වක ද ශ ය ච ත ර ශ ල ප න ග ස ත වම ප ර නමන අතර ම ඩගස කර අගන වර හ ස ත ර එළ මහන ප රදර ශනය ව න ව ර ෂ ක කල ඉසව ලල ත කල ව අඛණ ඩ වර ධනයට ද යක ව ක ර ඩ ව ම ර න ග යන ම ඩගස කරය ස ම ප රද ය ක සටන කල වක ම ඩගස කරය ස ම ප රද ය ක ව න ද ශ ගණන වක මත ව ඇත ම ර න ග අත න අත න සටන වර ගයක ව රළබඩ ප රද ශවල ජනප ර ය ප ර ක ෂක ක ර ඩ වක එය ස ම ප රද ය කව ප ර ම න ව ස න ස ද කරන ලබන නම ත ක න ත වන ම තක ස ට සහභ ග ව මට පටන ග න ඇත සව ක හ ට ල න ඕම බ ල ස නම කර ඇත ස බ ගවයන ග මල ලවප ර ද බ හ ප රද ශ වල ක ර ය ත මක ව ක ර ඩ වට අමතරව ව ව ධ ක ර ඩ ද ක ර ඩ ක ර කද කර ප රද ශ ප ර ප ත ර ඇත ප වර ක ර ඩ වක වන ෆ න ර න වඩ ත ස ක ත ත මක ව ජනප රව දයට අන ව ඔහ ග ප ය වන රලම බ ග න පස අන ද ර ය ජක රජ ග අන ප ර ප ත ය ඔහ ග අන ක ත වගක ම වලට හ න යක වන පර ද ඇන ඩ ර යන ජකග ව ඩ මහල ස හ ය ර ෆ න ර න ක ර ඩ ක ර මට ඇත ද ඩ ආශ ව ප රත ඵලයක ව ය බටහ ර ව න ද ත මක ක ර ය ක රකම පස ග ය ස යවස ද ක ත ළ ම ඩගස කරයට හඳ න ව ද න ලද රග බ ස ගමය ම ඩගස කරය ජ ත ක ක ර ඩ ව ල ස ස ලක ප පන ද ද ජනප ර යය ම ඩගස කරය තණක ළ පන ද ය ව මට සම න ප ර ශ ක ර ඩ වක වන ප ටන ක හ ල ක ශ රය ක බ හ කර ඇත එය න ගර ක ප රද ශවල සහ උස බ ම ප ර බහ ලව ක ර ඩ කරන ල බ ප සල මලල ක ර ඩ ව ඩසටහන වලට ස ම න යය න ප පන ද ධ වන පථ සහ ප ට ය ජ ඩ බ ක ස ක න ත ප ස පන ද සහ ක න ත ට න ස ඇත ළත ව ම ඩගස කරය 1964 ඔල ම ප ක ක ර ඩ උළ ලට තම ප රථම තරඟකර වන යව ඇත අතර අප ර ක න ක ර ඩ උළ ලට ද තරඟ කර ඇත බ ලදක ෂය න ම ඩගස කරය න ය ජනය කරන ලබන න බ ලදක ෂ සම ජ ත නක න සමන ව ත එහ ම ද ශ ය සම ම ලනය මග න 2011 වසර ස ම ජ කත වය 14 905ක ල ස ගණන බල ඇත එහ ද ය ණ ක ර ඩ පහස කම න ස 2011 FIBA අප ර ක ශ රත වල ය 2009 FIBA අප ර ක ක න ත ශ රත වල ය 2014 FIBA අප ර ක 18 න පහළ ශ රත ව 2013 FIBA අප ර ක ශ රත වල ය සහ 2015 FIBA අප ර ක ක න ත ශ රත වල ය ඇත ළ ව අප ර ක ව ඉහළම ජ ත යන තර ප ස පන ද ඉසව ක හ පයකට සත ක රක හ ම කම ඇන ටන න ර ව ව ස න ලබ ගන න ලද ම ඩගස කරය ජ ත ක 3x3 ප ස පන ද කණ ඩ යම 2019 අප ර ක න ක ර ඩ උළ ල රන පදක කම ද න ගත ත ය ආහ ර ප ස ම ම ලගස ආහ ර ප ස ම අග න ද ග ආස ය න අප ර ක න ඕෂන ය ඉන ද ය න ච න සහ ය ර ප ය ස පශ ස ත ර සම ප රද යන හ ව ව ධ බලප ම ප ළ බ ඹ කරය ම ලගස ආහ රවල ස ක ර ණත වය ම ල ම පද ච කර වන ව ස න හඳ න ව ද න සරල ස ම ප රද ය ක ස ද නම ස ට ද වය න 19 ව න ස යවස රජවර න සඳහ ප ළ ය ළ කරන ලද ප ර පහද කළ උත සව ක ම දක ව ව හ ද ම ළ ද වය නම ප හ ම ඩගස කරය සමක ල න ආහ ර ප ස ම ස ම න යය න සමන ව ත වන න සහල ව ව ධ සහල ල ඕක සමඟ ප ර නමන ලද පදනමක න ලඕක වර ග බ හ මයක න ර ම ශ හ සත ව ප ර ට න ඇත ළත ව ය හ ක අතර ස ම න යය න ඉඟ ර ළ ණ ස ද ළ ණ තක ක ල ව න ල ප ල ක ර ල ණ කරප ච ක ළ ගම ම ර ස හ ස ම න යය න ව නත ක ළ බඩ ව න අම ද රව යවල න රස කළ හ ඖෂධ ප ළ ට ස ස වර ගයක ඇත ළත ව ශ ෂ ක දක ණ සහ බටහ ර ප රද ශවල එඬ ර පව ල සහල ව න වට බඩ ඉර ඟ මඤ ඤ ක ක හ ප ස ණ ස බ ක ර වල න ස දන ලද ක ර වර ග ආද ශ කළ හ ක ය ව ව ධ න වර තන සහ ස ම ය ද ශග ණ ක පලත ර ම න ම ව ව ධ ප ණ රස හ රසවත බ දප වර ග ම න ම ව නත ව ද ආහ ර ද වය න ප ර ත බ ද ශ යව න පදවන ප න වර ග අතර පලත ර ය ෂ ක ප ඖෂධ ය ත සහ ත සහ රම වය න සහ බ යර ව න මධ යස ර ප න ඇත ළත ව ත ර හ ර ස බ යර යන ද වය න වඩ ත ම ජනප ර ය බ යර වන අතර එය ම ඩගස කරය ස ක තයක ල ස ස ලක සටහන ˌ m ae d e ˈ ɡ ae s k er ʔ k ɑɹ ප ර ශ Republique de Madagascar ය ම ක ර ම Le Comite Consultatif Constitutionnel 1 October 2010 Projet de Constitution de la Quatrieme Republique de Madagascar PDF ප ර ශ බස න Madagascar Tribune 28 June 2011 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න PDF සම ප රව ශය 24 August 2011 Populstat info 9 February 2014 ද න ම ල ප ටපත ව ත න ස රක ෂණය කරන ලද සම ප රව ශය 15 July 2013 Madagascar Global Religious Futures Pew Research Center 14 May 2021 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 