එක්සත් ජනපදයේ භූගෝලය

රුසියාව සහ කැනඩාවට පසුව මුළු භූමි ප්‍රමාණය අනුව ලෝකයේ තුන්වන විශාලතම රට එක්සත් ජනපදයයි. යාබද ප්‍රාන්ත 48 සහ කොලොම්බියා දිස්ත්‍රික්කය වර්ග සැතපුම් 3,119,885 (කිලෝමීටර 8,080,470) ක ඒකාබද්ධ භූමි ප්‍රදේශයක් අත්පත් කරගෙන ඇත. අත්ලාන්තික් වෙරළ තීරයේ වෙරළබඩ තැනිතලාව පීඩ්මොන්ට් සානුව කලාපයේ අභ්‍යන්තර වනාන්තර සහ පෙරළෙන කඳු වලට මග පාදයි.

ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ භූගෝලීය සිතියමක්

ඇපලාචියන් කඳු සහ ඇඩිරොන්ඩැක් කඳු වැටිය නැගෙනහිර වෙරළ තීරය මහා විල් සහ මැදපෙරදිග තණබිම් වලින් වෙන් කරයි. ලෝකයේ සිව්වන දිගම ගංගා පද්ධතිය වන මිසිසිපි ගංගා පද්ධතිය ප්‍රධාන වශයෙන් රටේ හදවත හරහා උතුරු-දකුණට දිව යයි. මහා තැනිතලාවේ පැතලි හා සාරවත් තණබිම් බටහිරට විහිදෙන අතර ගිනිකොන දෙසින් උස්බිම් කලාපයකින් බාධා වේ.

ඇරිසෝනා හි ග්‍රෑන්ඩ් කැනියොන්

මහා තැනිතලාවට බටහිරින් පිහිටි රොකී කඳු, රට පුරා උතුරේ සිට දකුණට විහිදෙන අතර, කොලරාඩෝ හි අඩි 14,000 (මීටර් 4,300) කට වඩා උසින් යුක්ත වේ. බටහිරින් තවත් බටහිරට පාෂාණමය මහා ද්‍රෝණිය සහ චිහුවාහුවා, සොනෝරන් සහ මොජාවේ කාන්තාර ඇත. වසර මිලියන ගණනක් තිස්සේ කොලරාඩෝ ගඟෙන් කැටයම් කරන ලද ඇරිසෝනා හි වයඹ දිග කෙළවරේ, එහි අතිමහත් දෘශ්‍ය ප්‍රමාණය සහ සංකීර්ණ, වර්ණවත් භූ දර්ශනය සඳහා ප්‍රසිද්ධ බෑවුම් සහිත පාර්ශ්වීය කැනියනයක් සහ ජනප්‍රිය සංචාරක ගමනාන්තයක් වන ග්‍රෑන්ඩ් කැනියොන් ඇත.

සියෙරා නෙවාඩා සහ කැස්කැඩ් කඳු වැටි පැසිෆික් වෙරළට ආසන්නව දිව යයි. එක්සත් ජනපදයේ පහළම සහ ඉහළම ස්ථාන කැලිෆෝනියා ප්‍රාන්තයේ පිහිටා ඇති අතර, සැතපුම් 84 ක් (කිලෝමීටර් 135) ක් පමණ දුරින් පිහිටා ඇත. අඩි 20,310 (මීටර් 6,190.5) ක උන්නතාංශයක, ඇලස්කාවේ ඩෙනාලි යනු රටේ සහ මහාද්වීපයේ උසම කඳු මුදුනයි. ඇලස්කාවේ ඇලෙක්සැන්ඩර් සහ ඇලූටියන් දූපත් පුරා ක්‍රියාකාරී ගිනි කඳු බහුලව දක්නට ලැබෙන අතර හවායි ගිනිකඳු දූපත් වලින් සමන්විත වේ. රොකී කඳුකරයේ යෙලෝස්ටෝන් ජාතික වනෝද්‍යානයට යටින් ඇති සුපිරි ගිනිකඳු, යෙලෝස්ටෝන් කල්දේරා, මහාද්වීපයේ විශාලතම ගිනිකඳු ලක්ෂණයයි. 2021 දී, එක්සත් ජනපදයට ගෝලීය ස්ථිර තණබිම් සහ තණබිම් වලින් 8% ක් සහ වගා බිම් වලින් 10% ක් තිබුණි.

