නාමර්

නාර්මර් යනු මුල්කාලීන රාජවංශික යුගයේ පුරාතන ඊජිප්තු කෙනෙකි.ප්‍රාක්රාජවංශික රජවරුන් වූ ස්කෝර්පියන් සහ/හෝ රජවරුන්ගේ අනුප්‍රාප්තිකයා විය හැකි මොහුව ඇතැමුන් විසින් සලකනු ලබන්නේ ඊජිප්තුව එක්සත් කළ තැනැත්තා සහ පළමු රාජවංශයේ ආදිකර්තෘවරයා ලෙසයි. එය එසේ වී නම් මොහු එක්සත් ඊජිප්තුවේ පළමු රජු වේ.

නාර්මර්
මෙනෙස්
නාමර්ගේ රුවෙහි සමීප දසුනක්
පාරාවෝ
	ක්‍රි.පූ. 31වන සියවස පමණ (?) (1වන රාජවංශය)
පූර්වප්‍රාප්තිකයා	(බොහෝදුරට) හෝ ස්කෝර්පියන් II
අනුප්‍රාප්තිකයා	හොර්-අහා
රාජකීය නාමය
දරුවන්	හොර්-අහා ?
භූමදානය	B17 සහ B18 කුටීර,

නාර්මර්ගේ අනන්‍යතාව තවමත් විවාදයට තුඩු දී ඇත. නමුත් ප්‍රධාන ඊජිප්තුවේදී සමීක්ෂණ මගින් නාර්මර් යනු පළමු රාජවංශ පාරාවෝ මෙනෙස්ම යැයි සලකා ඇත. ඇතැම් අවස්ථාවල දී පළමු පාරාවෝ ලෙස ඊජිප්තුව එක්සත් කළේ මොහු යැයි පැවසේ. මෙම නිගමනයට පාදක වී ඇත්තේ නාර්මර් ඵලකය (මෙහි නාර්මර් ඊජිප්තුව එක්සත් කළ තැනැත්තා ලෙස දක්වා ඇත) සහ හි හමුවූ මුද්‍රා දෙකකි. මෙහි ඔහු පළමු රාජවංශයේ ප්‍රථම රජු ලෙස දක්වා ඇත.

නාර්මර්/මෙනෙස්ගේ ආසන්න දිනයන් ක්‍රි.පූ. 31 හෝ 32වන සියවස්වලට සමීප අගයයන් යැයි ඇස්තමේන්තු කෙරේ. නමුත් මෑතකාලීන ඊජිප්තුවේදී සාහිත්‍යය තුළ ක්‍රි.පූ. 34 සිට 30 දක්වා සියවස් අතර අගයයන් ඔහුට යෝජනා කොට ඇති අවස්ථා ද හුමවේ.

රාජ්‍ය සමය

1898දී විසින් වලින් සොයාගන්නා ලද සුප්‍රකට තුළ නාර්මර් සහ පහළ ඊජිප්තුව යන දෙකෙහිම නිල සංකේත දරා සිටිනු නිරූපිත ය. මේ හේතුවෙන් ඔහු රාජධානි ද්විත්වය එක්සත් කළේ ය යන මතය ගොඩනැගී ඇත. මෙය සොයාගත් දිනයේ සිට, නාර්මර් ඵලකය තුළින් ඓතිහාසික සිදුවීමක් නිරූපණය වන්නේ ද නැතහොත් හුදු සංකේතාත්මක නිරූපණයක් පමණ ද යන්න මතභේදයට තුඩු දී ඇත. 1993දී, කෙසේනමුත්, විසින් ඇබයිඩොස්වලින් නාර්මර් ඵලකයේ දැක්වෙන සිදුවීමම ඇතුළත් නාර්මර්ගේ වර්ෂ නම් ඵලකයක් සොයාගත් අතර, මේ අනුව නාර්මර් ඵලකයේ සිදුවීම සැබෑ ඓතිහාසික සිදුවීමක් බව පැහැදිළිව පෙනිණි.