14 July 2021 The beginning of the Merina Kingdom Mada Magazine 4 August 2015 17 August 2015 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 30 March 2021 Madagascar Lonely Planet 30 March 2021 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 30 March 2021 Bureau of African Affairs 3 May 2011 Background Note Madagascar U S Department of State 26 October 2020 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 24 August 2011 Madagascar The World Factbook 2024 ed Central Intelligence Agency April 11 2023 සම ප රව ශය 16 January 2023 World Economic Outlook Database October 2023 Edition Madagascar IMF org International Monetary Fund 10 October 2023 සම ප රව ශය 17 October 2023 Gini Index coefficient CIA Factbook 7 July 2021 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 16 July 2021 Human Development Report 2021 2022 PDF ඉ ග ර ස බස න United Nations Development Programme 8 September 2022 සම ප රව ශය 8 September 2022 Bradt 2011 p 2 WorldAtlas com 7 December 2017 ද න ම ල ප ටපත ව ත න ස රක ෂණය කරන ලද සම ප රව ශය 10 August 2019 Raval U Veeraswamy K 2003 07 01 India Madagascar Separation Breakup Along a Pre existing Mobile Belt and Chipping of the Craton Gondwana Research 6 3 467 485 2003GondR 6 467R doi 10 1016 S1342 937X 05 70999 0 Mitchell Peter 2020 10 01 Settling Madagascar When Did People First Colonize the World s Largest Island The Journal of Island and Coastal Archaeology ඉ ග ර ස බස න 15 4 576 595 doi 10 1080 15564894 2019 1582567 1556 4894 195555955 6 December 2021 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 6 December 2021 Heiske Margit Alva Omar Pereda Loth Veronica Van Schalkwyk Matthew Radimilahy Chantal Letellier Thierry Rakotarisoa Jean Aime Pierron Denis 2021 Genetic evidence and historical theories of the Asian and African origins of the present Malagasy population Human Molecular Genetics ඉ ග ර ස බස න 30 R1 R72 R78 doi 10 1093 hmg ddab018 PMID 33481023 Mohr Charles 1 February 1971 In French Tinied Madagascar African and Asian Cultures Meet The New York Times සම ප රව ශය 17 April 2023 MADAGASCAR Aepyornis Island TIME 23 March 1942 සම ප රව ශය 17 April 2023 Pierron Denis Razafindrazaka Harilanto Pagani Luca Ricaut Francois Xavier Antao Tiago Capredon Melanie Sambo Clement Radimilahy Chantal Rakotoarisoa Jean Aime Blench Roger M Letellier Thierry 21 January 2014 Genome wide evidence of Austronesian Bantu admixture and cultural reversion in a hunter gatherer group of Madagascar Proceedings of the National Academy of Sciences ඉ ග ර ස බස න 111 3 936 941 2014PNAS 111 936P doi 10 1073 pnas 1321860111 0027 8424 PMC 3903192 PMID 24395773 About LDCs UN OHRLLS 8 October 2014 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 22 February 2017 National Geographic 25 May 2013 ද න ම ල ප ටපත ව ත න ස රක ෂණය කරන ලද සම ප රව ශය 31 August 2012 Raveloson Andriamiranto 25 March 2020 Malagasy Or is it Madagascan Our research provides the answer theconversation com ඉ ග ර ස බස න 13 June 2020 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 20 August 2020 Voarintsoa Ny Riavo G Raveloson Andriamiranto Barimalala Rondrotiana Razafindratsima Onja H July 2019 Malagasy or Madagascan Which English term best reflects the people the culture and other things from Madagascar Scientific African ඉ ග ර ස බස න 4 e00091 2019SciAf 