දේශගුණය

එක්සත් ජනපදයේ කොපන් දේශගුණික වර්ග

එහි විශාල ප්‍රමාණය සහ භූගෝලීය විවිධත්වය සමඟ, එක්සත් ජනපදය බොහෝ දේශගුණික වර්ග ඇතුළත් වේ. 100 වන මධ්‍යධරණියට නැගෙනහිරින්, දේශගුණය උතුරේ තෙතමනය සහිත මහාද්වීපික සිට දකුණේ තෙතමනය සහිත උපනිවර්තන දක්වා විහිදේ. බටහිර මහා තැනිතලා අර්ධ ශුෂ්ක වේ. ඇමරිකානු බටහිර බොහෝ කඳුකර ප්‍රදේශ ඇල්පයින් දේශගුණයක් ඇත. නිරිතදිගින්, කැලිෆෝනියාවේ වෙරළබඩ ප්‍රදේශයේ මධ්‍යධරණී ප්‍රදේශයේ සහ වෙරළබඩ ඔරිගන්, වොෂින්ටන් සහ දකුණු ඇලස්කාවේ සාගරික ප්‍රදේශයන්හි දේශගුණය ශුෂ්ක වේ. ඇලස්කාවේ වැඩි කොටසක් උප ආක්ටික් හෝ ධ්‍රැවීය වේ. ෆ්ලොරිඩාවේ දකුණු කෙළවර වන හවායි සහ කැරිබියන් සහ පැසිෆික් කලාපයේ එක්සත් ජනපද භූමි ප්‍රදේශ නිවර්තන වේ.

වෙනත් ඕනෑම රටකට වඩා එක්සත් ජනපදයට ඉහළ බලපෑම් සහිත ආන්තික කාලගුණික සිදුවීම් වැඩි වශයෙන් ලැබේ. මෙක්සිකෝ බොක්ක මායිම්ව ඇති ප්‍රාන්ත සුළි කුණාටු වලට ගොදුරු වේ, සහ ලෝකයේ බොහෝ ටොනේඩෝ ඇති වන්නේ ප්‍රධාන වශයෙන් ටොනේඩෝ ඇලී හි ය. 21 වන සියවසේදී එක්සත් ජනපදයේ අධික කාලගුණය නිතර නිතර ඇති වූ අතර, 1960 ගණන්වල වාර්තා වූ තාප තරංග සංඛ්‍යාව මෙන් තුන් ගුණයක් වාර්තා විය. ඇමරිකානු නිරිතදිගින් නියඟ වඩාත් නොනැසී පවතින අතර වඩාත් දරුණු විය. ජනගහනයට වඩාත් ආකර්ශනීය යැයි සැලකෙන ප්‍රදේශ වඩාත් අවදානමට ලක්විය හැකිය.

ජෛව විවිධත්වය සහ සංරක්ෂණය

1782 සිට එක්සත් ජනපදයේ ජාතික ලාංඡනය වන තට්ට රාජාලියා සහ 2024 දී නිල වශයෙන් ජාතික පක්ෂියා ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී.

එක්සත් ජනපදය ආවේණික විශේෂ විශාල සංඛ්‍යාවක් අඩංගු මහා විවිධත්වය සහිත රටවල් 17 න් එකකි: සනාල ශාක විශේෂ 17,000 ක් පමණ යාබද එක්සත් ජනපදයේ සහ ඇලස්කාවේ දක්නට ලැබෙන අතර, සපුෂ්ප ශාක විශේෂ 1,800 කට වඩා හවායි හි දක්නට ලැබේ, ඒවායින් කිහිපයක් ප්‍රධාන භූමියේ දක්නට ලැබේ. එක්සත් ජනපදය ක්ෂීරපායී විශේෂ 428 ක්, පක්ෂීන් 784 ක්, උරගයින් 311 ක්, උභයජීවීන් 295 ක්, සහ කෘමි විශේෂ 91,000 ක් පමණ වාසය කරයි.