නාර්මර් යනු මෙනෙස් යැයි හඳුනාගන්නා ප්‍රධාන ඊජිප්තුවේදීය පිළිගැනීම සාර්වත්‍රික එකක් නොවේ. මෙය එකඟ වී ඇති සමග අතු විහිදුණකි. ඇතැම් ඊජිප්තුවේදීන් විශ්වාස කරන්නේ මෙනෙස් යනු හොර්-අහාම බවත්, ඔහු ඒ වනවිටත් එක්සත් වූ ඊජිප්තුව නාර්මර්ගෙන් දායාද කරගත් බව්ත ය; සෙස්සන් විශ්වාස කරන්නේ නාර්මර් එක්සත් කිරීමේ ක්‍රියාවලිය ඇරඹූ නමුත්, ඔහුට එය සම්පූර්ණ කළ නොහැති වූ බවයි. මේ නිසා මෙනෙස් විසින් එය සම්පූර්ණ කළ බව ඔවුහු පවසති. නාර්මර් යනු මෙනෙස්ම බවට යෝජනා වී ඇත්තේ වලින් හමුවූ මඩ මුද්‍රාවේ ඔහුගේ සටහන "mn" නම් ක්‍රීඩාපුවරු රූපාක්ෂරය සමග සන්ධිව දක්වා ඇති හෙයිනි. මෙය නැතහොත් සාක්ෂි නොමැති රජකුගේ සමකාලීන වාර්තාවක් ලෙස පෙනේ.

තවත් භව්‍ය මතයක් වන්නේ නාර්මර් යනු ඊජිප්තුව එක්සත් කළ රජුගෙන් (ඇතැම්විට හයරකොන්පොලිස්වලින් හමුවූ සෙං‍කෝල හිසක නාමය සනිටුහන්ව ඇති විය හැක) වහාම පසුව රජවූ අනුප්‍රාප්තිකයා බවයි. නමුත් ඔහු ඒ වනවිටත් පරම්පරාවේ භාවිතයට ගෙන තිබූ ඒකාබද්ධබාවයේ සංකේත භාවිතා කරන්නට ඇත.

මෑතක දී ඩෙන් සහ කා’ආ රජවරුන්ගේ සොහොන්ගැබ්වලින් (ඇබයිඩොස්හි පිහිටි) හමුවූ සුසාන මඩ මුද්‍රා දෙකක රජවරුන්ගේ ලැයිස්තුවල නාර්මර් යනු ආදිකර්තෘ ලෙස දක්වා ඇත. අනතුරුව හොර්-අහා රජ වූ බැව් එහි දැක්වේ. කා’ආගේ මුද්‍රාකරණයෙහි නාර්මර්ගෙන් ඇරඹි පළමු රාජවංශයේ රජවරුන් අටදෙනා නිවැරදි අනුපිළිවෙලින් දක්වා ඇත. මෙම ලැයිස්තු දෙකෙන් එකකවත් මෙනෙස්ගේ නාමය සඳහන් නොවන්නේ එකල ස්මාරකවල සාමාන්‍යයෙන් භාවිත වූයේ හොරස් නාමය වීම නිසායි. මෙනෙස් යන්න පෞද්ගලික නාමයකි.

2016 ජනවාරි වන තෙක්ම, නාර්මර්ගේ බිසව යැයි විශ්වාස කෙරුණේ නම් තැනැත්තියයි. ඇගේ නාමයේ අර්ථය " සතුටට පත්වන" යන්නයි. මෙම මතය අනුව, ඇය පහළ ඊජිප්තුවේ කුමරියක වන්නට ඇතැයි සැලකිණි. ඇගේ නාමය ඇතුළත් අභිලේඛන නාර්මර්ගේ වහාම අනුප්‍රාප්තිකයින් වූ හොර්-අහා මෙන්ම ඩ්ජෙර්ගේ සොහොන්ගැබ්වලින් ද හමු විය. මේ නිසා ඊජිප්තුවේදීන් යෝජනා කළේ ඇය හොර්-අහාගේ මෑණියන් බවයි. කෙසේනමුත්, 2016 ජනවාරි මස පියරේ ටැලට්ගේ අධිකාරීත්වය යටතේ සිදුවූ විමර්ශනවල දී සිනායිවලින් හමුවූ ශිලා ලේඛන අනුව සනාථ වී ඇත්තේ නෙයිත්හොටෙප් යනු සැබැවින්ම ඩ්ජෙර්ගේ රාජ්‍ය සමයේ මුල් කාලයේ විසූ රාජ්‍යාධිකාරී රැජිනක බවයි. මේ අනුව ඇය හොර්-අහාගේ භාර්යාවක විය හැකි බැව් පෙනේ.