400091V doi 10 1016 j sciaf 2019 e00091 187807236 Cousins 1895 pp 11 12 Room 2006 p 230 Clockers Alain 2014 12 30 Histoire des noms anciens de Madagascar reevaluations et nouvelles hypotheses Etudes Ocean Indien ප ර ශ බස න 51 52 doi 10 4000 oceanindien 1704 0246 0092 Grandidier Alfred 1885 Histoire de la geographie de Madagascar ප ර ශ බස න Imprimerie nationale The Antananarvio Annual and Madagascar Magazine ඉ ග ර ස බස න London Missionary Society Press 1893 2023 06 04 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 2023 06 04 Sibree James 1896 Madagascar Before the Conquest The Island the Country and the People with Chapters on Travel and Topography Folk lore Strange Customs and Superstitions the Animal Life of the Island and Mission Work and Progress Among the Inhabitants ඉ ග ර ස බස න Macmillan 2023 06 04 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 2023 06 04 Kent Raymond K 1967 Early Kingdoms in Madagascar and the Birth of the Sakalava Empire 1500 1700 University of Wisconsin Madison p 186 2023 06 05 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 2023 06 05 Megiser Hieronymus 1609 Warhafftige grundliche und aussfuhrliche so wol historische als chorographische Beschreibung der Insul Madagascar Samt angehengtem Dictionario und Dialogis der Madagascarischen Sprach ජර මන බස න pp 58 60 Linschoten Jan Huygen van 1885 The Voyage of John Huyghen Van Linschoten to the East Indies From the Old English Translation of 1598 The First Book Containing His Description of the East ඉ ග ර ස බස න Hakluyt society 2023 06 04 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 2023 06 04 America and West Indies June 1699 12 20 in Calendar of State Papers Colonial America and West Indies Volume 17 1699 and Addenda 1621 1698 ed Cecil Headlam London 1908 pp 283 291 British History Online http www british history ac uk cal state papers colonial america west indies vol17 pp283 291 accessed 1 June 2023 W M C December 16 1882 The Malagasy PDF The Graphic No 681 Saleh Bin Osman August 1891 The Story of My Life St Nicholas An Illustrated Magazine for Young Folks 18 795 8 Basset Charles 1903 Madagascar et l oeuvre du General Gallieni ප ර ශ බස න A Rousseau Crowley B E 2010 A refined chronology of prehistoric Madagascar and the demise of the megafauna Quaternary Science Reviews 29 19 20 2591 2603 2010QSRv 29 2591C doi 10 1016 j quascirev 2010 06 030 Dewar Robert E Wright Henry T 1993 The culture history of Madagascar Journal of World Prehistory 7 4 417 466 doi 10 1007 bf00997802 hdl 2027 42 45256 21753825 Burney DA Burney LP Godfrey LR Jungers WL Goodman SM Wright HT Jull AJ August 2004 A chronology for late prehistoric Madagascar Journal of Human Evolution 47 1 2 25 63 doi 10 1016 j jhevol 2004 05 005 PMID 15288523 Kumar Ann 2012 Dominion Over Palm and Pine Early Indonesia s Maritime Reach in Geoff Wade ed Anthony Reid and the Study of the Southeast Asian Past Singapore Institute of Southeast Asian Studies 101 122 Cox Murray P Nelson Michael G Tumonggor Meryanne K Ricaut Francois X Sudoyo Herawati 2012 A small cohort of Island Southeast Asian women founded Madagascar Proceedings of the Royal Society B Biological Sciences 279 1739 2761 2768 doi 10 1098 rspb 2012 0012 PMC 3367776 PMID 22438500 Mitchell Peter 2020 10 01 Settling Madagascar When Did