Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
බුදශිරි (: ᠪᠤᠳᠢᠰᠢᠷᠢ , බුදශ්‍රි), හෝ චීනකරණය කළ ස්වරූපයෙන් පුතශලි (卜答失里; උපත 1307 පමණ – මරණය 1340 ප.) ලෙස හැඳින්වෙන්නේ 1332 සහ 1333 අතර කාලයේ යුවාන් රාජවංශයේ විසූ කි. ගේ භාර්යාව වූ ඇය, වංශයට අයත් වූවා ය. ඇගේ පියා ලූහි කුමාර දිවබාලා වල්ලභ කුමරුන් වූ අතර, මව විය.
යුවාන්හි අධිරාජිනිය
බුදශිරි ටුඝ් තෙමූර්ගේ භාර්යාව බවට පත්වූයේ කුමන කාලයේදැයි අවිනිශ්චිත ය. නමුත් 1328දී ඇගේ සැමියා ප්‍රථම වරට සිහසුනට පත්වීමත් සමග ඇය අධිරාජිනිය බවට පත් වූවා ය. 1329 මුල් භාගයේ ඇය අධිරාජ මුද්‍රාව ලැබුවා ය. ඔහුට දාව ඇයට අවම වශයෙන් පුතුන් තිදෙනකුවත් සිටින්නට ඇතැයි විශ්වාස කෙරේ. ඔවුන් මෙසේ ය: ඔහුගේ උරුමකරු ලෙස නම්කළ අරද්නදාරා (මරණය 1332); එල් තෙගූස් (1329 – 1340 පමණ); සහ තයිපිංනා (කුඩා කල මියගියේ ය). ඇයට දියණියන් වූ බවට සාක්ෂ්‍ය හමු නොවේ.
ඇගේ සැමියාගේ රාජ්‍ය සමයේ, ලාබාල ගොර්යෝව වෙතත්, අනතුරුව වෙතත් පිටුවහල් කිරීමට මුල් වූයේ ඇයයි. ඇගේ තර්කය වූයේ ඔහු ටුඝ් තෙමූර්ගේ වැඩිමහල් සොයුරා වූ ගේ (මිංෂොං අධිරාජයා) සැබෑ පුත්‍රයා නොවේය යන්නයි. තොඝොන් තෙමූර් පිටුවහල් කළ සමයේම, බුදශිරි විසින් ඔහුගේ සුළු මෑණියන් වූ බාබුෂාට මරණ දඬුවම ලබාදීමට කටයුතු යෙදූයේ ඇගේ සැමියාට එරෙහිව කුමන්ත්‍රණයක් දියත් කළ බවට චෝදනා නගමිනි.
රාජ්‍යාධිකාරීත්වය
1332දී ටුඝ් තෙමූර් මියයාමත් සමග, බුදශිරි අනුරාජයා ලෙස කටයුතු කළා ය. මෙය සම්ප්‍රදායට අනුකූල වූයේ ටුඝ් තෙමූර් විසින් අනුප්‍රාප්තිකයකු නම් කොට නොතිබීම නිසායි. සිය මරණ මංචකයේ දී ටුඝ් තෙමූර් තමන් සිය වැඩිමහල් සොයුරාට සිදුකළ දෑ පිළිබඳ පසුතැවුණු බවත් සිහසුන සිය සොහොයුරාගේ වැඩිමහල්ම පුත්‍රයා වූ තොඝොන් තෙමූර්ට ලබාදීමට ඔහු අදහස් කළ බවත් පැවසේ. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, බුදශිරි සිය පුත්‍රයා වූ එල් තෙගූස් සිහසුනට නම් කළේ නැත. එසේම තොඝොන් තෙමූර්ව ද නම් කළේ නැත. 1332 ඔක්තෝබර් 13 දින, කුසලාගේ දෙවන පුත්‍රයා වූ සය වියැති අධිරාජයා ලෙස පත්කෙරිණි. අධිරාජිනියට මෙය ඉටු කරන්නට සිදුවූයේ ප්‍රධාන උපදේශක ගේ පීඩනය හමුවේයි. ඔහු තොඝොන් තෙමූර් සිහසුනට පත්වීමට විරෝධය පෑවේ ඔහු සිය පියාට වස ලබාදුන්නේ යැයි සැක කෙරුණු හෙයිනි. ඇය විසින් රින්චින්බාල්ව පත්කොට මසකට පසු, බුදශිරිට පදවිය පිරිනැමුණු අතර, අනුරාජ පදවියේ කටයුතු ද භාර විය. කෙසේනමුත්, මාස දෙකකට (දින පනස් තුනකට) පසුව මෙම ලාබාල අධිරාජයා මියගියේ ය.