සොහොන්ගැබ සහ පුරාවස්තු

හි කුටීර B17 සහ B18 මගින් නාර්මර්ගේ සොහොන්ගැබ සමන්විත වේ.

නාර්මර්ගේ සොහොන්ගැබ හි ප්‍රදේශයේ පිහිටි සංයුක්ත කුටි දෙකකින් (B17 and B18) සමන්විත ය. මෙය ඔහුට පෙර පාලනය කළ ගේ සොහොන්ගැබට යාබදව පිහිටා ඇත.

නාර්මර් පිළිබඳ සාක්ෂි මුළු ඊජිප්තුව පුරාම සහ දකුණු වලින් හමුවේ. ඊජිප්තුව තුළ ඔහුගේ සංකේතය ස්ථාන 12කින් හමුවී ඇත: ඉන් තුනක් ඉහළ ඊජිප්තුවෙන් (, , සහ ) ද, හතක් පහළ ඊජිප්තුවෙන් (, , , , , , සහ ) ද, නැගෙනහිර කාන්තාරයෙන් () සහ බටහිර කාන්තාරයෙන් () එක බැගින් ද හුමව තිබේ.

නාර්මර්ගේ රාජ්‍ය සමයේ, ඊජිප්තුව සහ දකුණු කනාන් පෙදෙසේ සක්‍රීය ආර්ථිකයක් පැවතී ඇත. ස්ථාන ගණනාවකින් මැටි බඳුන් කැබලි හමුවී ඇති අතර, මේවා අතර ඊජිප්තුවේ නිර්මිත මෙන්ම කනාන් වෙත ආනනයනය කෙරුණු ඒවා සහ ප්‍රදේශික අමුද්‍රව්‍යවලින් ඊජිප්තු ශෛලියෙන් නිමවූ ඒවා ද වේ. මෙම පසුකාලීන සොයොගැනීමත් සමග නිගමනය කෙරුණේ කනානයේ ඊජිප්තු පැවැත්ම වෙළඳාමේ ප්‍රතිඵලයකට වඩා ජනපදය්ක ලෙස පවතින්නට ඇති බවයි. කනානයේ ඊජිප්තු පැවැත්ම යුධ ආක්‍රමණවල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස පැහැදිළි කෙරුණ ද, මෙම මතය පුළුල්ව පිළිගැනෙන්නේ නැත. මෙම යුගයට අයත් යැයි සැලකෙන ටෙල් එස්-සකාන්හි ආරක්ෂක ගොඩනැගිලි නටබුන් අනුව පෙනීයන්නේ යුධ ආක්‍රමණයක් නොවූයේ නම්, යුධ පැවැත්මක් සිදුව ඇති බවයි.

දකුණු කනානයේ ඊජිප්තු ක්‍රියාකාරකම්වල ව්‍යාප්තිය කනාන්හි ස්ථාවලින් හමුවූ ප්‍රාක්රාජවංශික යුගයේ සිට පළමු රාජවංශයේ ආරම්භය දක්වා කාලයට අයත් මැටි බඳුන් කැබලිවලින් හමුවූ සෙරෙඛ් 33 මගින් පෙනී යයි. මින් දහතුනක් නාර්මර්ට අයත් ය. ඒවා වෙනස් ස්ථාන හයකින් හමුවී ඇත: එනම් , එන් බෙසෝර් (), ටෙල් එස්-සකාන්, නහාල් ටිල්ලා (හලිෆ් මළුව), ටෙල් එරානි සහ ය. ලොඩ්වලින් හමුවූ වෙනත් සෙරෙඛ් සංකේතයක් නාර්මර්ගේ පූර්වප්‍රාප්තිකයා විය හැකි කාට අයත් යැයි යෝජනා කොට ඇත. වැදගත් ලක්ෂණය වන්නේ මින් එකක් පමණක් නාර්මර්ගේ අනුප්‍රාප්තිකයාට අයත් යැයි පෙනී යාමයි. ඔහු හොර්-අහා . සෙසු සෙරෙඛ් සංකේත කිසිදු නාමයක් නොදරන ඒවා හෝ මෙතෙක් හඳුනන පාරාවෝවරුන් එක් අයකුටවත් අයත් යැයි සැලකිය නොහැකි නම් සහිත ඒවා වේ.. නාර්මර්ගේ සෙරෙඛය සමග වෙන් පූර්වරාජවංශික සහ මුල්කාලීන රාජවංශික රජවරුන්ගේ සෙරෙඛ් දකුණු සිනායිහි වැඩි ‘අමෙයිරාවලින් හමුවී ඇත. මෙහි අභිලේඛනවල එම ප්‍රදේශයේ ඊජිප්තු පතල් කටයුතු පිළිබඳ සඳහන් වේ.