People First Colonize the World s Largest Island The Journal of Island and Coastal Archaeology ඉ ග ර ස බස න 15 4 576 595 doi 10 1080 15564894 2019 1582567 1556 4894 195555955 6 December 2021 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 6 December 2021 Human expansion 1 000 years ago linked to Madagascar s loss of large vertebrates ScienceDaily 4 November 2022 Virah Sawmy M Willis K J Gillson L 2010 Evidence for drought and forest declines during the recent megafaunal extinctions in Madagascar Journal of Biogeography 37 3 506 519 doi 10 1111 j 1365 2699 2009 02203 x 84382916 Campbell Gwyn 1993 The Structure of Trade in Madagascar 1750 1810 The International Journal of African Historical Studies 26 1 111 148 doi 10 2307 219188 219188 Wink 2004 p 185 Pierron Denis Heiske Margit Razafindrazaka Harilanto Rakoto Ignace Rabetokotany Nelly Ravololomanga Bodo Rakotozafy Lucien M A Rakotomalala Mireille Mialy Razafiarivony Michel Rasoarifetra Bako Raharijesy Miakabola Andriamampianina 8 August 2017 Genomic landscape of human diversity across Madagascar Proceedings of the National Academy of Sciences ඉ ග ර ස බස න 114 32 E6498 E6506 2017PNAS 114E6498P doi 10 1073 pnas 1704906114 0027 8424 PMC 5559028 PMID 28716916 Gade Daniel W 1996 Deforestation and its effects in Highland Madagascar Mountain Research and Development 16 2 101 116 doi 10 2307 3674005 3674005 Domenichini J P Antehiroka et Royaute Vazimba Express de Madagascar ප ර ශ බස න Madatana com 14 July 2011 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 5 November 2010 Razafimahazo S 2011 Revue de l Ocean Indien ප ර ශ බස න Madatana com 14 July 2011 ද න ම ල ප ටපත ව ත න ස රක ෂණය කරන ලද සම ප රව ශය 8 November 2010 1994 9 November 2005 ද න ම ල ප ටපත ව ත න ස රක ෂණය කරන ලද සම ප රව ශය 1 February 2011 Bureau of African Affairs 3 May 2011 Background Note Madagascar U S Department of State 26 October 2020 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 24 August 2011 Leitao Humberto 1971 Os dois descobrimentos da ilha de Sao Lourenco mandados fazer pelo vice rei D Jeronimio de Azevedo nos anos de 1613 a 1616 Caravelle Cahiers du Monde Hispanique et Luso Bresilien 16 1 261 30 March 2021 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 9 August 2020 Andrada Francisco 1613 Cronica do mujto alto e poderoso Rey destes Reynos de Portugal Dom Joao o III 30 March 2021 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 27 October 2020 Oliver 1886 p 16 Kent 1976 pp 65 71 Kingdoms of Madagascar Maroserana and Merina Metmuseum org 24 June 2011 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 25 April 2010 Ogot 1992 p 418 Hodder 1982 p 59 Royal Hill of Ambohimanga 29 June 2011 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 30 April 2011 Ade Ajayi 1998 pp 413 422 Campbell Gwyn October 1991 The state and pre colonial demographic history the case of nineteenth century Madagascar Journal of African History 23 3 415 445 doi 10 1017 S0021853700031534 Campbell Gwyn October 1991 The state and pre colonial demographic history the case of nineteenth century Madagascar Journal of African History 23 3 415 445 doi 10 1017 S0021853700031534 Oliver 1886 pp 124 126 Uwechue 1981 p 473 Thompson amp Adloff 1965 pp 9 10 Fage Flint amp Oliver 1986 pp 522 524 Randier 2006 p 400 Curtin 1998 p 186 