නව-ලිබරල් වාදී

නව ලිබරල්වාදය, හෝ නව ලිබරල්වාදය,[1] යනු නිදහස් වෙළඳපල ධනවාදය හා සම්බන්ධ 19 වන සියවසේ අදහස්වල 20 වන සියවසේ පුනර්ජීවනය විස්තර කිරීමට භාවිතා කරන යෙදුමකි. ලිබටේරියන් සංවිධාන, දේශපාලන පක්ෂ සහ චින්තන ටැංකි, සහ ඔවුන් විසින් ප්‍රධාන වශයෙන් අනුබල දෙන,[4][5] එය සාමාන්‍යයෙන් පුද්ගලීකරනය, නියාමනය, ගෝලීයකරණය, නිදහස් වෙළඳාම, කප්පාදුව සහ පිළිවෙලින් රජයේ වියදම් අඩු කිරීම ඇතුළු ආර්ථික ලිබරල්කරණ ප්‍රතිපත්ති සමඟ සම්බන්ධ වේ. ආර්ථිකය සහ සමාජය තුළ පුද්ගලික අංශයේ භූමිකාව වැඩි කිරීමට;[6][14] කෙසේ වෙතත්, චින්තනය සහ භාවිතය යන දෙකෙහිම නව ලිබරල්වාදයේ නිර්වචන ලක්ෂණ සැලකිය යුතු විද්වතුන්ගේ විවාදයට භාජනය වී ඇත.[15][16] මෙම පදයට බහුවිධ, තරඟකාරී නිර්වචන සහ අශුභ සංයුජතා ඇත.[17] ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනයේදී, නව ලිබරල්වාදය යනු 1970 ගණන්වල එකතැන පල්වීම ආමන්ත්‍රණය කිරීමට ආර්ථික විද්‍යාවේ කේන්සියානු සම්මුතියේ යැයි කියනු ලබන අසාර්ථකත්වය අනුගමනය කළ සුසමාදර්ශී වෙනසක කොටසකි.

ඉංග්‍රීසි කතා කරන්නන් නව ලිබරල්වාදය යන පදය 20 වැනි සියවසේ ආරම්භයේ සිට විවිධ අර්ථයන් සහිතව භාවිතා කර ඇත,[20] නමුත් එය 1960, 1970 සහ 1980 ගණන් වලදී එහි වර්තමාන අර්ථය අනුව වඩාත් ප්‍රචලිත විය, එය විවිධ සමාජ විද්‍යාවන්හි විද්වතුන් විසින් භාවිතා කරන ලදී[21] [22][23] මෙන්ම විවේචකයන් විසිනි.[24][25][26] නිදහස් වෙළඳපොල ප්‍රතිපත්තිවල යෝජකයින් විසින් මෙම යෙදුම කලාතුරකින් භාවිතා වේ.[27] නව ලිබරල්වාදය ලොව පුරා සංචාරය කරන විට භූ දේශපාලනික වශයෙන් වෙනස් දෙමුහුන් බවට "විකෘති" වී ඇති බැවින් සමහර විද්වතුන් මෙම පදය විවිධ පුද්ගලයින්ට විවිධ දේ අදහස් කරන බව විස්තර කර ඇත.[28][29][7] නියෝලිබරල්වාදය නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ඇතුළුව තරඟකාරී අර්ථයන් ඇති වෙනත් සංකල්ප සමඟ බොහෝ ගුණාංග බෙදා ගනී.[30] මෙම පදයේ නිර්වචනය සහ භාවිතය කාලයත් සමඟ වෙනස් වී ඇත.[8] ආර්ථික දර්ශනයක් ලෙස, 1930 ගණන්වල යුරෝපීය ලිබරල් විද්වතුන් අතර නව ලිබරල්වාදය මතු වූයේ ඔවුන් සම්භාව්‍ය ලිබරල්වාදයේ කේන්ද්‍රීය අදහස් පුනර්ජීවනය කිරීමට සහ අලුත් කිරීමට උත්සාහ කරන විට මෙම අදහස් ජනප්‍රියතාවයෙන් හීන වී යන බවත්, මහා අවපාතයෙන් පසුව, වෙළඳපල පාලනය කිරීමේ ආශාවෙන් අභිබවා යන බවත්ය. නිදහස් වෙලඳපොලවල අස්ථාවරත්වයට ප්‍රතිරෝධය දැක්වීමට සහ ඒවායේ ඍණාත්මක සමාජ ප්‍රතිවිපාක අවම කිරීමට සැලසුම් කරන ලද ප්‍රතිපත්ති.[31]: 14-15  නිදහස් වෙළඳපල අස්ථාවරත්වය අවම කිරීම සඳහා ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනය කිරීමේ එක් පෙළඹවීමක් වූයේ 1930 ගනන්වල මුල් භාගයේ ආර්ථික අසාර්ථකත්වයන් පුනරාවර්තනය වීම වැලැක්වීමයි. , අසාර්ථකත්වයන් සමහර විට ප්‍රධාන වශයෙන් සම්භාව්‍ය ලිබරල්වාදයේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්තියට හේතු විය.

චිලියේ ඔගස්ටෝ පිනෝචේගේ ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ සම්බන්ධයෙන් 1980 ගණන්වල මෙම යෙදුම පොදු භාවිතයට ඇතුළු වූ විට, එය ඉක්මනින් ඍණාත්මක අර්ථයක් ලබා ගත් අතර ප්‍රධාන වශයෙන් වෙළඳපල ප්‍රතිසංස්කරණ සහ ලායිසෙස්-ෆෙයාර් ධනවාදයේ විවේචකයින් විසින් භාවිතා කරන ලදී. විද්වතුන් එය මාග්‍රට් තැචර්, රොනල්ඩ් රේගන් සහ ඇලන් ග්‍රීන්ස්පන් වැනි දේශපාලඥයින් සහ ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් සමඟ මොන්ට් පෙලරින් සමිතියේ ආර්ථික විද්‍යාඥ ෆ්‍රෙඩ්රික් හේක්, මිල්ටන් ෆ්‍රීඩ්මන් සහ ජේම්ස් එම්. බුකානන්ගේ න්‍යායන් සමඟ සම්බන්ධ කිරීමට නැඹුරු විය.[8][32] නව ලිබරල්වාදයේ නව අර්ථය ස්පාඤ්ඤ භාෂාව කතා කරන විද්වතුන් අතර පොදු භාවිතයක් ලෙස තහවුරු වූ පසු, එය දේශපාලන ආර්ථිකය පිළිබඳ ඉංග්‍රීසි භාෂා අධ්‍යයනයට ව්‍යාප්ත විය.[8] 1994 වන විට, NAFTA සම්මත වීමත් සමඟ සහ චියාපාස් හි මෙම වර්ධනයට Zapatistas ගේ ප්‍රතිචාරයත් සමඟ, මෙම යෙදුම ගෝලීය සංසරණයට ඇතුල් විය.[7] නව ලිබරල්වාදයේ සංසිද්ධිය පිළිබඳ ශිෂ්‍යත්වය පසුගිය දශක කිහිපය තුළ වර්ධනය වී ඇත.[22][23]