1994 ග්‍රීෂ්මයේ දී, දකුණු ඊශ්‍රායලයේ නහාල් ටිල්ලා ගවේෂණයේ කැනීම්කරුවන් විසින් නාර්මර්ගේ සෙරෙඛ් සංකේතය සහිත සෙරමික් මැටි බඳුන් කැබැල්ලක් සොයාගන්නා ලදී. මෙම කැබැල්ල හමුවූයේ විශාල වෘත්තාකාර වේදිකාවක් මතිනි. මෙය හලිෆ් පේසාවේ ධාන්‍ය ගබඩාවේ අත්තිවාරම විය හැක. ක්‍රි.පූ. 3000ට පමණ අයත් යැයි නිර්ණිත මෙම කැබැල්ලේ ඛනිජ විද්‍යාත්මක අධ්‍යයනය අනුව නිගමනය වී ඇත්තේ මෙය නයිල් නිම්නයේ සිට වෙත ආනයනය කෙරුණු වයින් බුජමක කොටසක් බවයි.

වසර 200ක පමණ ක්‍රියාකාරී පැවැත්මකින් පසුව, කනාන්හි ඊජිප්තු ජනාවාස නාර්මර්ගේ සමයේ උච්චත්වයට පත්වූ අතර, ඉන් පසුව ශීඝ්‍රයෙන් හායනයට ලක් විය.

පින්තූර ගැලරිය

• පාදමෙහි පාරාවෝ නාර්මර්ගේ නාමය කෙටූ බැබූන් දෙවියකුගේ ඇලබැස්ටර් ප්‍රතිමාවක්; ඒජිප්ටිස්කස් මියුසියම් බර්ලින්හි ප්‍රදර්ශනයට තබා ඇත.
• නාර්මර් පාරාවෝවරයාගේ වතුයායෙන් හිමිවූ දෑ සඳහන් කෙරෙන මඩ බුජම් මුද්‍රාවක්; වලින් හමුවූ මෙය වර්තමානයේ නිව් යෝක් නගරයේ ප්‍රදර්ශනයට තබා ඇත.
• එක්සත් රාජධානියේ ඔක්ස්ෆර්ඩ්හි ප්‍රදර්ශනයට තබා ඇති .
• පාරාවෝ නාර්මර්ගේ සහ නාමය කැටයම් කොට ඇති මැටි බඳුන් කොටසක්; ප්‍රදර්ශනයට තබා ඇත.
• දැක්වෙන පහළ ඊජිප්තුවේ කිරුළ වන පැළඳි නාර්මර්.
• නාර්මර් රජුගේ නාමය සඳහන් ටර්ඛාන් (සොහොන්ගැබ 414) වලින් හමුවූ බඳුනක ඇති අභිලේඛනයක්; පෙට්‍රී කෞතුකාගාරය UC 16083.

මේවාත් බලන්න

• පාරාවෝවරුන්ගේ ලැයිස්තුව
• මෙනෙස්

සටහන්

1. මෙම සෙරෙඛ් දෙකක් හැර අන් සියල්ල මෙහි ලැයිස්තුගත කොට ඇත: Jiménez-Serrano 2007, pp. 372–73, table 9. අනෙක් ද්විත්වය සහ කාෆර් හසන් ඩාවුඩ් වලින් හමු විය.