Oliver Fage amp Sanderson 1985 p 529 Oliver Fage amp Sanderson 1985 p 532 Jacques Tronchon L insurrection malgache de 1947 Essai d interpretation historique p 35 45 Campbell 2005 p 107 Shillington 2005 p 878 Regnier 2015 pp 152 154 Fournet Guerin 2007 pp 45 54 Fremigacci 1999 pp 421 444 Gallieni 1908 pp 341 343 Hannibal Travis 2013 Genocide Ethnonationalism and the United Nations Exploring the Causes of Mass Killing Since 1945 Routledge p 138 ISBN 9780415531252 24 June 2021 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 23 June 2021 Jacques Tronchon L insurrection malgache de 1947 Essai d interpretation historique p 35 45 Reinsch 1905 p 377 Browning 2004 pp 81 89 Kennedy 2007 pp 511 512 Lehoullier 2010 p 107 Kitchen 1962 p 256 Pryor 1990 pp 209 210 ප ර ශ බස න 26 August 2023 ද න ම ල ප ටපත ව ත න ස රක ෂණය කරන ලද සම ප රව ශය 26 August 2023 Marcus Richard August 2004 Occasional Paper No 89 Institute for Security Studies 7 September 2004 ද න ම ල ප ටපත ව ත න ස රක ෂණය කරන ලද සම ප රව ශය 15 February 2012 International Crisis Group ප ර ශ බස න 25 July 2011 ද න ම ල ප ටපත ව ත න ස රක ෂණය කරන ලද සම ප රව ශය 25 November 2010 Ratsimbaharison Adrien 2017 The Political Crisis of March 2009 in Madagascar A Case Study of Conflict and Conflict Mediation Lanham Boulder New York London Rowman amp Littlefield ISBN 978 1 4422 7235 4 Centre d actualites de l ONU Madagascar l ONU salue le bon deroulement du deuxieme tour des elections presidentielles Un org 20 December 2013 3 July 2017 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 28 June 2017 All you need to know about high stakes Madagascar poll 30 March 2021 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 30 March 2021 Madagascar court declares Rajoelina as election winner 21 January 2021 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 30 March 2021 Madagascar Ravalomanana challenges results in court Rajoelina calls for calm 28 December 2018 8 November 2020 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 30 March 2021 Madagascar President assured of winning majority seats in parliament 15 June 2019 30 October 2020 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 30 March 2021 Januta Andrea 1 December 2021 Madagascar food crisis caused more by poverty natural weather than climate change study Reuters ඉ ග ර ස බස න 25 January 2022 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 25 January 2022 Andry Rajoelina Madagascar president re elected in contested poll BBC News 25 November 2023 සම ප රව ශය 26 November 2023 Bureau of African Affairs 3 May 2011 Background Note Madagascar U S Department of State 26 October 2020 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 24 August 2011 Central Intelligence Agency 2011 Madagascar The World Factbook 14 February 2021 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 24 August 2011 WorldAtlas com 7 December 2017 ද න ම ල ප ටපත ව ත න ස රක ෂණය කරන ලද සම ප රව ශය 10 August 2019 Moriarty 1891 pp 1 2 Reeves Colin V February 2018 The development of the East African margin during Jurassic and Lower Cretaceous times a perspective from global tectonics Petroleum Geoscience ඉ ග ර ස බස න 24 1 41 56 2018PetGe 24 41R doi 10 1144 petgeo2017 021 1354 0793 133869410 3 March 2022 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 6 December 2021 