එල් තෙමූර් චෝදනා නගන්නට වූයේ ඇය විසින් එල් තෙගූස් සිහසුනට පත් කරන බවයි. නමුත් අධිරාජිනිය විසින් එය ප්‍රතික්ෂේප කළේ තමන් සිය හිටපු සැමියාගේ අදහස්වලට තවමත් ගරු කරන බවත්, එල් තෙගූස් රාජ්‍ය පාලනය මෙහෙයවීමට ලාබාල වැඩි බවත් ය. ඒ වෙනුවට, ඇය විසින් දහතුන් වියැති තොඝොන් තෙමූර් නැවත කැඳවා 1333දී ඔහුව අධිරාජයා ලෙස පත්කරන ලදී. 1336දී ඇයව ධුරයට උස්ස කෙරිණි.
බුදශිරි අවුරුදු හතකට වැඩි කාලයක් රාජ්‍යාධිකාරිණිය ලෙස කටයුතු කරමින් සැබැවින්ම අධිරාජ්‍යය මෙහෙයවූවා ය. කෙසේනමුත්, 1340දී අධිරාජයා තමන්ට මෙම කටයුතු මෙහෙයවිය හැකි යැයි විශ්වාසයක් ඇතිවූ අවස්ථාවේ ඔහු විසින් සිය මියගිය පියාණන් සහ සුළු මෑණියන්ට සිදුවූ අසාධාරණයන් පිළිබඳ විමර්ශනයක් දියත් කරන ලදී. එසේම ඔහු විසින් මහා වැන්දඹු අධිරාජිනියගේ අයුක්ති සහගත ක්‍රියා ගණනාවක් සොයාගන්නා ලදී. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, 1340 මැද කාලයේ ඔහු විසින් නියෝග කළේ බුදශිරි ඇගේ සියලු පදවි නාමවලින් ඉවත්කොට දොං’අන් ප්‍රාන්තය (වර්තමාන ) වෙත පිටුවහල් කරන ලදී. එහි දී ඇය මරණයට පත්වූවා ය. තමන් පිටුවහල් කොට සිටි සමයේ මුහුණපෑ දුෂකරතාවන්ට පලිගැනීමක් වශයෙන් තොඝොන් තෙමූර් විසින් එල් තෙගූස්ව ද පිටුවහල් කරන ලදී. ඉන් මඳ කලකට පසු එල් තෙගූස් මරාදැමිණි.
මියයන විට බුදශිරිගේ වයස අවුරුදු තිස් තුනක් පමණ විය.
කලාව තුළ
බාබුෂා අධිරාජිනිය සමග බුදශිරි අධිරාජිනියගේ ආලේඛය සිතුවමක් වලින් හමුවේ. අධිරාජිනියන් දෙදෙනාට සම්මුඛව ටුඝ් තෙමූර් සහ කුසලා අධිරාජවරුන්ගේ රූ ද දැකගත හැක.
ජනප්‍රිය සංස්කෘතිය තුළ
- 2013-14 MBC රූපවාහිනී කතාමාලාවක් වූ එම්ප්‍රස් කි තුළ විසින් ඇගේ චරිතය නිරූපණය කරන ලදී.
ආශ්‍රේයයන්
- Denis Twitchett, Herbert Franke, John K. Fairbank. The Cambridge History of China.
- Heads of State of Mongolia
- Lily Xiao Hong Lee, Sue Wiles. Biographical Dictionary of Chinese Women, Volume II: Tang Through Ming 618-1644
- Lily Xiao Hong Lee, Sue Wiles. Biographical Dictionary of Chinese Women, Volume II: Tang Through Ming 618-1644
- Jeremiah Curtin. The Mongols: A history.