ආශ්‍රේයයන්

1. Wilkinsonn 1999, පිටු අංකය: 67.
2. Lloyd 1994, p. 7
3. Edwards 1971, p. 13
4. Cervelló-Autuori 2003, p. 174
5. Heagy 2014, pp. 59–92 harvnb error: no target: CITEREFHeagy_2014 ()
6. Dee et al. (2013): "recent estimates range from 3400 to 2900 BCE", based on: J. Mellaart, 1979, Egyptian and Near Eastern chronology: a dilemma?. Antiquity 53, 6–1;J. von Beckerath, 1997, Chronologie des Pharaonischen Agypten. Mainz, Germany: Verlag Philipp von Zabern; KA Kitchen, 2000, Regnal and genealogical data of ancient Egypt (absolute chronology I). In The synchronisation of civilisations in the Eastern Mediterranean in the Second illennium BC I (ed. Bietak M), pp. 39–52. Vienna, Austria: Austrian Academy of Sciences;R. Krauss and DA Warburton, 2006, 'Conclusions' in: Ancient Egyptian Chronology (eds Hornung E, Krauss R, Warburton DA), pp. 473–489. Leiden, The Netherlands: Brill;D Wengrow, 2006, The archaeology of Early Egypt. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
7. Quibell 1898, පිටු අංක: 81–84, pl. XII–XIII.
8. Gardiner 1961, පිටු අංකය: 403–4. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: Invalid <ref> tag; name "FOOTNOTEGardiner1961403–4" defined multiple times with different content
9. Edwards 1961, පිටු අංක: 41–43.
10. Baines 1995, පිටු අංකය: 117.
11. O'Connor 2011.
12. Dreyer 2000, පිටු අංක: 6–7.
13. Midant-Reynes 2000, පිටු අංක: 243–50.
14. Gardiner 1961, පිටු අංක: 404–5.
15. Schulman 1991–92, පිටු අංකය: 85.
16. Cervelló-Autuori 2005, පිටු අංක: 31–37.
17. Seidlmayer 2010, පිටු අංකය: 25.
18. Tyldesley 2006, පිටු අංකය: 26–29.
19. Owen Jarus, Live Science, Early Egyptian Queen Revealed in 5,000-Year-Old Hieroglyphs, [1] [2]
20. Dreyer 1999, පිටු අංක: 110–11.
21. Hassan 2000, පිටු අංකය: 39.
22. Ciałowicz 2011, පිටු අංකය: 63.
23. Porat 1986–87, පිටු අංකය: 119.
24. Yadin 1955, පිටු අංක: 1-16.
25. Campagno 2008, පිටු අංක: 695–96.
26. Porat 1986–87, පිටු අංකය: 109.
27. de Miroschedji 2008, පිටු අංකය: 2028–29.
28. Anđelković 2011, පිටු අංකය: 31.
29. Jiménez-Serrano 2007, පිටු අංක: 372–73, Table 9.
30. Jiménez-Serrano 2007, පිටු අංකය: 370, Table 8.
31. Tallet & Laisney 2012, පිටු අංක: 383–389.
32. Levy et al. 1995, පිටු අංක: 26–35.
33. Anđelković 1995, පිටු අංකය: 72.