Torsvik T H Tucker R D Ashwal L D Carter L M Jamtveit B Vidyadharan K T Venkataramana P October 2000 Late Cretaceous India Madagascar fit and timing of break up related magmatism Terra Nova ඉ ග ර ස බස න 12 5 220 224 2000TeNov 12 220T doi 10 1046 j 1365 3121 2000 00300 x 128896193 Vences M Wollenberg KC Vieites DR Lees DC June 2009 Madagascar as a model region of species diversification PDF Trends in Ecology and Evolution 24 8 456 465 doi 10 1016 j tree 2009 03 011 PMID 19500874 9 May 2013 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න PDF සම ප රව ශය 11 February 2012 Encyclopaedia Britannica 2011 Madagascar Encyclopaedia Britannica Eb com https www britannica com EBchecked topic 355562 Madagascar ප රත ෂ ඨ පනය 25 August 2011 1994 9 November 2005 ද න ම ල ප ටපත ව ත න ස රක ෂණය කරන ලද සම ප රව ශය 1 February 2011 International Federation of Red Cross And Red Crescent Societies 25 February 2005 Madagascar Cyclone Gafilo Final Report Appeal 08 04 ReliefWeb 30 August 2013 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 31 March 2011 Integrated Regional Information Networks 2 July 2004 Madagascar Saving the children from Gafilo s aftermath ReliefWeb 26 February 2014 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 9 September 2012 Rabary Lovasoa 6 February 2022 Cyclone kills at least 10 in Madagascar destroying homes and cutting power Reuters ඉ ග ර ස බස න 6 February 2022 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න ස රක ෂ ත ප ටපත සම ප රව ශය 7 February 2022 Laville Sandra 2022 07 13 Climate adaptation bill for African countries to dwarf health spending The Guardian ඉ ග ර ස බස න සම ප රව ශය 2022 07 14 Conservation International 2007 Biodiversity Hotspots Conservation International 24 August 2011 ද න ම ල ප ටපත ව ත න ස රක ෂණය කරන ලද සම ප රව ශය 24 August 2011 Tattersall Ian 2006 Origin of the Malagasy Strepshirhine Primates Springer pp 1 6 ISBN 978 0 387 34585 7 6 April 2017 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න සම ප රව ශය 14 October 2015 Hobbes amp Dolan 2008 p 517 Hillstrom amp Collier Hillstrom 2003 p 50 Dinerstein Eric et al 2017 An Ecoregion Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm BioScience 67 6 534 545 doi 10 1093 biosci bix014 0006 3568 PMC 5451287 PMID 28608869 Callmander Martin et al 2011 The endemic and non endemic vascular flora of Madagascar updated PDF Plant Ecology and Evolution 144 2 121 125 doi 10 5091 plecevo 2011 513 31 August 2013 ද න ප වත ම ල ප ටපත ව ත න PDF සම ප රව ශය 11 February 2012 Lavranos John 2004 Pachypodium makayense A New Species From Madagascar Cactus and Succulent Journal 76 2 85 88 Bradt 2011 p 38 Baum DA Small RL Wendel JF 1998 Biogeography and floral evolution of baobabs Adansonia Bombacaceae as inferred from multiple data sets Systematic Biology 47 2 181 207 doi 10 1080 106351598260879 PMID 12064226 Keglevich Peter Hazai Laszlo Kalaus Gyorgy Szantay Csaba 2012 Modifications on the basic skeletons of vinblastine and vincristine 17 5 5893 5914 doi 10 3390 molecules17055893 PMC 6268133 PMID 22609781 Sears Justin E 2015 Total Synthesis of Vinblastine Related Natural Products and Key Analogues and Development of Inspired Methodology Suitable for the Systematic Study of Their Structure Function Properties 48 3 653 662 doi 10 1021 ar500400w PMC 4363169 PMID 25586069