- Lily Xiao Hong Lee, Sue Wiles. Biographical Dictionary of Chinese Women, Volume II: Tang Through Ming 618-1644
බාහිර සබැඳි
- නායිකාවන් සඳහා මාර්ගෝපදේශකය
| පූර්වප්‍රාප්තිකයා බාබුඛාන් ඛාටුන් | යුවාන් රාජවංශයේ අධිරාජිනිය 1328–1329 | අනුප්‍රාප්තික බාබුෂා |
| පූර්වප්‍රාප්තිකයා බාබුෂා | යුවාන් රාජවංශයේ අධිරාජිනිය 1329–1332 | අනුප්‍රාප්තික දලියෙටෙමිෂි |
විකිපීඩියාව, විකි, සිංහල, පොත, පොත්, පුස්තකාලය, ලිපිය, කියවන්න, බාගන්න, නොමිලේ, නොමිලේ බාගන්න, mp3, වීඩියෝ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, පින්තූරය, සංගීතය, ගීතය, චිත්‍රපටය, පොත, ක්‍රීඩාව, ක්‍රීඩා., ජංගම දුරකථන, android, ios, apple, ජංගම දුරකථන, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, පීසී, වෙබ්, පරිගණකය
බ දශ ර ᠪᠤᠳᠢᠰᠢᠷᠢ බ දශ ර හ ච නකරණය කළ ස වර පය න ප තශල 卜答失里 උපත 1307 පමණ මරණය 1340 ප ල ස හ ඳ න ව න න 1332 සහ 1333 අතර ක ලය ය ව න ර ජව ශය ව ස ක ග භ ර ය ව ව ඇය ව ශයට අයත ව ව ය ඇග ප ය ල හ ක ම ර ද වබ ල වල ලභ ක මර න ව අතර මව ව ය බ දශ ර ය ව න හ අධ ර ජ න යබ දශ ර ට ඝ ත ම ර ග භ ර ය ව බවට පත ව ය ක මන ක ලය ද ය අව න ශ ච ත ය නම ත 1328ද ඇග ස ම ය ප රථම වරට ස හස නට පත ව මත සමග ඇය අධ ර ජ න ය බවට පත ව ව ය 1329 ම ල භ ගය ඇය අධ ර ජ ම ද ර ව ල බ ව ය ඔහ ට ද ව ඇයට අවම වශය න ප ත න ත ද නක වත ස ට න නට ඇත ය ව ශ ව ස ක ර ඔව න ම ස ය ඔහ ග උර මකර ල ස නම කළ අරද නද ර මරණය 1332 එල ත ග ස 1329 1340 පමණ සහ තය ප න ක ඩ කල ම යග ය ය ඇයට ද යණ යන ව බවට ස ක ෂ ය හම න ව ඇග ස ම ය ග ර ජ ය සමය ල බ ල ග ර ය ව ව තත අනත ර ව ව තත ප ට වහල ක ර මට ම ල ව ය ඇයය ඇග තර කය ව ය ඔහ ට ඝ ත ම ර ග ව ඩ මහල ස ය ර ව ග ම ෂ අධ ර ජය ස බ ප ත රය න ව ය යන නය ත ඝ න ත ම ර ප ට වහල කළ සමය ම බ දශ ර ව ස න ඔහ ග ස ළ ම ණ යන ව බ බ ෂ ට මරණ දඬ වම ලබ ද මට කටය ත ය ද ය ඇග ස ම ය ට එර හ ව ක මන ත රණයක ද යත කළ බවට ච දන නගම න ර ජ ය ධ ක ර ත වය1332ද ට ඝ ත ම ර ම යය මත සමග බ දශ ර අන ර ජය ල ස කටය ත කළ ය ම ය සම ප රද යට අන ක ල ව ය ට ඝ ත ම ර ව ස න අන ප ර ප ත කයක නම ක ට න ත බ ම න ස ය ස ය මරණ ම චකය ද ට ඝ ත ම ර තමන ස ය ව ඩ මහල ස ය ර ට ස ද කළ ද ප ළ බඳ පස ත ව ණ බවත ස හස න ස ය ස හ ය ර ග ව ඩ මහල ම ප ත රය ව ත ඝ න ත ම ර ට ලබ ද මට ඔහ අදහස කළ බවත ප වස ම හ ප රත ඵලයක ල ස බ දශ ර ස ය ප ත රය ව එල ත ග ස ස හස නට නම කළ න ත එස ම ත ඝ න ත ම ර ව ද නම කළ න ත 1332 ඔක ත බර 13 ද න ක සල ග ද වන ප ත රය ව සය ව ය ත අධ ර ජය ල ස පත ක ර ණ අධ ර ජ න යට ම ය ඉට කරන නට ස ද ව ය ප රධ න