ග්‍රන්ථාවලිය

• Anđelković, B (1995), The Relations Between Early Bronze Age I Canaanites and Upper Egyptians, Belgrade: Faculty of Philosophy, Center for achaeological Research,
  ISBN 
   .
•     (2011), "Political Organization of Egypt in the Predynastic Period", in Teeter, E, Before the Pyramids, Chicago: Oriental Institute of the University of Chicago,
  ISBN 
   .
• Baines, J (1995), "Origins of Egyptian Kingship", in O’Connor, D; Silverman, DP, Ancient Egyptian Kingship, Leiden, New York, Cologne: EJ Brill, pp. 95–156,
  ISBN 
   .
• Braun, E (2011), "Early Interaction Between Peoples of the Nile Valley and the Southern Levant", in Teeter, E, Before the Pyramids, Chicago: Oriental Institute of the University of Chicago,
  ISBN 
   .
• Campagno, M (2008), "Ethnicity and Changing Relationships between Egyptians and South Levantines during the Early Dynastic Period", in Midant-Reynes; Tristant, Y, Egypt at its Origins, 2, Leuven: Peeters,
  ISBN 
   .
• Cervelló-Autuori, Josep (2003), "Narmer, Menes and the seals from Abydos", Egyptology at the dawn of the twenty-first century: proceedings of the Eighth International Congress of Egyptologists, 2000, 2, Cairo: The American University in Cairo Press, https://books.google.com/books?id=pJ48YP14qZQC&printsec=frontcover&source=gbs_v2_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false .
• Cervelló-Autuori, Josep (2005), "Was King Narmer Menes?", Archéo-Nil 15 .
• Ciałowicz, KM (2011), "The Predynastic/Early Dynastic Period at Tell el-Farkha", in Teeter, E, Before the Pyramids, Chicago: Oriental Institute of the University of Chicago, pp. 55–64,
  ISBN 
   .
• Dodson, Aidan; Hilton, Dyan (2004), The Complete Royal Families of Ancient Egypt, Thames & Hudson,
  ISBN 
   .
• Dreyer, G (1999), "Abydos, Umm el-Qa'ab", in Bard, KA; Shubert, SB, Encyclopedia of the Archaeology of Ancient Egypt, New York: Routledge,
  ISBN 
   .
•     (2000), "Egypt's Earliest Event", Egyptian Archaeology 16 
• (1971), "The early dynastic period in Egypt", The Cambridge Ancient History, 1, Cambridge: Cambridge University Press .
• Edwards, WB (1961). Archaic Egypt: Culture and Civilization in Egypt Five Thousand Years Ago. London: Penguin Books..
• Gardiner, Alan (1961), Egypt of the Pharaohs, Oxford University Press .
• Hassan, FA (2000), "Kafr Hassan Dawood", Egyptian Archaeology 16: 37–39 .
• Heagy, Thomas (2014), "Who was Menes?", Archeo-Nil 24: 59–92 
• Jiménez-Serrano (2007) (in Spanish), Los Primeros Reyes y la Unificación de Egipto, Jaen, ES: Universidad de Jaen,
  ISBN 
   .
• Kinnaer, Jacques (2004), "What is Really Known About the Narmer Palette?", KMT: A Modern Journal of Ancient Egypt .
• Lloyd, Alan B (1994) [1975], Herodotus: Book II, : ,
  ISBN 
  , https://books.google.com/books?id=GQ7e1nuD9tcC .
• Levy, TE; van den Brink, ECM; Goren, Y; Alon, D (1995), "New Light on King Narmer and the Protodynastic Egyptian Presence in Canaan", The Biblical Archaeologist 58 (1): 26–35,
  doi:10.2307/3210465
   .
• Midant-Reynes, B (2000), The Prehistory of Egypt .
• de Miroschedji, P (2004), "Sakan, Tell Es-", in Stern, E; Geva, H; Paris, A, The new Encyclopedia of Archaeological Excavations in the Holy Land, Supplementary Volume, 5 .
• O'Connor, David (2011), "The Narmer Palette: A New Interpretation", in Teeter, E, Before the Pyramids, Chicago: Oriental Institute of the University of Chicago,
  ISBN 
   .
• Porat, N (1986–87), "Local Industry of Egyptian Pottery in Southern Palestine during the Early Bronze Period", Bulletin of the Egyptological Seminar 8 .
• Quibell, JE (1898). "Slate Palette from Hierakonpolis". Zeitschrift für ägyptische Sprache und Altertumskunde. 36..
• Schulman, AR (1991–92), "Narmer and the Unification: A Revisionist View", Buletin of the Egyptological Seminar 11 .
• Seidlmayer, S (2010), "The Rise of the Egyptian State to the Second Dynasty", in Schulz, R; Seidel, M, Egypt: The World of the Pharaohs .
• Shaw, Ian (2000), The Oxford History of Ancient Egypt, Oxford University Press .
• Talllet, P; Laisney, D (2012), "Iry-Hor et Narmer au Sud-Sinaï: Un complément à la chronology des expéditions minères égyptiennes", Bulletin de l'Institut français d'archéologie orientale 112 .
• Tyldesley, Joyce (2006), Chronicle of the Queens of Egypt, London: Thames & Hudson .
• Wilkinson, TAH (1999), Early Dynastic Egypt, London, New York: Routlege .
• Yadin, Y (1955), "The Earliest record of Egypt Military Penetration into Asia?", Israel Exploration Journal 5 (1) .

අඩවියෙන් බැහැර පිටු

• The Narmer Catalog