ජාතික වනෝද්‍යාන සේවය සහ අනෙකුත් ආයතන විසින් කළමනාකරණය කරනු ලබන ජාතික වනෝද්‍යාන 63 ක් සහ ෆෙඩරල් පාලනය යටතේ කළමනාකරණය කරන ලද උද්‍යාන, වනාන්තර සහ වනගත ප්‍රදේශ සිය ගණනක් ඇත. රටේ ඉඩම්වලින් 28% ක් පමණ පොදු අයිතිය යටතේ සහ ෆෙඩරල් පාලනය යටතේ පවතී, ප්‍රධාන වශයෙන් බටහිර ප්‍රාන්තවල. මෙම ඉඩම්වලින් වැඩි ප්‍රමාණයක් ආරක්ෂා කර ඇත, නමුත් සමහරක් වාණිජමය භාවිතය සඳහා බදු දී ඇති අතර, සියයට එකකට වඩා අඩු ප්‍රමාණයක් හමුදාමය අරමුණු සඳහා භාවිතා කරයි.

එක්සත් ජනපදයේ පාරිසරික ගැටළු අතරට පුනර්ජනනීය නොවන සම්පත් සහ න්‍යෂ්ටික බලශක්තිය, වායු හා ජල දූෂණය, ජෛව විවිධත්වය, දැව කැපීම සහ වන විනාශය, සහ දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳ විවාද ඇතුළත් වේ. එක්සත් ජනපද පාරිසරික ආරක්ෂණ ඒජන්සිය (EPA) යනු බොහෝ පාරිසරික ආශ්‍රිත ගැටළු විසඳීම සඳහා වගකිව යුතු ෆෙඩරල් ආයතනයයි. වනජීවීන් පිළිබඳ අදහස 1964 සිට වනජීවී පනත සමඟ පොදු ඉඩම් කළමනාකරණය හැඩගස්වා ඇත. 1973 වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති විශේෂ පනත මගින් තර්ජනයට ලක්ව ඇති සහ වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති විශේෂ සහ ඒවායේ වාසස්ථාන ආරක්ෂා කිරීමට ක්‍රමයක් සපයයි. එක්සත් ජනපද මත්ස්‍ය හා වනජීවී සේවය පනත ක්‍රියාත්මක කර බලාත්මක කරයි. 2024 දී, පාරිසරික කාර්ය සාධන දර්ශකයේ රටවල් 180ක් අතරින් ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය 35 වන ස්ථානයට පත්විය.

යොමු කිරීම්

1. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; largestcountry නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි

1. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; CIA-2018 නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
2. "Area". The World Factbook. Central Intelligence Agency. January 31, 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය January 15, 2015.
3. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; CensusGov2010HTML නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
4. "Field Listing: Area". The World Factbook. cia.gov. July 7, 2020 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය April 21, 2020.
5. "State Area Measurements and Internal Point Coordinates—Geography—U.S. Census Bureau". State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Department of Commerce. සම්ප්‍රවේශය September 11, 2017.
6. "Geographic Regions of Georgia". Georgia Info. Digital Library of Georgia. සම්ප්‍රවේශය December 24, 2014.
7. Lew, Alan. "PHYSICAL GEOGRAPHY OF THE US". GSP 220—Geography of the United States. North Arizona University. April 9, 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය December 24, 2014.
8. Harms, Nicole. "Facts About the Rocky Mountain Range". USA Today. February 12, 2022 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය December 24, 2014.
9. Tinkham, Ernest R. (March 1944). "Biological, Taxonomic and Faunistic Studies on the Shield-Back Katydids of the North American Deserts". . 31 (2). The : 257–328. doi:10.2307/2421073.  2421073.
10. "Mount Whitney, California". Peakbagger. සම්ප්‍රවේශය December 24, 2014.
11. "Find Distance and Azimuths Between 2 Sets of Coordinates (Badwater 36-15-01-N, 116-49-33-W and Mount Whitney 36-34-43-N, 118-17-31-W)". Federal Communications Commission. සම්ප්‍රවේශය December 24, 2014.
12. Poppick, Laura (August 28, 2013). "US Tallest Mountain's Surprising Location Explained". LiveScience. සම්ප්‍රවේශය May 2, 2015.
13. O'Hanlon, Larry (March 14, 2005). "America's Explosive Park". Discovery Channel. March 14, 2005 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය April 5, 2016.
14. World Food and Agriculture – Statistical Yearbook 2023 (ඉංග්‍රීසි බසින්). Food and Agriculture Organization of the United Nations. 2023. doi:10.4060/cc8166en. ISBN . සම්ප්‍රවේශය December 13, 2023.
15. Boyden, Jennifer. "Climate Regions of the United States". USA Today. February 12, 2022 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය December 24, 2014.
16. McGranahan, Devan Allen; Wonkka, Carissa L. (2024). "Pyrogeography of the Western Great Plains: A 40-Year History of Fire in Semi-Arid Rangelands". Fire. 7 (1): 32. :2024Fire....7...32M. doi:10.3390/fire7010032.{{}}: CS1 maint: multiple names: authors list ()
17. "World Map of Köppen–Geiger Climate Classification" (PDF). January 26, 2022 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය August 19, 2015.
18. Rice, Doyle. "USA has the world's most extreme weather". USA Today (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය May 17, 2020.
19. Borenstein, Seth (April 2, 2023). "Why the U.S. is leading the world in extreme weather catastrophes". PBS News (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය June 25, 2024.
20. Perkins, Sid (May 11, 2002). "Tornado Alley, USA". Science News. July 1, 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය September 20, 2006.
21. US EPA, OAR (June 27, 2016). "Climate Change Indicators: Weather and Climate". Epa.gov (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය June 19, 2022.
22. Waldron, Lucas; Lustgarten, Abrahm (November 10, 2020). "Climate Change Will Make Parts of the U.S. Uninhabitable. Americans Are Still Moving There". Propublica. Rhodium Group. සම්ප්‍රවේශය November 25, 2024.
23. Koch, Alexandra (December 25, 2024). "It's official: Biden signs new law, designates bald eagle as 'national bird'". FOX 13 Seattle. සම්ප්‍රවේශය December 25, 2024.
24. Morin, Nancy. "Vascular Plants of the United States" (PDF). Plants. National Biological Service. July 24, 2013 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය October 27, 2008.
25. Osborn, Liz. "Number of Native Species in United States". Current Results Nexus. සම්ප්‍රවේශය January 15, 2015.
26. "Numbers of Insects (Species and Individuals)". Smithsonian Institution. සම්ප්‍රවේශය January 20, 2009.
27. "National Park FAQ". nps. National Park Service. සම්ප්‍රවේශය May 8, 2015.
28. Lipton, Eric; Krauss, Clifford (August 23, 2012). "Giving Reins to the States Over Drilling". The New York Times. සම්ප්‍රවේශය January 18, 2015.
29. Vincent, Carol H.; Hanson, Laura A.; Argueta, Carla N. (March 3, 2017). Federal Land Ownership: Overview and Data (Report). Congressional Research Service. p. 2. සම්ප්‍රවේශය June 18, 2020.
30. Gorte, Ross W.; Vincent, Carol Hardy.; Hanson, Laura A.; Marc R., Rosenblum. "Federal Land Ownership: Overview and Data" (PDF). fas.org. Congressional Research Service. සම්ප්‍රවේශය January 18, 2015.
31. "Chapter 6: Federal Programs to Promote Resource Use, Extraction, and Development". doi.gov. U.S. Department of the Interior. March 18, 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය January 19, 2015.
32. The National Atlas of the United States of America (January 14, 2013). "Forest Resources of the United States". Nationalatlas.gov. May 7, 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය January 13, 2014.
33. "Land Use Changes Involving Forestry in the United States: 1952 to 1997, With Projections to 2050" (PDF). 2003. සම්ප්‍රවේශය January 13, 2014.
34. Daynes & Sussman, 2010, pp. 3, 72, 74–76, 78
35. Hays, Samuel P. (2000). A History of Environmental Politics since 1945.
36. Collin, Robert W. (2006). The Environmental Protection Agency: Cleaning Up America's Act. Greenwood Publishing Group. p. 1. ISBN . සම්ප්‍රවේශය October 25, 2015.
37. Turner, James Morton (2012). The Promise of Wilderness, pp. 29–32
38. Endangered species Fish and Wildlife Service. General Accounting Office, Diane Publishing. 2003. pp. 1–3, 42. ISBN . සම්ප්‍රවේශය October 25, 2015.
39. "Environmental Performance Index". epi.yale.edu. July 10, 2024. සම්ප්‍රවේශය July 10, 2024.