උපද ශක ග ප ඩනය හම ව ය ඔහ ත ඝ න ත ම ර ස හස නට පත ව මට ව ර ධය ප ව ඔහ ස ය ප ය ට වස ලබ ද න න ය ය ස ක ක ර ණ හ ය න ඇය ව ස න ර න ච න බ ල ව පත ක ට මසකට පස බ දශ ර ට පදව ය ප ර න ම ණ අතර අන ර ජ පදව ය කටය ත ද භ ර ව ය ක ස නම ත ම ස ද කකට ද න පනස ත නකට පස ව ම ම ල බ ල අධ ර ජය ම යග ය ය එල ත ම ර ච දන නගන නට ව ය ඇය ව ස න එල ත ග ස ස හස නට පත කරන බවය නම ත අධ ර ජ න ය ව ස න එය ප රත ක ෂ ප කළ තමන ස ය හ ටප ස ම ය ග අදහස වලට තවමත ගර කරන බවත එල ත ග ස ර ජ ය ප ලනය ම හ යව මට ල බ ල ව ඩ බවත ය ඒ ව න වට ඇය ව ස න දහත න ව ය ත ත ඝ න ත ම ර න වත ක ඳව 1333ද ඔහ ව අධ ර ජය ල ස පත කරන ලද 1336ද ඇයව ධ රයට උස ස ක ර ණ බ දශ ර අව ර ද හතකට ව ඩ ක ලයක ර ජ ය ධ ක ර ණ ය ල ස කටය ත කරම න ස බ ව න ම අධ ර ජ යය ම හ යව ව ය ක ස නම ත 1340ද අධ ර ජය තමන ට ම ම කටය ත ම හ යව ය හ ක ය ය ව ශ ව සයක ඇත ව අවස ථ ව ඔහ ව ස න ස ය ම යග ය ප ය ණන සහ ස ළ ම ණ යන ට ස ද ව අස ධ රණයන ප ළ බඳ ව මර ශනයක ද යත කරන ලද එස ම ඔහ ව ස න මහ ව න දඹ අධ ර ජ න යග අය ක ත සහගත ක ර ය ගණන වක ස ය ගන න ලද ම හ ප රත ඵලයක ල ස 1340 ම ද ක ලය ඔහ ව ස න න ය ග කළ බ දශ ර ඇග ස යල පදව න මවල න ඉවත ක ට ද අන ප ර න තය වර තම න ව ත ප ට වහල කරන ලද එහ ද ඇය මරණයට පත ව ව ය තමන ප ට වහල ක ට ස ට සමය ම හ ණප ද ෂකරත වන ට පල ග න මක වශය න ත ඝ න ත ම ර ව ස න එල ත ග ස ව ද ප ට වහල කරන ලද ඉන මඳ කලකට පස එල ත ග ස මර ද ම ණ ම යයන ව ට බ දශ ර ග වයස අව ර ද ත ස ත නක පමණ ව ය කල ව ත ළබ බ ෂ අධ ර ජ න ය සමග බ දශ ර අධ ර ජ න යග ආල ඛය ස ත වමක වල න හම ව අධ ර ජ න යන ද ද න ට සම ම ඛව ට ඝ ත ම ර සහ ක සල අධ ර ජවර න ග ර ද ද කගත හ ක ජනප ර ය ස ස ක ත ය ත ළ2013 14 MBC ර පව හ න කත ම ල වක ව එම ප රස ක ත ළ ව ස න ඇග චර තය න ර පණය කරන ලද ආශ ර යයන Denis Twitchett Herbert Franke John K Fairbank The Cambridge History of China Heads of State of Mongolia Lily Xiao Hong Lee Sue Wiles Biographical Dictionary of Chinese Women Volume II Tang Through Ming 618 1644 Lily Xiao Hong Lee Sue Wiles Biographical Dictionary of Chinese Women Volume II Tang Through Ming 618 1644 Jeremiah Curtin The Mongols A history Lily Xiao Hong Lee Sue Wiles Biographical Dictionary of Chinese Women Volume II Tang Through Ming 618 1644බ හ ර සබ ඳ න ය ක වන සඳහ ම ර ග පද ශකයප ර වප ර ප ත කය බ බ ඛ න ඛ ට න ය ව න ර ජව ශය අධ ර ජ න ය 1328 1329 අන ප ර ප ත ක බ බ ෂ ප ර වප ර ප ත කය බ බ ෂ ය ව න ර ජව ශය අධ ර ජ න ය 1329 1332 අන ප ර ප ත ක දල ය ට ම ෂ